Χιλιάδες οικόπεδα έγιναν χωράφια σε μια νύχτα!

Με το Προεδρικό Διάταγμα του ΥΠΕΝ για την οριοθέτηση των οικισμών, έχασαν τη δυνατότητα δόμησης. Με μαρασμό κινδυνεύουν πολλά χωριά

Τσουνάμι αντιδράσεων σε ολόκληρη την Ελλάδα έχει προκαλέσει το Προεδρικό Διάταγμα του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την οριοθέτηση των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων. Ουσιαστικά, σε μία νύχτα, δεκάδες χιλιάδες ιδιοκτήτες είδαν τα οικόπεδά τους να μετατρέπονται σε χωράφια, χάνοντας τη δυνατότητα δόμησης.

• Από τον Βασίλη Παπακωνσταντόπουλο

Κάτι φυσικά που οδηγεί σε πλήρη απαξίωση της περιουσίας τους, αλλά και σε σοβαρές κοινωνικές επιπτώσεις, απειλώντας πολλά χωριά με μαρασμό. Το Προεδρικό Διάταγμα (194/2025) προσαρμόζει τη νομοθεσία στις επιταγές του ΣτΕ, που έκρινε άκυρες όλες τις περιπτώσεις στις οποίες τα όρια οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων είχαν διευρυνθεί με αποφάσεις των νομαρχών από τη δεκαετία του 1980.

Στην πράξη, συρρικνώνει τα όρια των οικισμών, βγάζοντας εκτός σχεδίου περιοχές που έως σήμερα θεωρούνταν εντός οικισμών και οικοδομούσαν βάσει των διατάξεων της εντός σχεδίου δόμησης. Ακίνητα δηλαδή που επί δεκαετίες θεωρούνταν άρτια και οικοδομήσιμα εντός ορίων οικισμού θα βρεθούν εκτός των νέων ορίων, γεγονός που μειώνει δραματικά την αξία τους. Αντίθετα, δεν επηρεάζονται από το Π.Δ. όσοι έχουν χτίσει νόμιμα σε τέτοιες περιοχές και δεν θα έχουν καμία συνέπεια.

Το Π.Δ. αφορά τον καθορισμό των κριτηρίων, του τρόπου και των διαδικασιών οριοθέτησης των οικισμών της χώρας που φέρονται απογεγραμμένοι ως αυτοτελείς οικισμοί, σε απογραφή προ του έτους 1983, με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων. Πρόκειται για περίπου 10.000 οικισμούς που είτε δεν έχουν οριοθετηθεί είτε το όριό τους επανεγκρίνεται βάσει των εν λόγω διατάξεων, λόγω καθορισμού του ορίου τους από αναρμόδια όργανα, ή αναοριοθετείται στις περιπτώσεις που αυτό κρίνεται αναγκαίο.

Συγκεκριμένα, προβλέπονται τρεις ζώνες:

• Α’ Ζώνη: το εσώτερο-συνεκτικό τμήμα του οικισμού, που είχε δημιουργηθεί προ του 1923 (ιστορικός πυρήνας).

• Β’ Ζώνη: το συνεκτικό τμήμα που έχει δημιουργηθεί μεταξύ των ετών 1923 και 1983.

• Β’1 Ζώνη: το διάσπαρτο τμήμα του οικισμού που έχει δημιουργηθεί μεταξύ του 1923 και του 1983. Οι διατάξεις του Π.Δ. δεν κάνουν καμία πρόβλεψη για τους οικισμούς μετά το 1983, όπου εντοπίζεται το μεγαλύτερο πρόβλημα. Προβλέπονται 15 κατηγορίες εξαιρέσεων που αφορούν προστατευόμενες περιοχές γεωργικής γης, υψηλής παραγωγικότητας και εκτάσεις γεωλογικά ακατάλληλες για δόμηση.

Ποια λύση εξετάζεται

Το υπουργείο εξετάζει την οργάνωση των περιοικιστικών ζωνών σε Περιοχές Ελέγχου Χρήσεων, στις οποίες θα θεσμοθετήσει αρτιότητες μικρότερες από αυτές που ισχύουν στις εκτός σχεδίου περιοχές (4 στρέμματα), προκειμένου μια έκταση να καταστεί οικοδομήσιμη. Σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ Ευθύμιο Μπακογιάννη, η αρτιότητα εξετάζεται να κυμαίνεται μεταξύ 2 και 4 στρεμμάτων, κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι τα οικόπεδα κάτω των 2 στρεμμάτων θα χάσουν οριστικά την οικοδομησιμότητά τους.

«Το μεγάλο πρόβλημα είναι από το 1983 και έπειτα, όπου έχουμε τις αποφάσεις νομαρχών. Υπάρχουν κτίρια και οικόπεδα τα οποία τώρα, με την απόφαση του ΣτΕ, είναι εκτός ορίων, σε μια γκρίζα ζώνη. Υπάρχει πρόθεση του υπουργείου να οργανώσει αυτές τις ζώνες σε ΠΕΧ (Περιοχές Ελέγχου Χρήσεων). Εκεί μπορούμε να προσδιορίσουμε και μια αρτιότητα μεταξύ 2 και 4 στρεμμάτων. Ετσι, θα είναι μεγαλύτερη μεν από τις εντός οικισμού, που είναι 300-500 τ.μ., αλλά μικρότερη από την εκτός σχεδίου και με προϋπόθεση ότι θα έχει πρόσοψη σε δρόμο. Αυτό έχουμε σκεφτεί για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα» ανέφερε λίγο πριν από το Πάσχα ο κ. Μπακογιάννης, μιλώντας σε εκδήλωση του Τμήματος Δυτικής Κρήτης του ΤΕΕ. Παράλληλα, έχει ξεκινήσει η καταγραφή του οδικού δικτύου, προκειμένου οι δρόμοι της χώρας να χαρακτηριστούν και να ξεκαθαρίσει οριστικά ποια οικόπεδα είναι οικοδομήσιμα και ποια όχι.

Αναταραχή και σφοδρές αντιδράσεις σε όλη τη χώρα μετά τη δημοσίευση

Η δημοσίευση του Προεδρικού Διατάγματος στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως προκάλεσε αναταραχή σε ολόκληρη τη χώρα, με δημάρχους και μέλη της Επιτροπής Περιβάλλοντος της ΚΕΔΕ να προειδοποιούν για σοβαρές κοινωνικές και αναπτυξιακές συνέπειες εάν προχωρήσει η εφαρμογή του όπως είναι. «Οικόπεδα θα μετατραπούν σε γήπεδα, τα οποία θα εμπίπτουν στην εκτός σχεδίου δόμηση, δηλαδή μεγαλύτερες αρτιότητες και δυσμενέστεροι όροι δόμησης. Δηλαδή, ενέχει ο κίνδυνος ιδιοκτησίες εντός σχεδίου από τη δεκαετία του 1980, με ή χωρίς κτίσμα, μετά την έγκριση των ΤΠΣ-ΕΠΣ να τεθούν εκτός ως μη άρτιες και οικοδομήσιμες» αναφέρει στην απόφασή του το διοικητικό συμβούλιο της ΚΕΔΕ, επισημαίνοντας ότι με το Π.Δ. ενισχύονται οι λόγοι που οδηγείται σε εγκατάλειψη και μαρασμό η ελληνική περιφέρεια. Η ΚΕΔΕ ζητά το άμεσο πάγωμα της διαδικασίας για την προώθηση του συγκεκριμένου σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος.

Το ζήτημα αναδεικνύει και ο βουλευτής Ηρακλείου της Νέας Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Κεφαλογιάννης με επίκαιρη ερώτηση προς τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρο Παπασταύρου, σημειώνοντας ότι έχει δημιουργηθεί αβεβαιότητα και προβληματισμός σε χιλιάδες ιδιοκτήτες οικοπέδων, αλλά και έντονη ανησυχία μήπως οδηγηθούμε μοιραία στην ιδιωτική πολεοδόμηση, με αναδυόμενες ευκαιρίες για μεγαλοεπενδυτές που μπορούν να δημιουργήσουν νέους οικισμούς. «Μια τέτοια εξέλιξη είναι απευκταία και θα έχει αρνητικές συνέπειες όχι μόνο στους μικροϊδιοκτήτες, που ξαφνικά ανακαλύπτουν ότι τα ακίνητά τους από οικόπεδα έγιναν αγροτεμάχια και απαξιώνονται, αλλά και για τους οικείους δήμους, που κινδυνεύουν να απολέσουν τον έλεγχο της πολεοδόμησης.

Αυτό δημιουργεί μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα στην Π.Ε. Ηρακλείου, αφορά πάρα πολλές περιοχές, από τις περιαστικές του Δήμου Ηρακλείου μέχρι περιοχές στην ενδοχώρα, όπου υπήρχαν ευρεία όρια τα οποία μπορεί να μικρύνουν ακόμα και στο μισό» σημειώνει ο κ. Κεφαλογιάννης. Από την πλευρά του, ο Βασίλης Κεγκέρογλου, δήμαρχος Μινώα Πεδιάδας, στον οποίο υπάγεται και το σεισμόπληκτο Αρκαλοχώρι, κάνει λόγο για Π.Δ. που λειτουργεί ως «προκρούστεια κλίνη» η οποία μηδενίζει τη δυνατότητα να καθορίσουν τα τοπικά και ειδικά πολεοδομικά σχέδια τα όρια των οικισμών, σύμφωνα με την προοπτική κάθε τόπου. Ανάλογες αντιδράσεις υπάρχουν σε πολλές περιοχές της χώρας.