Ευρήματα-σοκ από τον έλεγχο της Εσωτερικής Επιθεώρησης της εταιρίας στις 30-31 Οκτωβρίου 2023 για τους «χύμα λόφους» από καρκινογόνα απόβλητα έπειτα από επισκευές του δικτύου ύδρευσης – Κίνδυνος θάνατος η εισπνοή σκόνης από τις κομμένες και εκτεθειμένες σωλήνες αμιάντου
Σε υγειονομική βόμβα καρκινογόνου αμιάντου μετατρέπει κατοικημένες ζώνες της Αττικής η ΕΥΔΑΠ, δημιουργώντας τοξικές και ακραία επικίνδυνες συνθήκες τόσο για τους κατοίκους ολόκληρων περιοχών όσο και για τους εργαζομένους της δημόσιας εταιρίας.
- Από τον Βασίλη Γαλούπη
Η «κυριακάτικη δημοκρατία» φέρνει σήμερα στο φως ντοκουμέντα για μια πρωτοφανή υπόθεση για τα δεδομένα ευρωπαϊκής χώρας του 21ου αιώνα και πολύ περισσότερο για μια κοινωφελή επιχείρηση με «ιερή» αποστολή την παροχή ύδρευσης και αποχέτευσης στους 4.000.000 κατοίκους της πρωτεύουσας. Αποκαλύπτουμε τα σοκαριστικά ευρήματα της Εσωτερικής Επιθεώρησης της ΕΥΔΑΠ από τους ελέγχους που πραγματοποίησε στις 30-31 Οκτωβρίου 2023 για την προσωρινή αποθήκευση αποβλήτων έπειτα από επισκευές του δικτύου ύδρευσης.
Οπως αναφέρεται στο σχετικό έγγραφο της εταιρίας, για τον έλεγχο που διενεργήθηκε, «στους χώρους προσωρινής αποθήκευσης του Περισσού και του Μενιδίου στα προϊόντα εκσκαφής παρατηρήθηκαν αποξηλωμένα τμήματα σωλήνων αμιαντοτσιμέντου»! Ο αμίαντος είναι υλικό που αποδεδειγμένα προκαλεί καρκινογενέσεις και άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας, όταν βρίσκεται σε αιωρούμενη μορφή και εισπνέεται. Η επικινδυνότητά του είναι διεθνώς αποδεκτή για άτομα που ασχολούνταν με την εξόρυξη και την επεξεργασία του υλικού, λόγω της εμφάνισης σειράς νεοπλασματικών ασθενειών του αναπνευστικού συστήματος.
Σε Περισσό και Μενίδι
Στα ευρήματα της Εσωτερικής Επιθεώρησης παρουσιάζονται, ως αποδεικτικό υλικό, και τέσσερις φωτογραφίες, μία από τον Περισσό και τρεις από το Μενίδι. Στις φωτογραφίες μπορεί ο καθένας να δει παρατημένα κι αναμεμειγμένα μπάζα μέσα στον χώρο προσωρινής αποθήκευσης, εκτεθειμένα, με κομμένες σωλήνες αμιάντου να «ξεπηδούν» σε κοινή θέα, δίχως να βρίσκονται σε σάκους όπως προβλέπει ο νόμος. Μια αδιαμφισβήτητη εικόνα υγειονομικής βόμβας. Οχι μόνο για τους εργαζομένους που ήρθαν σε επαφή με τον αέρα κατά τη συλλογή και τη μεταφορά των καρκινογόνων αποβλήτων, αλλά και γι’ αυτούς που ζουν στις περιοχές απ’ όπου κόπηκαν και συνελέγησαν οι σωλήνες αμιαντοτσιμέντου, αλλά και για τους κατοίκους των περιοχών στις οποίες μεταφέρθηκαν σωρηδόν τα επικίνδυνα υλικά.
Οι ίδιοι ελεγκτές, που διαπιστώνουν τα εκτεθειμένα τμήματα κομμένων σωλήνων με αμίαντο, κρούουν με το πόρισμά τους τον κώδωνα του κινδύνου προς τη διοίκηση της ΕΥΔΑΠ: «Σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση του Ευρωπαϊκού Καταλόγου Αποβλήτων, τα παραπάνω προϊόντα εκσκαφής λόγω του ότι περιέχουν και κομμάτια αμιαντοτσιμέντου χαρακτηρίζονται ως “Μπάζα εκσκαφής που περιέχουν επικίνδυνες ουσίες”». Τον έλεγχο πραγματοποίησε η Υπηρεσία Περιβάλλοντος της ΕΥΔΑΠ με επισκέψεις στους χώρους προσωρινής αποθήκευσης των αποβλήτων ύδρευσης στον Περισσό, στο Μενίδι και στου Ρέντη. Για τα απόβλητα αποχέτευσης υπήρξε έλεγχος στου Ρέντη. Οπως είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, η Υπηρεσία Περιβάλλοντος της εταιρίας απέστειλε άμεσα και αρμοδίως την έκθεση προς τη Διεύθυνση Δικτύου Υδρευσης της ΕΥΔΑΠ μία εβδομάδα μετά τον έλεγχο, δηλαδή στις 7 Νοεμβρίου 2023. Εν ολίγοις είναι απολύτως ενήμερη η αρμόδια Διεύθυνση της ΕΥΔΑΠ, όπως και η Διεύθυνση Υγείας, Ασφάλειας και Περιβάλλοντος. Κανείς στην ΕΥΔΑΠ δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν γνωρίζει, όταν πρόκειται για ένα τέτοιο ζήτημα ζωής ή θανάτου.
Που ειναι ο εισαγγελέας
Ο έλεγχος της αρμόδιας υπηρεσίας της ΕΥΔΑΠ στις 30-31 Οκτωβρίου διαπιστώνει ότι «στους χώρους προσωρινής αποθήκευσης του Περισσού και του Μενιδίου» έχουν μεταφερθεί «προϊόντα εκσκαφής στα οποία παρατηρήθηκαν αποξηλωμένα τμήματα σωλήνων αμιαντοτσιμέντου». Η ενημέρωση αρμοδίως για το πόρισμα του ελέγχου έγινε στις 7 Νοεμβρίου.
Τα ερωτήματα που προκύπτουν προς τον διευθύνοντα σύμβουλο της ΕΥΔΑΠ Χάρη Σαχίνη, προσωπική επιλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη, είναι πολλά και μπορούν να απαντηθούν μόνο με εισαγγελική παρέμβαση και την προσκόμιση των σχετικών αποδεικτικών στοιχείων από την πλευρά της εταιρίας:
1 Γνωρίζουν οι κάτοικοι των περιοχών του Περισσού, του Μενιδίου και των κοντινών κατοικημένων ζωνών ότι έχουν μεταφερθεί από την ΕΥΔΑΠ και βρίσκονται εκτεθειμένα μπάζα σωλήνων αμιάντου, δηλαδή «επικίνδυνες ουσίες» που αναπνέουν;
2 Τα συνεργεία που έκοψαν τις σωλήνες αμιάντου σε άλλες περιοχές της Αττικής για έργα π.χ. αποκατάστασης βλαβών, πριν μεταφέρουν τα απόβλητα σε Περισσό και Μενίδι είχαν ενημερώσει τους κατοίκους με ειδικές σημάνσεις για πιθανή έκθεση σε αμίαντο όπως προβλέπει ο νόμος; Υπάρχουν διαθέσιμα τα σχετικά αποδεικτικά;
3 Από τους χάρτες δικτύου της η ΕΥΔΑΠ είναι βέβαιο πως γνωρίζει πού ακριβώς υπάρχουν αμιαντοσωλήνες. Οι εργαζόμενοι των συνεργείων που έκοψαν τις σωλήνες στα έργα και στη συνέχεια τα μετέφεραν ως μπάζα στον Περισσό και στο Μενίδι ήταν ενήμεροι από την εταιρία και είχαν πάρει τα σχετικά μέτρα προφύλαξης που προβλέπει η νομοθεσία επειδή θα έρχονταν σε επαφή με το τοξικό υλικό;
4 Πώς εξηγεί η ΕΥΔΑΠ ότι στους χώρους της βρίσκονται απροστάτευτα, χύμα κι απολύτως εκτεθειμένα μπάζα αμιάντου, κάτι που παραβαίνει κάθε προβλεπόμενη διαδικασία συλλογής τέτοιων αποβλήτων; Στις φωτογραφίες του ελέγχου δεν υπάρχει καμία σήμανση που να ενημερώνει οποιονδήποτε πλησιάζει ή επεξεργάζεται τα μπάζα ότι υπάρχει καρκινογόνο υλικό.
5 Γιατί επετράπη, κατά παρέκκλιση του νόμου, τα απόβλητα αμιαντοτσιμέντου να αναμειχθούν με τα άλλα προϊόντα εκσκαφών, όπως αναφέρει και η έκθεση των ελεγκτών;
6 Ολες οι διαδικασίες έγιναν από αδειοδοτημένες εταιρίες και ειδικά συνεργεία; Υπήρχε υπεύθυνος για έργα εκσκαφής με αμίαντο; Υπάρχουν οι καταγραφές στο σχετικό μητρώο;
7 Τρεις μήνες μετά τον έλεγχο, έχουν συλλεχθεί με τον προβλεπόμενο τρόπο από τον χώρο χύμα αποθήκευσης τα συγκεκριμένα μπάζα; Πότε ακριβώς και, κυρίως, πώς;
8 Υπάρχουν άλλες καταγγελίες σε προγενέστερο χρόνο προς την ΕΥΔΑΠ για εκτεθειμένους λόφους από μπάζα αμιάντου;
Tο πρωτόκολλο για τα απόβλητα
Οπως προβλέπει ο νόμος 4819/2021 για τις «υποχρεώσεις συλλογής και μεταφοράς αμιάντου» υπάρχει ένα πολύ αυστηρό πρωτόκολλο για την προστασία της δημόσιας υγείας αλλά και των εργαζομένων που έρχονται πρώτοι σε άμεση επαφή. Υπάρχει, μάλιστα, ειδική πρόβλεψη για τις εταιρίες που διαθέτουν ή διαχειρίζονται δίκτυα ύδρευσης ή αποχέτευσης και «οι σωλήνες των οποίων περιέχουν αμίαντο»: «Μετά την εκτέλεση εργασιών επισκευής, αφαίρεσης ή αντικατάστασης τμημάτων σωληνώσεων, υποχρεούνται να μεριμνούν οι ίδιες αμελλητί για την ασφαλή συλλογή και μεταφορά των επικίνδυνων αποβλήτων, από φυσικά ή νομικά πρόσωπα δημόσιου ή ιδιωτικού δικαίου που διαθέτουν σχετική άδεια».
Στον νόμο επισημαίνεται διαρκώς η ανάγκη να λαμβάνουν οι αρμόδιες Αρχές «όλα τα αναγκαία μέτρα για την άμεση συλλογή και απομάκρυνση των αποβλήτων αυτών με σκοπό την προστασία της δημόσιας υγείας και του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος». Επίσης, προβλέπεται ότι «οι χώροι όπου διεξάγονται οι εργασίες πρέπει να έχουν εμφανή σήμανση και πινακίδες προειδοποίησης όπου αναγράφεται με γράμματα που διαβάζονται εύκολα: ΑΜΙΑΝΤΟΣ – ΜΗΝ ΕΙΣΕΡΧΕΣΤΕ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΑΝ ΔΕΝ ΕΧΕΤΕ ΕΡΓΑΣΙΑ – Η ΕΙΣΠΝΟΗ ΣΚΟΝΗΣ ΑΜΙΑΝΤΟΥ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ».
Σύμφωνα με τον νόμο, κάθε εργασία που σχετίζεται με τον αμίαντο πραγματοποιείται αποκλειστικά από επιχειρήσεις οι οποίες έχουν σχετική άδεια και λαμβάνουν όλα τα προβλεπόμενα προληπτικά και προφυλακτικά μέτρα (ειδικές στολές κ.λπ.). Εχει νομοθετηθεί συγκεκριμένο αυστηρό μητρώο, όπως και χώροι αποθήκευσης αποβλήτων αμιάντου σε ειδικούς σάκους, κατάλληλους για τη μεταφορά αμιαντούχων υλικών, ενώ η υγειονομική ταφή τους γίνεται απαραίτητα σε κατάλληλα αδειοδοτημένα ΧΥΤ αποβλήτων αμιάντου. Ο έλεγχος από το κλιμάκιο της ΕΥΔΑΠ και οι φωτογραφίες καταδεικνύουν ότι κανένα πρωτόκολλο δεν τηρήθηκε.
Αυτούσια η έκθεση-καταπέλτης και οι ποινικές κυρώσεις
Η έκθεση της Υπηρεσίας Περιβάλλοντος της ΕΥΔΑΠ αναφέρει ως ημερομηνία επιθεώρησης την 30ή και 31η Οκτωβρίου 2023, ενώ στο τέλος υπενθυμίζει και τον νόμο που προβλέπει ποινικές κυρώσεις («επισημαίνεται ότι η κατά παράβαση των διατάξεων του Ν. 4819/2021 διαχείριση των εν λόγω επικίνδυνων αποβλήτων αμιαντοτσιμέντου επισύρει τις κυρώσεις που ορίζονται στο άρθρο 66 του νόμου αυτού»).
Τα ευρήματα της επιθεώρησης είναι:
ΣΥΝΟΨΗ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ
ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Δραστηριότητα ΕΠΙΣΚΕΥΕΣ ΔΙΚΤΥΟΥ ΥΔΡΕΥΣΗΣ
Διεύθυνση ΠΕΡΙΣΣΟΣ – ΜΕΝΙΔΙ – ΡΕΝΤΗΣ ΧΩΡΟΙ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ
Ημερομηνία Επιθεώρησης 30 & 31/10/23
Υπηρεσία Περιβάλλοντος
Στο πλαίσιο των επιθεωρήσεων που διενεργούνται από την Υπηρεσία Περιβάλλοντος πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις (όπως αποτυπώνεται στο φωτογραφικό υλικό που επισυνάπτεται) στους χώρους προσωρινής αποθήκευσης των αποβλήτων Υδρευσης (Περισσό, Μενίδι και Ρέντη) και Αποχέτευσης (Ρέντη) και επισημαίνονται τα κάτωθι: Στους χώρους προσωρινής αποθήκευσης του Περισσού και του Μενιδίου στα προϊόντα εκσκαφής παρατηρήθηκαν αποξηλωμένα τμήματα σωλήνων αμιαντοτσιμέντου.
Σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση του Ευρωπαϊκού Καταλόγου Αποβλήτων (Απόφαση της Επιτροπής 2014/955/ΕΕ), τα παραπάνω προϊόντα εκσκαφής λόγω του ότι περιέχουν και κομμάτια αμιαντοτσιμέντου χαρακτηρίζονται ως «Μπάζα εκσκαφής που περιέχουν επικίνδυνες ουσίες» (κωδικός: 17 06 05*) (γενική κατηγορία: 17 06 «Μονωτικά υλικά και υλικά δομικών κατασκευών που περιέχουν αμίαντο»).
Η ΕΥΔΑΠ, λαμβάνοντας υπόψη τα οριζόμενα της κείμενης εθνικής νομοθεσίας, υποχρεούται να τηρεί τα κάτωθι:
■ Τα απόβλητα αμιαντοτσιμέντου δεν πρέπει να αναμειγνύονται με τα προϊόντα εκσκαφών και ούτε να διαχειρίζονται (συλλογή, μεταφορά, προσωρινή αποθήκευση, τελική διάθεση) από κοινού με αυτά. Σε περίπτωση ανάμειξης με προϊόντα εκσκαφών τότε χαρακτηρίζονται «Μπάζα Εκσκαφής που περιέχουν επικίνδυνες ουσίες και πρέπει να διαχειρίζονται ανάλογα».
■ Η διαχείριση (συλλογή, μεταφορά, τελική διάθεση) των απόβλητων αμιάντου (τμήματα αμιαντοτσιμεντοσωλήνων) σύμφωνα με την παράγραφο 7 του άρθρου 48 του Ν. 4819/2021 να πραγματοποιείται από εταιρίες (α) συλλογής & μεταφοράς και (β) διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων κατάλληλα αδειοδοτημένες για τον σκοπό αυτό.
■ Να διαθέτει ηλεκτρονική εγγραφή και καταχώριση στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων (ΗΜΑ), σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 2 της ΚΥΑ 43942/4026/2016 (ΦΕΚ 2992Β) «Οργάνωση και λειτουργία Ηλεκτρονικού Μητρώου Αποβλήτων (ΗΜΑ), σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 42 του Ν.4042/2012 (Α’ 24), όπως ισχύει», όπως τροποποιήθηκε με την ΚΥΑ 1/1/2017 (ΦΕΚ 1Β) και ισχύει.
■ Να υποβάλλει σε ετήσια βάση την απαιτούμενη έκθεση στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων (ΗΜΑ), σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην ΚΥΑ 43942/4026/2016 όπως ισχύει και να προβαίνει σε επικαιροποίηση των στοιχείων της στο ΗΜΑ όταν απαιτείται.
■ Να τηρεί μητρώο στο οποίο να σημειώνονται οι ποσότητες, τα χαρακτηριστικά, η προέλευση, ο προορισμός, η συχνότητα συλλογής, το μέσο μεταφοράς και οι εργασίες επεξεργασίας / αξιοποίησης ή /και διάθεσης.
Επισημαίνεται ότι η κατά παράβαση των διατάξεων του Ν. 4819/2021 διαχείριση των εν λόγω επικίνδυνων αποβλήτων αμιαντοτσιμέντου επισύρει τις κυρώσεις που ορίζονται στο άρθρο 66 του νόμου αυτού.
Γιατί είναι επικίνδυνη η σκόνη αμιάντου
O αμίαντος είναι επικίνδυνος όταν διασκορπίζεται στον αέρα με τη μορφή σκόνης, δηλαδή πολύ μικρών ινών, αόρατων στο γυμνό μάτι. Η εισπνοή της σκόνης μπορεί να προκαλέσει:
• Αμιάντωση, ουλή του πνευμονικού ιστού.
• Καρκίνο του πνεύμονα.
• Μεσοθηλίωμα, καρκίνο του υπεζωκότος ή του περιτοναίου.
Η αμιάντωση προκαλεί σοβαρή δύσπνοια και μπορεί να αποτελέσει δευτερεύουσα αιτία θανάτου. Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι θανατηφόρος στο 95% των περιπτώσεων.
Κινδυνεύει οποιοσδήποτε έρχεται σε επαφή με αιωρούμενες ίνες αμιάντου χωρίς επαρκή προστασία. Για να δημιουργήσει πρόβλημα ο αμίαντος, πρέπει οι ίνες του να αποδεσμευτούν από το υλικό. Οταν κανείς εργάζεται με υλικά που περιέχουν αμίαντο, αυτά μπορεί να σπάσουν, να κοπούν ή να διαταραχθούν και να αποδεσμεύσουν σκόνη από μικρές ίνες. Οι ίνες αυτές είναι ικανές λόγω μεγέθους να φθάσουν με την εισπνοή μέχρι τις κυψελίδες των πνευμόνων.
Πλέον απαγορεύεται η εξόρυξη και χρήση του αμιάντου. Σύμφωνα δε με το Προεδρικό Διάταγμα 212/2006 για την προστασία των εργαζομένων που εκτίθενται στον αμίαντο κατά την εργασία, «κάθε εργαζόμενος πριν από την έναρξη της έκθεσης σε σκόνη αμιάντου ή υλικών που περιέχουν αμίαντο παραπέμπεται σε ιατρική εξέταση για την εκτίμηση της κατάστασης της υγείας του».
Μ.Η.Τ. 232120