Ημέρα Μνήμης Διονυσίου Σολωμού
- Από την ΙΩΑΝΝΑ Γ. ΚΑΡΑΓΚΙΟΥΛΟΓΛΟΥ*
Πνεῦμα φωτεινὸ καὶ ἐξόχως καλλιεργημένο, ἔζησε σὲ καιροὺς κρίσιμους. Καιροὺς γεμάτους αἱματηρὰ καὶ ἔνδοξα γεγονότα. Ὁ Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε στὴν Ζάκυνθο τὴν 8η Ἀπριλίου τοῦ 1798.
Ἡ οἰκογένειά του, εὐγενικῆς καταγωγῆς ἀπό τὴν Κρήτη, εἶχε μεταναστεύσει στὴν Νῆσο τὸν 17ο αἰῶνα καὶ τὸ 1785 ὑπό Ἐνετική κατοχή λαμβάνει τὸν τίτλο τοῦ Κόμητος. Σὲ ἡλικία μόλις ἐννέα ἐτῶν, μαζί με τὸν ἀδελφό του Δημήτριο, μένουν ὀρφανοί ἀπὸ πατέρα καὶ κληρονομοῦν μία τεράστια περιουσία. Κατά τὰ ἤθη τῆς ἐποχῆς, ὁ κηδεμόνας του Ν. Μεσσαλᾶς ἀποφασίζει γιὰ τὸ μέλλον καὶ τὴν ἐκπαίδευσή του. Ὁ φιλομαθής Διονύσιος φεύγει ἀπὸ τὴν Πατρίδα γιὰ τὴν Ἰταλία μαζί μὲ τον διδάσκαλό του, τὸν Ἀββᾶ Σάντο Ρόσσι, μὲ σκοπό νὰ ὁλοκληρώσει ἐκεῖ τὶς γυμνασιακὲς καὶ πανεπιστημιακὲς του σπουδές. Ὡς μαθητὴς διαπρέπει. Βραβεύεται γιὰ τὶς ἐπιδόσεις του στὴν ἰταλικὴ γλῶσσα. Ἡ παιδεία, ἡ εὐφυΐα καὶ ἡ καλαισθησία τοῦ νεαροῦ «Greco» θὰ κερδίσουν ἀπὸ πολὺ νωρὶς τὸν θαυμασμὸ τῶν κορυφαίων τῆς ἰταλικῆς διανόησης. Μὲ ἐκπληκτικὴ εὐκολία αὐτοσχεδιάζει σὲ στίχους ἰταλικούς, ζεῖ καὶ ἀναπτύσσεται μέσα στὸ εὔκρατο κλίμα τῆς ἰταλικῆς λογοτεχνίας.
Καὶ ξαφνικά, λαμβάνει τὴν ἀπόφαση νὰ γράψει ὄχι ἁπλῶς ποίηση ἀλλὰ Ὑψηλὴ Ποίηση. Μία ποίηση ὅπως ἐκεῖνος ὀνειρεύθηκε, σὲ μιὰ γλῶσσα ποὺ εἶχε πρωτακοῦσει ἀπὸ τὰ χείλη τῆς μητέρας του. Σὲ μιὰ γλῶσσα ἄπλαστη καὶ ἀδούλευτη, φαινομενικὰ ἀκόμη ἀνύπαρκτη γιὰ ἐκεῖνον, τόλμησε καὶ διεκδίκησε θέση περίοπτη στὸ Πάνθεον τῆς Ἑλληνικῆς Γραμματείας. Ποιὰ ἦταν ἄραγε ἡ κινητήριος Δύναμη ποὺ ὤθησε τὸν Διονύσιο Σολωμό νὰ ξεδιπλώσει τὸ Πνευματικὸ του Μεγαλεῖο; Ἦταν ὁ γαλαξίας τῆς μητρικῆς Γλώσσας ἢ μήπως ὁ ἄκρατος θαυμασμὸς ποὺ κατέκλυσε τὴν ψυχὴ του βλέποντας τοὺς συμπατριῶτες του νὰ ἐργάζονται ὑπὲρ τῆς Ἐλευθερίας;
Φοιτητὴς ἀκόμη στὴν Ἰταλία, ὁ Διονύσιος Σολωμὸς ἀποκαλύπτει τὴν ἀδιάλλακτη Ἑλληνική Ψυχὴ πού κρύβει στὸ νεανικὸ του στῆθος. Ἀπευθυνόμενος στοὺς συμφοιτητὲς του, λέει:
– Νέοι Συμμαθητάδες! Μάθετε τὴν Ἐπιστήμη καὶ τὴν Ἀρετή. Δίχως νὰ ὑπερηφανεύεσθε. Καὶ δὲν θὰ ὑπερηφανευθῆτε, ἂν ἀληθινὰ μάθετε τὴν Ἐπιστήμη καὶ τὴν Ἀρετή. Καὶ συνεχίζει:
– Ἀλλὰ μὴ χαμηλώσετε ποτὲ τὴν κεφαλή. Διότι θὰ εὑρεθοῦν πολλὰ ἄτιμα καὶ ἄγρια χέρια ἕτοιμα νὰ σᾶς τὴν πλακώσουν. Ἄν πάλι τολμήσουν οἱ ἄνανδροι νὰ σᾶς ὑβρίσουν, γιὰ νὰ σκεπάσουν τοὺς πολλοὺς φόβους οἱ ὁποῖοι φωλιάζουν μές στὴν ψυχὴ τους, τότε Ναί !
Σηκώσετε τὴν κεφαλὴ μὲ ὅλη τὴ δύναμη πὤχει. Καὶ θὰ ἰδῆτε ὅτι θὰ πέσει εὐθὺς ἐκείνη ἡ αὐθάδεια. Διότι εἶναι μικρόψυχη αὐθάδεια.
Μὲ τὴν κεφαλὴ ἔτσι σηκωμένη γύρισε ὁ Σολωμὸς στὴ Ζάκυνθο τὸ 1818. Κι ὅταν σὲ λίγο ἄρχισε ὁ Ἀγῶνας, ἦταν πιὰ ὥριμος νὰ τιμήσει τὸν Τόπο.
Μάης τοῦ 1823. Μεγάλες καὶ δύσκολες οἱ μέρες γιὰ τὴν Ἑλλάδα. Οἱ πρῶτες νῖκες ἔχουν δυναμώσει τὸν ἐνθουσιασμὸ τῶν μαχόμενων Ἑλλήνων. Καὶ οἱ φόβοι ὅμως δὲν εἶναι λίγοι. Ὁ τύραννος ὀργανώνεται. Μαζεύει δυνάμεις. Κάνει ὅ,τι μπορεῖ γιὰ νὰ πνίξει τὴν Ἐπανάσταση στὸ αἷμα. Ὁ Σολωμός, ἀκούγοντας ἀπὸ τοὺς λόφους τῆς Ζακύνθου τὶς βροντὲς τῶν κανονιῶν στὸ Μεσολόγγι, ἐξυμνεῖ τοὺς Ἕλληνες καὶ τὴν Ἐλευθερία.
«(..) Ἀπ’ τὰ κόκκαλα βγαλμένη τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά, καὶ σὰν πρῶτα ἀνδρειωμένη, Χαῖρε, ὦ χαῖρε Ἐλευθεριά!»
Μιλᾶ γιὰ πράγματα ποὺ κανείς δὲν φαντάστηκε ὅτι θὰ μποροῦσαν νὰ ἀποτελέσουν θέμα ποιητικό. Μεταφέρει πληροφορίες στὸν Κόσμο καὶ συμβουλὲς στοὺς Ἀγωνιστές. Κάνει κριτική. Καταριέται τὶς μεγάλες δυνάμεις. Τίποτε δὲν ἐμποδίζει τὸν καλλιτέχνη νὰ κάνει πολιτική. Συνδυάζει τὸ Ἑλληνικό Πνεῦμα μὲ τὸ βαθύτερο συναίσθημα τοῦ Ἀνθρώπου. Τὸν Ἔρωτα γιὰ τὴν Ἐλευθερία. Τὰ γεγονότα βαριὰ σὰν ὀγκόλιθοι. Δὲν ἀφήνουν νὰ κολλήσει ὁ Χρόνος. Μέσα σὲ λίγους μῆνες γίνεται Κοσμογονία στὴν Ἑλλάδα. Ἀπό τὸ 1823 ἕως τὸ 1824, ὁ Διονύσιος ὡριμάζει ὡς Ἕλλην. Γίνεται Πνευματικὸς Ἡγέτης. Λέει μὲ παρρησία τὶς ἀλήθειες. Δημιουργεῖ πολύτιμες ὑποθῆκες γιὰ τὸ Ἔθνος. Σὲ ἕνα ἀπομεσήμερο κάνει τὸν περίπατό του στὸ Ζακυθινό ἀκρογιάλι μαζὶ μ’ ἕναν καλὸ Φίλο. Κοιτάζοντας κατὰ τὸν Μωριᾶ, ἔχει ξεχαστεῖ. Τοῦ λέει ὁ Φίλος: Ἑτοιμάζεσαι πάλι νὰ ξανακοιτάξεις κατὰ τὸν Μωριᾶ καὶ νὰ ξανασωπάσεις. Ἀγκαλιὰ ἐγὼ ἔχω τὸν τρόπο νὰ σὲ κάμω νὰ ὁμιλεῖς ὅποτε θέλω.
Ἐκατάλαβα, ἀπαντάει ὁ Σολωμός. Θέλεις νὰ ὁμιλήσωμε γιὰ τὴ Γλῶσσα.
«(..) Μήγαρις ἔχω ἄλλο στὸ νοῦ μου πάρεξ Ἐλευθερία καὶ Γλῶσσα;
Ἐκείνη ἄρχισε νὰ πατῆ τὰ κεφάλια τὰ τούρκικα, τούτη θέλει πατήσει ὁγλήγορα τὰ σοφολογιστατίστικα, καὶ ἔπειτα ἀγκαλιασμένες καὶ οἱ δύο θέλει προχωρήσουν εἰς τὸ δρόμο τῆς Δόξας. Χωρὶς ποτὲ νὰ γυρίσουν ὀπίσω, ἂν κανένας σοφολογιώτατος κρώζει ἤ κανένας τοῦρκος βαβίζει. Γιατὶ γιὰ μέ, εἶναι ὅμοιοι καὶ οἱ δυὸ».
Ὁ Ποιητὴς ἔβλεπε. 1842. Ἀνήμερα τῆς Ἐθνικῆς Ἑορτῆς, γράφει στὸν Φίλο Γεώργιο Τερτσέτη. «(..) Εἶναι εἰκοσιένα χρόνια πού σὰν καὶ σήμερα ἡ Ἑλλὰς ἔσπασε τὶς ἁλυσίδες. Ἡ ἡμέρα αὐτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ εἶναι ἡμέρα χαρᾶς καὶ δακρύων. Χαιρόμαστε γιὰ τὸ μέλλον, κλαῖμε γιὰ τὴν σημερινή ὑποδούλωση. Τὶ νὰ πῶ γιὰ τὸ παρόν; Ἡ διαφθορὰ εἶναι τόσο γενική κι’ ἔχει τόσο βαθειὲς ρίζες, ὥστε προξενεῖ κατάπληξη. Ὅταν οἱ αἴτιοι αὐτῆς τῆς καταστάσεως χτυπηθοῦν ἐντελῶς, τότε θὰ εἶναι δυνατὴ μία ἠθικὴ ἀναγέννηση. Τότε τὸ μέλλον μας θὰ εἶναι μέγα. Ἄν ὅλα στηριχθοῦν στὴν Ἠθική. Ἄν θριαμβεύσῃ ἡ Δικαιοσύνη, ἄν καλλιεργηθοῦν τὰ Γράμματα. Ὄχι γιὰ μάταιη ἐπίδειξη, ἀλλὰ πρὸς ὄφελος τοῦ λαοῦ. Τοῦ λαοῦ ποὺ χρειάζεται Παιδεία καὶ Μόρφωση. Τότε θὰ ἔχωμε -ἤ καλύτερα θὰ ἔχουν τὰ παιδιὰ μας- μιὰν ἠθικὴν ἀναγέννηση καὶ τὸ μέλλον θὰ εἶναι μέγα».
Φίλτατε Ἀναγνώστη. Ἑκατόν ἑξῆντα πέντε χρόνια πέρασαν ἀπὸ τὴν κοίμηση τοῦ πρώτου μεταξὺ τῶν πρώτων. Καὶ πέντε ἔτη ἀπό τὴν καθιέρωση τῆς 9ης Φεβρουαρίου ὡς Παγκόσμια Ἡμέρα Ἑλληνικῆς Γλώσσας. Μπορεῖ νὰ φανταστεῖ κανεὶς τὴν Ἑλληνικὴ Συνείδηση καὶ τὴν Ἑλληνικότητα δίχως τὴν Ἑλληνικὴ Γλῶσσα; Δίχως τὸν Ὕμνο εἰς τὴν Ἐλευθερία νὰ εἶναι κτῆμα τῶν Ἑλλήνων καὶ τῆς Ἀνθρωπότητος;
Δίχως Ἑλληνικὴ Γλῶσσα, μόρφωση δὲν νοεῖται. Ἡ Ἑλληνική, φορεῖς τῆς ὁποίας εἶναι ἡ Παγκόσμια Γραμματεία καὶ Ἱστορία, εἶναι ἡ βάση ὄχι μόνον τοῦ πολιτικοῦ βίου ἀλλὰ καὶ τοῦ Χρέους. Χωρὶς τὴν γνώση τῆς Ἑλληνικῆς, τοῦ Ἀξιακοῦ Κώδικα αὐτοῦ τοῦ Κόσμου, καθίσταται ἀδύνατη ἡ πρόοδος τοῦ Ἀνθρώπου καὶ τῆς Ἐπιστήμης, τῆς Κοινωνίας τῶν Ἰδεῶν καὶ ἐν τέλει, τῆς Δημοκρατίας. Ὅλων ἐκείνων τῶν θεσμῶν οἱ ὁποῖοι ἐν σώματι, μηδενὸς ἐξαιρουμένου, προέρχονται ἀπὸ τὴν μικρὴ ἐκείνη γωνιὰ τῆς Οἰκουμένης ποὺ ὀνομάζεται Ἑλλάδα.
Ἡ διάδοση τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας εἶναι ἡ κρίσιμη ὕλη γιὰ τὴν καλλιέργεια τῆς Ἰδέας. Μὲ τὴν Ἑλληνικὴ ὡς γλῶσσα του Μέλλοντος, ὡς γλῶσσα τῆς ἀληθοῦς Διανόησης, θὰ καταστεῖ ξανὰ δυνατὴ ἡ διάδοση γνήσιου Πολιτισμοῦ καὶ Ἐπιστήμης.
Ναί! Ἡ Ἑλληνικὴ ἔχει ὅλες τίς ἀξιώσεις γιὰ νὰ προκριθεῖ στὸν παγκόσμιο Ἀγῶνα. Γλῶσσα πανάρχαια, μικροῦ λαοῦ καὶ μικρῆς χώρας, ἡ ὁποία διαχρονικὰ ἀποδεικνύει ὅτι ἱκανοποιεῖ τίς πνευματικὲς ἀνάγκες ὅλων τῶν λαῶν τῆς Οἰκουμένης. Εὔηχη, πλούσια σὲ συνθέσεις, σαφὴς καὶ προσδιοριστική, μπορεῖ καὶ ἀποδίδει πλήρως τίς νεώτερες ἔννοιες. Μὲ τίς Ἑλληνικὲς λέξεις νὰ χρησιμοποιοῦνται στὸν καθημερινὸ βίο καὶ νὰ δεσπόζουν σὲ ὅλο τὸ φάσμα τῶν ἐπιστημῶν καὶ τῶν τεχνῶν, ἡ Ἑλληνικὴ συνεχίζει νὰ διαμορφώνει τὸ Μέλλον τῆς Ἀνθρωπότητος. Ἀναντίρρητα, ἡ διάδοση τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας θὰ εἶναι ἐφεξῆς μία ἐπίπονη καὶ χρονοβόρος διαδικασία. Καὶ ναί, θὰ προσκρούει σὲ πάμπολλα ἐμπόδια. Τὸ εὐγενὲς ὅμως τοῦ Σκοποῦ ὑπερέχει κάθε βασάνου.
Ὁ Ποιητὴς εἶχε δίκιο: Ἡ Ἑλληνικὴ Γλῶσσα σαρκώνει τὸ μεγαλεῖο τοῦ Νοός καὶ τῆς Ἀρετῆς. Ἑλλάδα καὶ Ἑλληνισμὸς δὲν εἶναι ἁπλῶς μιὰ ἱστορικὴ πραγματικότητα. Δὲν εἶναι ἕνας κύκλος πολιτισμοῦ μὲ εἰδικὰ χαρακτηριστικά. Εἶναι ἡ Ἰδέα ποὺ μετουσιώνεται σὲ Θυσία. Ὅπως ἡ Ἀρετή, ἔτσι καὶ ἡ Ἐλευθερία. Εἶναι ἡ συνειδητὴ ἀποδοχὴ τοῦ Χρέους.
Υἱοὺς παίδευε. Μὲ Ἀγάπη καὶ Σεβασμό, Ἰωάννα Γ. Καραγκιούλογλου
9 Φεβρουαρίου 2022
*Νομικός και επιστήμων οικονομικής και κοινωνικής διοικήσεως
Μ.Η.Τ. 232120