Στα ιδιωτικά πανεπιστήμια μέσω πανελλαδικών

Τους βασικούς άξονες για το άνοιγμα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης μέσω των μη κρατικών πανεπιστημίων παρουσίασε χθες ο υπουργός Παιδείας Κ. Πιερρακάκης

• Από τον
  Β. Γαλούπη

Τους «κανόνες» και τους βασικούς άξονες για το άνοιγμα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στον ιδιωτικό τομέα παρουσίασε χθες ο υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης, με το σχετικό νομοσχέδιο να τίθεται σε διαβούλευση, ενώ ήδη υπάρχουν έντονες φοιτητικές αντιδράσεις με κινητοποιήσεις.

Παρά τις πρώτες θετικές κατευθύνσεις, απομένει να διαφανεί πώς θα λειτουργήσει τελικά στην πράξη η νέα πραγματικότητα των πανεπιστημίων στη χώρα μας. Κάτι που θα κριθεί από τρεις βασικές παραμέτρους και σε βάθος χρόνου:

1 Αν πράγματι θα δουν ως ελκυστικό αυτό το άνοιγμα της αγοράς κάποια από τα κορυφαία πανεπιστημιακά ιδρύματα του κόσμου, ώστε να υπάρξει ουσιαστική αναβάθμιση της Παιδείας.

2 Πόσοι Ελληνες φοιτητές θα έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν, όπως και πόσοι ξένοι θα επιλέξουν τη χώρα μας ως πανεπιστημιακό προορισμό.

3 Αν η δημόσια πανεπιστημιακή εκπαίδευση στηριχτεί ώστε να αντέξει τον ανταγωνισμό ή αν τελικά θα αφεθεί στη μοίρα της.

Από τον υπουργό Παιδείας προσδιορίστηκε ότι η έναρξη της λειτουργίας των «μη κρατικών» ΑΕΙ θα γίνει τον Σεπτέμβριο του 2025, ένα πράγματι πολύ σφιχτό χρονικό πλαίσιο, στο οποίο θα πρέπει να υπάρχει μια κοσμογονία εξελίξεων σε πολιτικό, νομοθετικό, εκπαιδευτικό και επιχειρηματικό επίπεδο προκειμένου να λειτουργήσει.

Ενα ευνοϊκό «κλειδί», σύμφωνα με τα έως τώρα δεδομένα, αποτελεί το δέλεαρ της «ελάχιστης βάσης εισαγωγής», ανοίγοντας πιο εύκολα τις πόρτες σε όσους μαθητές αποτύχουν στις πανελλαδικές εξετάσεις για τα δημόσια πανεπιστήμια.

Σύμφωνα με όσα ανακοινώθηκαν χθες για την εισαγωγή των Ελλήνων φοιτητών στα μη κρατικά ΑΕΙ θα πρέπει οι υποψήφιοι να έχουν «πιάσει» την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής του πεδίου τους κατά τις πανελλαδικές και αυτή θα είναι η μοναδική σύνδεση στο σύστημα πρόσβασης μεταξύ δημόσιων και μη κρατικών ΑΕΙ. Η ειδοποιός διαφορά έχει να κάνει με την ελάχιστη βάση του «πεδίου» και όχι του «τμήματος» για τη σχολή επιλογής.

Οι υποψήφιοι θα μπορούν να μπαίνουν στα μη κρατικά ΑΕΙ, πέραν των πανελλαδικών εξετάσεων, και με το ΙΒ (International Baccalaureate). Οποιος έχει διεθνές μπακαλορεά και όποιος έχει απολυτήριο λυκείου άλλης χώρας ισότιμο με το δικό μας εγγράφεται χωρίς εξετάσεις στα μη κρατικά ΑΕΙ. Για την άδεια λειτουργίας θα απαιτείται ποσό 500.000 ευρώ για εγγυητική επιστολή, με προϋπόθεση το ξένο πανεπιστήμιο να είναι αναγνωρισμένο στη χώρα του. Η έγκριση θα δίνεται από την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης εντός τεσσάρων μηνών. Τα ιδιωτικά ΑΕΙ θα είναι υποχρεωμένα να έχουν υποδομές, βιβλιοθήκες, ερευνητική δραστηριότητα και εργαστήρια. Οι όροι φοίτησης θα είναι ίδιοι με το μητρικό ΑΕΙ, με Δ.Σ., εσωτερικό κανονισμό και ετήσιο έλεγχο από ορκωτό λογιστή.

Μίνιμουμ

Το μίνιμουμ που θα απαιτείται για τη λειτουργία θα είναι 30 καθηγητές πλήρους απασχόλησης. Το 80% εξ αυτών θα πρέπει να έχουν διδακτορικό σε συναφές αντικείμενο. Τα μη κρατικά ΑΕΙ θα υποχρεώνονται να δίνουν σε υποτροφίες το 5% του τζίρου τους από δίδακτρα.

Κάποια από τα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου θα μπορούν να ιδρύσουν εάν το θέλουν μόνο μια σχολή και όχι τρεις, όπως θα ισχύσει για τα υπόλοιπα, σύμφωνα με όσα είπε ο κ. Πιερρακάκης. Οι τίτλοι σπουδών σφραγίζονται από το υπουργείο Παιδείας, θα είναι ισότιμοι και δεν θα χρειάζεται άλλη αναγνώριση από το ΔΟΑΤΑΠ.

Αν κι έχουν αρχίσει συζητήσεις με ξένα ιδρύματα, ο υπουργός δεν ανακοίνωσε ονόματα πανεπιστημίων. Ανέφερε, ωστόσο, ως παραδείγματα ξένων πανεπιστημίων που έχουν ιδρύσει παραρτήματα σε άλλες χώρες: Sorbonne, Yale, Johns Hopkings, Duke, New York University, Rochester Institute of Technology.

Ωστόσο, όπως έχει ήδη δει το φως της δημοσιότητας, στις 18 Ιανουαρίου 2024 γνωστοποιήθηκε ήδη στην Επιτροπή Ανταγωνισμού το ενδιαφέρον από δύο κυπριακά πανεπιστήμια.

Ο κύκλος εργασιών και τα ποσοστά προπτυχιακών φοιτητών

Η Ελλάδα διαθέτει από τα υψηλότερα ποσοστά φοιτητικού πληθυσμού σε σχέση με τον πληθυσμό της. Παρά ταύτα, οι φοιτητές και οι φοιτήτριες που τελικά αποφοιτούν παραμένουν στο χαμηλότερο ποσοστό μεταξύ των χωρών της Ευρώπης.
Στη χώρα μας παρατηρούνται τα υψηλότερα ποσοστά προπτυχιακών φοιτητών στο σύνολο φοιτητών κάθε ευρωπαϊκής χώρας: Ελλάδα (85,5%), Σερβία (76,48%), Βοσνία/Ερζεγοβίνη (75,3%), Λιθουανία (73,53%), Βέλγιο (72,51%), Ιρλανδία (72,02%).
Στον αντίποδα βρίσκονται οι Γαλλία (40,33%), Λουξεμβούργο (41,40%), Αυστρία (46,61%) και Κύπρος (47,32%).

Σύμφωνα με έρευνα του Κέντρου Ερευνας και Εκπαίδευσης στη Δημόσια Υγεία, στην Πολιτική Υγείας και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση το 2020 λειτουργούσαν στη χώρα 32 ιδιωτικά κολέγια, στα οποία φοιτούσαν 18.100 φοιτήτριες/τές. Τα περισσότερα συνεργάζονται σήμερα με ιδρύματα της Βρετανίας, παρέχοντας σπουδές κυρίως στην πληροφορική, στη διοίκηση επιχειρήσεων, στα οικονομικά, στην ψυχολογία, καθώς και καλλιτεχνικές σπουδές.

Το 2020 ο κύκλος εργασιών των ιδιωτικών κολεγίων στη χώρα μας ήταν 46.700.000 ευρώ, με τα 8 μεγαλύτερα να απορροφούν το 89,4% των πωλήσεων του κλάδου. Την πενταετία 2015-2020 τα ιδιωτικά κολέγια σημείωσαν συνολικά κέρδη προ φόρου που ξεπέρασαν τα 16.500.000 ευρώ.

➧ Ποσοστό φοιτητών επί του συνολικού πληθυσμού
Ελλάδα: 6,83 (1η στην Ευρώπη)
Μέσος όρος Ε.Ε.: 3,87

➧ Ποσοστό αποφοίτων επί του συνόλου των φοιτητών
Ελλάδα: 9,41 (τελευταία στην Ευρώπη)
Μέσος όρος Ε.Ε.: 24,15

➧ Μέση αναλογία φοιτητών/διδασκόντων
Ελλάδα: 38,7 φοιτητές
Μέσος όρος Ε.Ε.: 15,4 φοιτητές

Επιτυχόντες σε ΑΕΙ-ΤΕΙ
1999: 68.000
2010: 83.000
2013: 69.000
2018: 74.000
2023: 69.000

Εξέλιξη αριθμού υποψηφίων – εισακτέων 1980-2000
1980: 84.911-25.149
1985: 149.269-52.267
1990: 124.658-42.179
1995: 153.647-45.666
1999: 166.288-71.265

Δέκα ερωτήματα που ζητούν απαντήσεις

1 Ποιοι θα έχουν δικαίωμα εγγραφής στα ιδιωτικά πανεπιστήμια;
Οι κάτοχοι ελληνικού απολυτηρίου ΓΕ.Λ. ή ΕΠΑ.Λ. μετά τις πανελλαδικές εξετάσεις. Κριτήριο αποτελεί ότι πρέπει να έχουν πιάσει τον χαμηλότερο μέσο όρο της ελάχιστης βάσης εισαγωγής των επιστημονικών πεδίων τους (κι όχι τμημάτων), με συντελεστή 0,8. Ωστόσο, κάθε ξένο πανεπιστήμιο που θα εγκαταστήσει παράρτημα στην Ελλάδα θα μπορεί να ορίσει εισαγωγικό βαθμό ανώτερο από την ελάχιστη βάση εισαγωγής. Δυνατότητα εγγραφής χωρίς συμμετοχή στις πανελλήνιες θα έχουν και οι κάτοχοι International Baccalaureate ή αντίστοιχου τίτλου.

2 Ποιες προδιαγραφές ίδρυσης ΑΕΙ θα έχουν τα ξένα πανεπιστήμια;
Πρακτικά, θα είναι οι όροι που θέτει η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης για την πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών των δημόσιων πανεπιστημίων. Οι τίτλοι τους θα είναι ισότιμοι με το μητρικό πανεπιστήμιο και θα σφραγίζονται από το υπουργείο Παιδείας της Ελλάδας και μόνο. Με εξαίρεση τα ξένα πανεπιστήμια που βρίσκονται στο τοπ-20 της διεθνούς κατάταξης και που θα μπορούν να ιδρύουν ακόμα και μια σχολή, όλα τα άλλα υποχρεώνονται να έχουν τρεις σχολές. Απαιτείται επίσης μίνιμουμ 30 καθηγητών και παροχή του 5% επί του τζίρου διδάκτρων σε υποτροφίες. Για την άδεια λειτουργίας θα πρέπει να προσκομίζεται εγγυητική επιστολή ύψους 500.000 ευρώ ανά σχολή.

3 Πόσοι Ελληνες φοιτούν σήμερα σε ξένα πανεπιστημιακά ιδρύματα;
Υπολογίζονται σε 40.000 νέους και νέες, αριθμός που αναμένεται να μειωθεί με την ίδρυση των μη κρατικών πανεπιστημίων. Αγνωστος παραμένει ο αριθμός των ξένων φοιτητών που θα επιλέξουν τις σπουδές τους σε ένα ελληνικό μη κρατικό πανεπιστήμιο.

4 Σύνταγμα και νομοσχέδιο.
Σχετικά με το θέμα της συνταγματικότητας του νομοσχεδίου, ο υπουργός Παιδείας τόνισε ότι ελήφθησαν υπ’ όψιν οι γνωμοδοτήσεις από συνταγματολόγους, όπως οι Βενιζέλος, Σκουρής, Αλιβιζάτος, Μανιτάκης, Σπυρόπουλος. Κατά την άποψη του κ. Πιερρακάκη, «μια σύγχρονη και επίκαιρη ανάγνωση του άρθρου 16 του Συντάγματος, υπό το φως του Ενωσιακού Δικαίου επιτρέπει τη λειτουργία παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων με την εγγύηση και εποπτεία του κράτους».

5 Τι νομική μορφή θα έχουν τα μη κρατικά πανεπιστήμια;
Θα είναι μη κερδοσκοπικά και θα έχουν τη μορφή Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης, δηλαδή Νομικά Πρόσωπα Ειδικού Σκοπού μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με αποκλειστικό στόχο την παροχή υπηρεσιών Ανώτατης Εκπαίδευσης. Θα υπάρχει απευθείας σύνδεση με το μητρικό τους ίδρυμα και θα δημιουργούνται με απόφαση του υπουργού Παιδείας ύστερα από έγκριση της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης.

6 Θα είναι αναγνωρισμένα και ισότιμα τα πτυχία των ιδιωτικών πανεπιστημίων;
Το μητρικό ίδρυμα θα πρέπει να είναι αναγνωρισμένο στη χώρα του και πιστοποιημένο για την παροχή προγραμμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης, όπως και για τη χορήγηση τίτλων σπουδών. Οι τίτλοι σπουδών θα είναι ισότιμοι, θα σφραγίζονται από το υπουργείο Παιδείας και θα αποκτούν χαρακτήρα «εκτελεστής διοικητικής πράξης». Δεν θα απαιτείται αναγνώριση του ΔΟΑΤΑΠ.

7 Πότε προβλέπεται η έναρξη λειτουργίας τους;
Σύμφωνα με τα ανακοινωθέντα, ο στόχος είναι να ξεκινήσει η λειτουργία των πρώτων μη κρατικών ΑΕΙ στη χώρα μας από τον Σεπτέμβριο του 2025 για το ακαδημαϊκό έτος 2025-26. Οι πρώτοι που θα μπορέσουν να σπουδάσουν εκεί, εφόσον ισχύσουν οι προθεσμίες, θα είναι οι μαθητές που σήμερα είναι στη Β’ Λυκείου.

8 Ποια διαδικασία έγκρισης θα πρέπει να ακολουθήσουν τα μη κρατικά ΑΕΙ προκειμένου να λειτουργήσουν στην Ελλάδα;
Για την έκδοση της άδειας λειτουργίας των Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης απαιτούνται η υποβολή αίτησης στο υπουργείο Παιδείας για τη χορήγηση άδειας εγκατάστασης και λειτουργίας, διαβίβαση του φακέλου στην ΕΘΑΑΕ για έγκριση ή μη εντός 120 ημερών και η διαβίβαση φακέλου στον ΕΟΠΠΕΠ για χορήγηση γνώμης όσον αφορά τις κτιριολογικές προϋποθέσεις. Στον φάκελο θα πρέπει να περιέχεται η πλήρης έκθεση κριτηρίων επιλογής και εισαγωγής, αξιολόγησης και αποφοίτησης των φοιτητών. Το ίδιο και για το ύψος των διδάκτρων, αλλά και για τη διάρκεια φοίτησης.

9 Ποιες προϋποθέσεις υπάρχουν για τις κτιριακές υποδομές;
Θα πρέπει να υπάρχει αυτοτελές κτίριο ή κτιριακό συγκρότημα αποκλειστικής χρήσης. Θα πρέπει να λειτουργεί σύγχρονη βιβλιοθήκη, να είναι διαθέσιμος ο υλικοτεχνικός εξοπλισμός και να λειτουργούν εργαστήρια ανάλογα με τις ειδικότητες που παρέχονται. Τα κριτήρια πιστοποίησης του εκάστοτε προγράμματος που ορίζει η ΕΘΑΑΕ θα είναι εκείνα που θα καθορίζουν και τον αριθμό των μελών του διδακτικού προσωπικού. Για την εύρυθμη λειτουργία κάθε παραρτήματος προσλαμβάνεται ικανοποιητικός αριθμός διοικητικών υπαλλήλων σε κατάλληλη διοικητική δομή.

10 Ποια μεγάλα πανεπιστήμια του εξωτερικού έχουν ιδρύσει παραρτήματα σε άλλες χώρες;
Είναι αρκετά, αν και αυτό δεν σημαίνει ότι θα επιλέξουν τη δραστηριοποίησή τους και στην ελληνική αγορά. Ανάμεσα σε αυτά είναι τα Sorbonne University, Paris (δημόσιο – από το 2006, παράρτημα του Πανεπιστημίου της Σορβόνης λειτουργεί στο Αμπού Ντάμπι), Yale University (ιδιωτικό – σε συνεργασία με το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Σινγκαπούρης, ίδρυσε το 2013 παράρτημα στη Σινγκαπούρη), Johns Hopkins University, Baltimore (ιδιωτικό – τo 1955, μέσω του θυγατρικού του ιδρύματος Paul H. Nitze School ίδρυσε παράρτημα στην Μπολόνια, ενώ από το 1986 λειτουργεί παράρτημα και στην Κίνα), Duke, North Carolina (ιδιωτικό – το 2005 ίδρυσε παράρτημα ιατρικής σχολής στη Σινγκαπούρη και το 2013 δεύτερο παράρτημα στην Κίνα), New York University, New York City (ιδιωτικό – παραρτήματα σε 13 χώρες εκτός Ηνωμένων Πολιτειών, παρέχει προγράμματα σπουδών στο Αμπού Ντάμπι (ΗΑΕ), στην Ακρα (Γκάνα), στο Μπουένος Αϊρες (Αργεντινή), στο Σίδνεϊ (Αυστραλία), στο Τελ Αβίβ (Ισραήλ), στη Σανγκάη (Κίνα) και σε Βερολίνο, Φλωρεντία, Λονδίνο, Μαδρίτη, Παρίσι, Πράγα.