Το φάντασμα ενός μεγάλου πολέμου απασχολεί πάλι τους πολίτες της Ευρώπης, που αναζητούν προστασία
Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η ανθρωπότητα εισήλθε σε μια μακρά περίοδο ειρήνης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ξεχαστούν οι ανάγκες του πολέμου και να δώσουν τη θέση τους σε πιο σύγχρονες.
- Από τον Γιώργο Παπαγεωργίου*
Το φάντασμα ενός μεγάλου πολέμου όμως απασχολεί πάλι τους Ευρωπαίους πολίτες και φέρνει ξανά στην επιφάνεια προπολεμικές ανάγκες μαζί με την αναζήτηση απλών καταφυγίων βομβαρδισμών, αλλά και εδικών πυρηνικών καταφυγίων.
Τα λιγοστά καταφύγια της Ελλάδος είναι όχι απλώς κακοσυντηρημένα, αλλά πολλά από αυτά είναι και εντελώς ακατάλληλα για χρήση. Ενα κράτος που τιμά την Ιστορία του και σέβεται τους πολίτες του έχει ένα άρτια οργανωμένο σύστημα Πολιτικής Προστασίας για όλες τις πιθανές κρίσεις με τις οποίες μπορούν να έρθουν αντιμέτωποι οι πολίτες του. Στην Ελλάδα έχουμε μάθει πάντα να τρέχουμε πίσω από τις εξελίξεις και πολύ σπάνια να είμαστε οργανωμένοι πριν από αυτές, δυστυχώς.
Τα καταφύγια χωρίζονται σε 4 κατηγορίες:
1 Τα στρατιωτικά, για τα οποία δεν μπορεί ο καθένας να γνωρίζει την τοποθεσία τους και τη λειτουργική τους χρήση.
2 Τα δημόσια ή δημοτικά, για τη συντήρηση, την καταλληλότητα και την ενημέρωση των κατοίκων για την τοποθεσία τους και τη λειτουργικότητα των οποίων είναι υπεύθυνοι οι δήμοι.
3 Τα ιδιωτικά που βρίσκονται κυρίως σε υπόγεια κατοικιών και τηρούν προδιαγραφές καταφυγίου. Δηλαδή διαφορετική είσοδο και έξοδο. σύστημα εξαερισμού και δεξαμενή νερού.
4 Τα ειδικής χρήσης. Είναι αυτά που μπορούν να παρέχουν προσωρινό κατάλυμα σε έκτακτες κρίσεις, τα οποία είναι οι σταθμοί μετρό, υπόγειες πολυώροφες εγκαταστάσεις πάρκινγκ και χώροι υπογείων κάτω από δημόσια κτίρια.
Κάθε οργανωμένο κράτος ενημερώνει και εκπαιδεύει τους πολίτες του από μικρή ηλικία πώς θα πρέπει να αντιδρούν ανά περίπτωση σεισμού, πυρκαγιάς, έντονων καιρικών φαινόμενων, αεροπορικής επίθεσης, πυρηνικού ατυχήματος κ.λπ. Χρειάζεται η εκπαίδευση των πολιτών στις έκτακτες καταστάσεις, ακόμα και σε συνθήκες πολέμου. Η ύπαρξη αναλογίας πολιτών με αντιαεροπορικά καταφύγια ή ακόμα και πυρηνικά καταφύγια πρέπει να μελετάται σε τακτά χρονικά διαστήματα, ακόμα κι αν η πιθανότητα ενός πολέμου δεν υπάρχει στο προσκήνιο, όπως κάνει η π.χ. η Ελβετία.
Η δημιουργία του 112 ήταν ένα βήμα σαφώς προς τη σωστή κατεύθυνση, δεν αντικαθιστά όμως σε καμία περίπτωση την εκπαίδευση των πολιτών, όπως και δεν έχει υπολογιστεί η παράμετρος να μην υπάρχει ηλεκτροδότηση η διαδίκτυο, όπως θα μπορούσε να συμβεί σε περίπτωση που δημιουργηθεί ένας ηλεκτρομαγνητικός παλμός EMP προερχόμενος είτε από μια πυρηνική έκρηξη, ακόμα και στο Διάστημα. Είτε από ένα σύγχρονο οπλικό σύστημα που, όπως εικάζεται, έχουν κάποιες μεγάλες δυνάμεις παραγωγής ηλεκτρομαγνητικού παλμού ΕΜP, ο οποίος είναι ικανός να γυρίσει την ανθρωπότητα στην εποχή του χαλκού όσο αναφορά την τεχνολογία.
*Συγγραφέας του βιβλίου «Οδηγός επιβίωσης σε περίπτωση πυρηνικού πολέμου»
Μεταφερόμενα καταφύγια νέας τεχνολογίας για την ακτινοβολία
Οι τύποι των καταφυγίων μπορεί να αλλάξουν με τις νέες τεχνολογίες και τώρα πια έχουν κάνει την εμφάνισή τους και κινητά καταφύγια που πληρούν ακόμα και όρους προστασίας από ήπια ακτινοβολία, αλλά ταυτόχρονα δημιουργώντας και κλωβό Φαραντέι, για την προστασία ηλεκτρονικών συσκευών από τον ηλεκτρομαγνητικό παλμό EMP. Ειδικά διαμορφωμένα κοντέινερ με τσιμεντένια εξωτερική θωράκιση, με ειδικά θωρακισμένες πόρτες, διαμορφωμένα εσωτερικά με προθάλαμο απολύμανσης και στο εσωτερικό τους κουκέτες με πλήρη οικιακό εξοπλισμό έχουν σχεδιαστεί και είναι έτοιμα προς χρήση στη Ρωσία.
Στην Αθήνα αλλά και σε αρκετά προάστιά της υπάρχουν οργανωμένα απλά αντιαεροπορικά καταφύγια που είχαν κατασκευαστεί στο παρελθόν, αλλά έχουν εγκαταλειφθεί στην τύχη τους και είναι εντελώς ασυντήρητα εδώ και δεκαετίες. Πολλά από αυτά είναι εκατοντάδες τετραγωνικά μέτρα διαθέτουν δεξαμενές για πόσιμο νερό, τυπικό ηλεκτροφωτισμό και χώρους υγιεινής.
Υπόγεια τούνελ
Εντός των χώρων που καταλαμβάνουν μεγάλα γνωστά νοσοκομεία της πόλης υπάρχουν και ειδικά διαμορφωμένα καταφύγια που είναι δυνατό να λειτουργήσουν και ως νοσοκομειακά καταφύγια έκτακτης ανάγκης. Σε κάποιες μάλιστα περιπτώσεις είναι συνδεδεμένα με υπόγεια τούνελ με βασικές κρατικές εγκαταστάσεις. Ειδικότερα στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας μεταλλικές πλάκες σε πεζοδρόμια αλλά και είσοδοι σφραγισμένες με βαριές μεταλλικές πόρτες στα υπόγεια κάποιων πολυκατοικιών σηματοδοτούν την ύπαρξη καταφυγίων. Από την εποχή του Μεταξά που έχουν κατασκευαστεί τα περισσότερα μέχρι σήμερα όμως έχει μεταβληθεί ο πληθυσμός των πόλεων τόσο πολύ, που τα υπάρχοντα καταφύγια δεν επαρκούν.
Το ίδιο ισχύει και για όλες τις υπόλοιπες πόλεις της Ελλάδας όπου ο πληθυσμός έχει μεταβληθεί και κανείς δεν γνωρίζει πού και αν υπάρχουν κατάλληλα καταφύγια. Οι συγκεκριμένοι χώροι πρέπει να ακολουθούν τις διεθνείς προδιαγραφές κατάλληλων καταφυγίων, ηλεκτρικό εφεδρικό σύστημα, σύστημα εξαερισμού με πάνω από δύο εισόδους εισαγωγής φρέσκου αέρα από διαφορετικές κατευθύνσεις, διαφορετική είσοδο και έξοδο, ισχυρή μεταλλική θωράκιση σε κρίσιμα σημεία του καταφυγίου, χώρους υγιεινής και αποθήκευσης πόσιμου νερού.
Αθήνα: Ικανότητα φιλοξενίας μόνο… 60.000 ανθρώπων!
Ελάχιστοι είναι οι Αθηναίοι που γνωρίζουν πού βρίσκονται αυτά τα καταφύγια. Το ίδιο συμβαίνει και σε όλες τις άλλες περιοχές της επικράτειας. Τη σημερινή εποχή στην πρωτεύουσα και εσχάτως στη Θεσσαλονίκη οι πιο προσβάσιμοι χώροι που παρέχουν τυπική ασφάλεια για μικρό χρονικό διάστημα είναι οι σταθμοί του μετρό. Είναι όμως χώροι όπου έχουν πρόσβαση όλοι και είναι εύκολο να μετατραπούν σε χώρους ανομίας και έκνομων πράξεων που σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης δεν θα είναι εύκολο να αστυνομευτούν. Οπότε η χρήση τους, αν είναι αναγκαία, θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν χρονικά περιορισμένη, ειδικά από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.
Σήμερα η Αθήνα έχει περίπου 5.000.000 κατοίκους, ενώ τα υπάρχοντα γνωστά τουλάχιστον καταφύγια είναι ικανά να φιλοξενήσουν το μέγιστο 60.000 ανθρώπους! Η ύπαρξη ακόμα και αυτών των λίγων, ανεπαρκών καταφυγίων όμως δεν βοηθά σε τίποτα, αν αυτά δεν είναι συντηρημένα επαρκώς και με τυπικές λειτουργικές εγκαταστάσεις, έτοιμες να φιλοξενήσουν ανθρώπους. Οπως συμβαίνει πάντα στην Ελλάδα της τελευταίας στιγμής, όλα τα γνωστά τουλάχιστον καταφύγια είναι εγκαταλειμμένα, ασυντήρητα και σε πολύ κακή κατάσταση, χωρίς καμία στοιχειώδη υποδομή σε λειτουργία. Ισως εξαίρεση να αποτελούν μερικά μικρότερα σε μέγεθος, που βρίσκονται σε υπόγεια κεντρικών κτιρίων της Αθήνας.
Το πιο γνωστό καταφύγιο της Αθήνας βρίσκεται στον Λυκαβηττό. Εχει δύο γνωστές εισόδους και φημολογείται ότι υπάρχουν ακόμα δύο. Εκτείνεται σε βάθος 100 μέτρων μέσα στον βράχο και έχει δύο μεγάλες αίθουσες, άλλες μικρότερες, διαδρόμους και πολυβολεία. Διαθέτει αγωγούς εξαερισμού και δεξαμενές. Στο ευρύ κοινό η πιο γνωστή είναι αυτή που βρίσκεται δίπλα στο εκκλησάκι των Αγίων Ισιδώρων. Το καταφύγιο αυτό ήταν ένα από τα κύρια καταφύγια των Αθηναίων στη διάρκεια των αεροπορικών βομβαρδισμών της πρωτεύουσας κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Θεωρητικά ανήκει στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης.
Αρχικά διέθετε όλα όσα χρειάζεται ένα κατάλληλο καταφύγιο για να φιλοξενήσει πολίτες. Σήμερα όμως, ύστερα από περίπου εκατό χρόνια από τον σχεδιασμό και την κατασκευή του, η κατάσταση που επικρατεί στο εσωτερικό του, όσο μπορεί να προχωρήσει κανείς, είναι τραγική, αν και πρέπει να είχαν γίνει απόπειρες συντήρησης του στο παρελθόν, αφού σε κάποια σημεία δείχνει βαμμένο! Η κατάστασή του όμως σήμερα το κάνει κυριολεκτικά άχρηστο, αν δεν συντηρηθεί σύντομα, έστω και τυπικά. Το αμέσως επόμενο γνωστό καταφύγιο της πρωτεύουσας βρίσκεται κάτω από το γνωστό πολυκατάστημα Attica. Ανήκει στο Μετοχικό Ταμείο Στρατού. Ενας θωρακισμένος κλωβός από εντυπωσιακού πάχους οπλισμένο σκυρόδεμα και θωρακισμένες, αεροστεγείς, ατσάλινες πόρτες εισόδου χαρακτηρίζουν την είσοδό του. Είναι ίσως το μεγαλύτερο σε χώρους καταφύγιο στο κέντρο της πόλης. Η κατάσταση του εσωτερικά σήμερα δεν είναι δυνατόν να εξακριβωθεί, αν και υπάρχουν μαρτυρίες για σχετικά καλή κατάσταση, μια και η πρόσβαση στο εσωτερικό του είναι αδύνατη.
Στην οδό Κοραή και στον αριθμό 4, στο κτίριο της Εθνικής Ασφαλιστικής, στο κέντρο της Αθήνας, υπάρχουν ακόμα δύο σχετικά μεγάλα υπόγεια καταφύγια. Βρίσκονται έξι μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης και αυτό τα κάνει σχετικά κατάλληλα και για προστασία από πυρηνική έκρηξη. Κατασκευάστηκαν από τους μηχανικούς Ε. Κριεζή και Α. Μεταξά. Εχουν θωράκιση από οπλισμένο σκυρόδεμα και θωρακισμένες πόρτες, οι οποίες κλείνουν αεροστεγώς. Τα δύο αυτά ανεξάρτητα καταφύγια επικοινωνούν με εσωτερικό κλιμακοστάσιο και θεωρούνται από τα μεγαλύτερα στο κέντρο της πόλης. Η κατάσταση στην οποία βρίσκονται σήμερα δεν είναι η ιδανική, αλλά λόγω της αποκλεισμένης πρόσβασης σε οποιονδήποτε καλύτερη από πολλών άλλων.
Στην οδό Καραγιώργη Σερβίας 10, κάτω από το υπουργείο των Οικονομικών στο Σύνταγμα βρίσκεται ακόμα ένα σχετικά μεγάλο καταφύγιο, 100 τ.μ., σε δύο επίπεδα. Απ’ ό,τι φημολογείται, βρίσκεται σε σχετικά καλή κατάσταση, αν και άδειο από αναγκαίο τυπικό εξοπλισμό. Στην οδό Αρδηττού βρίσκεται το γνωστό και ως βασιλικό καταφύγιο. Είναι ένα σχετικά μεγάλο καταφύγιο από οπλισμένο σκυρόδεμα, με διάφορους χώρους για όλες τις χρήσεις. Θεωρητικά μπορεί να φιλοξενήσει μέχρι και 2.000 άτομα. Μερικοί ισχυρίζονται πως οι στοές του φτάνουν μέχρι τα υπόγεια των Ανακτόρων στην οδό Ηρώδου Αττικού και στον Εθνικό Κήπο. Στη γωνία των οδών Πιπίνου και Επτανήσου υπάρχει ένα μεσαίου μεγέθους καταφύγιο. Πριν από δεκαετίες ήταν πλήρως εξοπλισμένο, όμως είναι πια ένας κενός υπόγειος χώρος! Προστατεύεται βέβαια μέχρι σήμερα από θωρακισμένες πόρτες και έχει βασικές υποδομές εξαερισμού.
Ακόμα ένα μεσαίου μεγέθους καταφύγιο εντοπίζουμε στην οδό Ζαλοκώστα και στον αριθμό 7. Η κατάστασή του είναι ίσως η καλύτερη σε σχέση με όλα τα υπόλοιπα. Τέλος, θα πρέπει να συμπληρώσουμε τα καταφύγια που υπάρχουν στα υπόγεια του ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρεταννία», της Τραπέζης της Ελλάδος, του Μετοχικού Ταμείου Στρατού και το οργανωμένο υπόγειο του Μεγάρου του Αρείου Πάγου.
Μ.Η.Τ. 232120