Πώς η δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας του Ευρωβαρόμετρου εξέθεσε ανεπανόρθωτα το σύστημα στην Ελλάδα
Από τη Μαρία Παναγιώτου / Συνεργασία Εμμανουέλα Τσουδερού
Έχουν οι ελληνικές δημοσκοπικές εταιρίες πρόβλημα μεθοδολογίας; Υπάρχει κάποια σκοπιμότητα εκ μέρους όσων διεξάγουν τις δημοσκοπήσεις; Γίνεται στη χώρα μας κατάχρηση ή και κακή χρήση του εργαλείου των δημοσκοπήσεων, προκειμένου οι δημοσκοπήσεις να επηρεάσουν, τελικά, την κοινή γνώμη και όχι απλά να την καταγράψουν; Δικαιώνουν, τελικά, ή όχι οι ελληνικές εταιρίες δημοσκοπήσεων τη φράση «υπάρχουν τριών ειδών ψεύδη: τα συνήθη, τα καταστρεπτικά και η στατιστική», που έγινε γνωστή από τον συγγραφέα Μαρκ Τουέιν και αποδίδεται -χωρίς να έχει επιβεβαιωθεί- στον Άγγλο πρωθυπουργό Βενιαμίν Ντισραέλι;
Τα ερωτήματα αυτά πλανώνται κυριολεκτικά πάνω από τη χώρα, καθώς οι δημοσκοπήσεις -κυρίως οι πολιτικές- που πραγματοποιούνται από ελληνικές εταιρίες συγκεντρώνουν ολοένα και πιο έντονη κριτική, κυρίως από απλούς πολίτες, για τα αποτελέσματα που εμφανίζουν.
Το τελευταίο διάστημα, μάλιστα, στη διάρκεια του οποίου η κοινωνία έχει βρεθεί κυριολεκτικά στο «κόκκινο», εξαιτίας τόσο των υγειονομικών μέτρων για τον κορονοϊό όσο και των κατακλυσμιαίων συνεπειών που επέφεραν τα μέτρα αυτά στην οικονομία, το λεγόμενο «τρολάρισμα» για τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων που δεν εμφανίζουν καμία στατιστική αλλαγή για την κυβέρνηση –καταρρίπτοντας όλους τους βασικούς κανόνες της στατιστικής- έχει αποκτήσει επικές διαστάσεις.
Η έρευνα που διεξήγαγε η «δημοκρατία», προκειμένου να δώσει κάποιες απαντήσεις, άρχισε αρκετές μέρες, πριν από τη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων του Ευρωβαρόμετρου, το οποίο κατέγραφε την άποψη των Ελλήνων για μια σειρά θεμάτων στη διάρκεια των μηνών Φεβρουαρίου και Μαρτίου. Τα αποτελέσματα του Ευρωβαρόμετρου ήταν τόσο εκ διαμέτρου αντίθετα σε σχέση με τα αποτελέσματα που δημοσιοποιούν το τελευταίο διάστημα οι ελληνικές εταιρίες, που αναπόδραστα η κριτική σε αυτές έγινε ακόμη πιο σφοδρή. Έτσι, ο Σύλλογος Εταιριών Δημοσκόπησης και Ερευνας Αγοράς (ΣΕΔΕΑ) εξέδωσε ανακοίνωση στην προσπάθειά του να απαντήσει στα πρόσφατα δημοσιεύματα μερίδας του Τύπου και σε κάποιες αναρτήσεις σε κοινωνικά δίκτυα αναφορικά με τη σύγκριση ερευνών κοινής γνώμης.
Κορωνίδα των διαφορών των δύο πλευρών αποτέλεσε το ερώτημα για το κατά πόσο οι Ελληνες εμπιστεύονται την ελληνική κυβέρνηση. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, το 71% των ερωτηθέντων απάντησε ότι δεν εμπιστεύεται την κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη. Αντίθετα, οι ελληνικές εταιρίες το ίδιο διάστημα έδιναν προβάδισμα στην ελληνική κυβέρνηση σε σχέση με την αντιπολίτευση, που σε κάποιες περιπτώσεις έφτανε ακόμη και τις 15 μονάδες.
Ωστόσο, η ανακοίνωση του ΣΕΔΕΑ έκανε τα πράγματα πιο επιβαρυντικά για τις ελληνικές εταιρίες, καθώς –λες και ήθελε να αποδείξει πως όντως η στατιστική περιλαμβάνεται σε ένα από τα τρία είδη ψεύδους- υποστήριζε:
• Τα αποτελέσματα των ελληνικών εταιριών σε σχέση με το Ευρωβαρόμετρο είναι διαφορετικά γιατί «η διατύπωση των ερωτήσεων είναι διαφορετική». Παραδέχτηκε, δηλαδή, πως αν οι εταιρίες αλλάξουν τη διατύπωση των ερωτήσεων, τότε θα αλλάξουν και τα αποτελέσματα που δίνουν.
• «Η μεθοδολογία συλλογής στοιχείων είναι διαφορετική: συνεντεύξεις διά ζώσης και συνεντεύξεις μέσω διαδικτύου έναντι τηλεφωνικών συνεντεύξεων». Παραδέχτηκε, δηλαδή, πως αν οι ελληνικές εταιρίες υπέβαλλαν ερωτήσεις και μέσω άλλων καναλιών και όχι αποκλειστικά μέσω σταθερών τηλεφώνων, τότε και πάλι τα αποτελέσματα θα ήταν διαφορετικά.
• «Ο χρόνος διεξαγωγής των ερευνών είναι διαφορετικός» και «οι κλίμακες καταγραφής των απόψεων των πολιτών είναι διαφορετικές». Παραδέχτηκε, δηλαδή, πως τα νούμερα που δίνουν οι εταιρίες στη δημοσιότητα θα ήταν διαφορετικά σε άλλες κλίμακες και άλλον χρόνο.
Και κάπου εδώ η έρευνά μας έγινε ακόμη πιο ενδιαφέρουσα ή, μάλλον, το παρασκήνιο της έρευνάς μας. Γιατί είναι από αυτές τις περιπτώσεις που το παρασκήνιο έχει μεγαλύτερη ουσία και ενδιαφέρον, ακόμη και από τις απαντήσεις, τις οποίες, έτσι κι αλλιώς, θα ξεδιπλώσουμε στη συνέχεια.
Η σιωπή των αμνών… για μερικές ερωτήσεις
Έχει κάποια σημασία, για αρχή, να αναπτύξουμε την απλή μεθοδολογία που ακολουθήσαμε, παρότι εμείς δεν πήραμε ούτε πολλές ούτε σαφείς απαντήσεις για τη μεθοδολογία που ακολουθούν οι ελληνικές εταιρίες δημοσκοπήσεων.
Αρχικά, λοιπόν, αποφασίσαμε να απευθύνουμε ερωτήσεις σε όσους συνηθίζουν… να ρωτούν. Δημιουργήσαμε δύο ομάδες ερωτήσεων. Η πρώτη ομάδα, η οποία στάλθηκε στις μεγαλύτερες ελληνικές δημοσκοπικές εταιρίες (και ήταν για όλους ίδια), εστίαζε περισσότερο στη μεθοδολογία που ακολουθούν αυτές οι εταιρίες. Συγκεκριμένα, το ερωτηματολόγιό μας στάλθηκε στις εταιρίες MRB, Metron Analysis, Kapa Research, MARC, ALCO, Pulse και Opinion Poll. Μεταξύ άλλων, ζητούσαμε να μας εξηγήσουν σε σχέση με τη μεθοδολογία τους τα εξής:
• Πώς επιλέγουν τους τηλεφωνικούς αριθμούς που καλούν;
• Πώς εξασφαλίζουν την τυχαιότητα των τηλεφώνων του δείγματος;
• Πώς επιλέγουν το άτομο του νοικοκυριού που θα απαντήσει στις ερωτήσεις;
• Τι ποσοστό όσων απαντάνε είναι άνω των 60 ετών και μη ενεργός πληθυσμός;
• Πώς αντιμετωπίζουν το νέο δεδομένο που υπαγορεύει η παγκόσμια βιβλιογραφία σύμφωνα με το οποίο πρέπει να προσεγγίζεται και ο κόσμος που χρησιμοποιεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;
Ταυτόχρονα, στείλαμε μια δεύτερη ομάδα ερωτήσεων στο ΣΕΔΕΑ, η οποία δεν σχετιζόταν με τη μεθοδολογία κάθε εταιρίας, αλλά κυρίως με τον εποπτικό ρόλο του ίδιου του συλλόγου. Μεταξύ άλλων, ρωτούσαμε τι ακριβώς ελέγχει ο ΣΕΔΕΑ σε σχέση με τις δημοσκοπήσεις.
Το πρωτάθλημα πινγκ πονγκ που ακολούθησε ήταν μοναδικό στα χρονικά. Με εξαίρεση τις εταιρίες Pulse και Opinion Poll, οι υπόλοιπες αρνήθηκαν να μας απαντήσουν. Κάποιοι ισχυρίστηκαν πως λείπουν ταξίδι στο εξωτερικό. Κάποιοι άλλοι μας παρέπεμψαν στον ΣΕΔΕΑ. Και κάποιοι άλλοι ισχυρίστηκαν πως απάντησε ήδη ο ΣΕΔΕΑ γι’ αυτούς. Προσπαθήσαμε να τους εξηγήσουμε ότι οι ερωτήσεις που είχαμε στείλει στον ΣΕΔΕΑ δεν κάλυπταν τις απορίες μας σε σχέση με τη μεθοδολογία τους. Η σιωπή εκ μέρους τους, όμως, ήταν εκκωφαντική.
Και κάπως έτσι αποφασίσαμε να στείλουμε στον ΣΕΔΕΑ τις ερωτήσεις και για τη μεθοδολογία των εταιριών, διατηρώντας υψηλές προσδοκίες, αφού ο σύλλογος είχε ανταποκριθεί στο αρχικό ερωτηματολόγιο που είχαμε στείλει, απαντώντας και μάλιστα άμεσα. Στείλαμε, μάλιστα, όλες τις ερωτήσεις που είχαν μείνει αναπάντητες από τις ίδιες τις εταιρίες. Αυτή τη φορά ο γρήγορος στα αντανακλαστικά, αρχικώς, ΣΕΔΕΑ βυθίστηκε, επίσης, στη σιωπή. Εμοιαζε σαν μια συντεχνιακή αρμονία να κατακλύζει τον αέρα. Λίγες μέρες, αργότερα, ακολούθησε η ένταση με αφορμή το Ευρωβαρόμετρο.
Τα ερωτήματα, ωστόσο, παραμένουν: Ποια είναι επιτέλους αυτή η μεθοδολογία των εταιριών που αποτελεί (αντίθετα από την πρακτική στο εξωτερικό) επτασφράγιστο μυστικό; Οι απαντήσεις θα αποκαλυφθούν τις επόμενες μέρες.
Μ.Η.Τ. 232120