Την Κυριακή του Πάσχα χοροστάτησε στη λειτουργία στον Αγιο Πέτρο και χαιρέτησε τους πιστούς από το γνωστό αυτοκίνητό του, το «Papamobile»
Ο 266ος επίσκοπος Ρώμης, επικεφαλής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και ανώτατος άρχοντας του ανεξάρτητου κράτους – πόλεως του Βατικανού, ο Αργεντινός Πάπας Φραγκίσκος -κατά κόσμον Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο- άφησε την τελευταία του πνοή χθες, Δευτέρα 21 Απριλίου, στις 7.35 το πρωί. Οι καμπάνες της Νοτρ Νταμ στο Παρίσι ήχησαν 88 φορές στις 11 χθες το πρωί, τιμώντας τον Πάπα Φραγκίσκο. «88 χτυπήματα για 88 χρόνια ζωής… Θα ακολουθήσει ομοβροντία από όλες τις καμπάνες του καθεδρικού ναού» εξήγησε η υπηρεσία της Παναγίας των Παρισίων. Η επιβεβαίωση του θανάτου ενός Πάπα είναι παραδοσιακά ευθύνη του Camerlengo (ανώτερος αξιωματούχος του Βατικανού). Σήμερα αυτή τη θέση κατέχει ο ιρλανδικής καταγωγής καρδινάλιος Φάρελ.
Ο καρδινάλιος Φάρελ, ως προσωρινός διοικητής του Βατικανού μέχρι να εκλεγεί νέος Ποντίφικας, ανακοίνωσε επίσημα τον θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου με γραπτή δήλωση στην οποία, μεταξύ άλλων, ανέφερε: «Ο επίσκοπος της Ρώμης Φραγκίσκος επέστρεψε στον οίκο του πατρός. Το σύνολο της ζωής του αφιερώθηκε στην υπηρεσία προς τον Κύριο και την Εκκλησία του. Μας δίδαξε να ζούμε τις αξίες του Ευαγγελίου με πίστη, θάρρος και οικουμενική αγάπη. Ειδικά υπέρ των φτωχότερων και περιθωριοποιημένων. Με απεριόριστη ευγνωμοσύνη για το παράδειγμά του, πραγματικού μαθητή του Κυρίου Ιησού, παραδίδουμε την ψυχή του Πάπα Φραγκίσκου στην πλήρη ελέους αγάπη του Θεού».
Ενδιαφέρον παρουσιάζει πάντως και η συμβολική διαδικασία που ακολουθείται, κατά την οποία ο εκάστοτε Camerlengo οφείλει να επισκεφθεί το ιδιωτικό παρεκκλήσι όπου βρίσκεται η σορός του Πάπα και τον καλεί με το όνομά του για να τον αφυπνίσει. Οταν ο Ποντίφικας δεν ανταποκρίνεται, σύμφωνα με την παράδοση, το δαχτυλίδι του, που λειτουργεί ως σφραγίδα για τα επίσημα παπικά έγγραφα, καταστρέφεται, σηματοδοτώντας το τέλος της αρχιεροσύνης του.
Λαϊκό προσκύνημα
Αύριο το πρωί η σορός του Πάπα Φραγκίσκου πρόκειται να τεθεί σε λαϊκό προσκύνημα. Ο Πάπας Φραγκίσκος, γνωστός και ως «Πάπας των φτωχών», άφησε την τελευταία του πνοή χθες το πρωί, Δευτέρα 21 Απριλίου, σκορπίζοντας παγκόσμια συγκίνηση. Εκατομμύρια καθολικοί, καθώς και πολιτικοί και θρησκευτικοί ηγέτες από όλο τον κόσμο αποτίουν φόρο τιμής στη μνήμη του. Η ακριβής ημερομηνία της κηδείας του εκλιπόντος Ποντίφικα θα αποφασιστεί από την Ολομέλεια των καρδιναλίων. Το ανώτατο όριο για την τέλεσή της, πάντως, το οποίο τίθεται από το τελετουργικό, είναι εννέα ημέρες μετά τον θάνατο του αγίου πατέρα των καθολικών.
Ο Πάπας Φραγκίσκος είχε λάβει εξιτήριο από το νοσοκομείο Αγκοστίνο Τζεμέλι της Ρώμης, στο οποίο είχε εισαχθεί στις 14 Φεβρουαρίου, περίπου έναν μήνα πριν από τον θάνατό του. Η κατάσταση της υγείας του ήταν σοβαρή, καθώς έπασχε από διπλή πνευμονία και πολυμικροβιακή λοίμωξη, γεγονός που είχε προκαλέσει έντονη ανησυχία στο Βατικανό. Μετά την επιστροφή του στην Αγία Εδρα, στις 23 Μαρτίου, ακολούθησε εντατικό πρόγραμμα αποκατάστασης, με καθημερινές αναπνευστικές ασκήσεις, εργοθεραπεία για την αποκατάσταση της κινητικότητας και εξάσκηση στην εκφορά του λόγου. Παρά τις αισιόδοξες εκτιμήσεις των θεραπόντων ιατρών, οι οποίοι είχαν προτείνει τουλάχιστον δύο μήνες πλήρους ανάρρωσης, ο Πάπας Φραγκίσκος συνέχισε τις δραστηριότητές του, επιδεικνύοντας την αφοσίωσή του στο ποιμαντικό έργο.
Κατά τη διάρκεια του τελευταίου μήνα της ζωής του είχε σύντομη συνάντηση με το βασιλικό ζεύγος του Ηνωμένου Βασιλείου, ενώ την Κυριακή του Πάσχα υποδέχτηκε τον αντιπρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Τζέι Ντι Βανς. Επισκέφθηκε, επίσης, τη Βασιλική Σάντα Μαρία Ματζιόρε στη Ρώμη και πραγματοποίησε επιθεώρηση των έργων συντήρησης στο εσωτερικό του Αγίου Πέτρου. Την Κυριακή του Πάσχα χοροστάτησε στη λειτουργία στον Αγιο Πέτρο και χαιρέτησε τους πιστούς από το γνωστό αυτοκίνητό του, το «Papamobile», πραγματοποιώντας έναν σύντομο γύρο της πλατείας. Ωστόσο, πολλοί παρατήρησαν ότι ήταν εμφανώς αδύναμος και καταβεβλημένος.
Το ξεκίνημα, η πορεία και το έργο του πρώτου Λατίνου Ποντίφικα
Ο Πάπας Φραγκίσκος υπήρξε ο πρώτος Ποντίφικας από τη Λατινική Αμερική που ανέλαβε τον παπικό θρόνο. Γεννήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 1936 στο Μπουένος Αϊρες της Αργεντινής, σε οικογένεια ιταλικής καταγωγής από το Πεδεμόντιο. Ο πατέρας του εργαζόταν ως λογιστής στους σιδηροδρόμους και η μητέρα του ήταν νοικοκυρά. Μετά την αποφοίτησή του από το λύκειο εισήχθη σε καθολική ιερατική σχολή και αργότερα εντάχθηκε στο Τάγμα των Ιησουιτών, σπουδάζοντας φιλοσοφία και θεολογία. Το 1965 άρχισε να διδάσκει λογοτεχνία και ψυχολογία στο καθολικό κολέγιο του Σάντα Φε και αργότερα στο Μπουένος Αϊρες. Το 1969 χειροτονήθηκε ιερέας και το 1986 ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στη Γερμανία.
Το 1992 ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ τον διόρισε επίσκοπο της Αουκα και βοηθό επίσκοπο του Μπουένος Αϊρες. Την ίδια χρονιά ανέλαβε τη θέση του Αρχιεπισκόπου της πόλης και αργότερα ολόκληρης της Αργεντινής. Το 2001 ανακηρύχθηκε καρδινάλιος και το 2005 συμμετείχε στο κονκλάβιο που εξέλεξε τον Πάπα Βενέδικτο ΙΣΤ’. Ως Αρχιεπίσκοπος του Μπουένος Αϊρες διακρίθηκε για το κοινωνικό του έργο, τη φροντίδα προς τους φτωχούς και την ανοιχτή προσέγγιση της Εκκλησίας προς τον λαό. Επέμενε ώστε οι εκκλησίες να παραμένουν ανοιχτές και προσβάσιμες και ενίσχυσε τη συνεργασία μεταξύ κληρικών και λαϊκών.
Στις 13 Μαρτίου 2013 εξελέγη Πάπας και επέλεξε το όνομα Φραγκίσκος προς τιμήν του αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, συμβολίζοντας την ταπεινότητα, την αγάπη για τη φύση και την αφοσίωση στους φτωχούς. Αμέσως έδωσε το στίγμα του, επιλέγοντας σιδερένιο αντί χρυσού σταυρό και απευθύνοντας το πρώτο του μήνυμα με ταπεινότητα είπε: «Τα αδέλφια μου, οι καρδινάλιοι, για να διαλέξουν τον νέο Πάπα έφτασαν μέχρι την άλλη άκρη του κόσμου».
Σύμφωνα με την άποψη των περισσότερων αναλυτών, αλλά και με τα αισθήματα εκατομμυρίων πιστών σε όλο τον κόσμο, υπήρξε «ο Πάπας των φτωχών» – ο άγιος πατέρας της Καθολικής Εκκλησίας που έδωσε προτεραιότητα στην αλληλεγγύη, στη στήριξη των μεταναστών και τη φροντίδα για όσους βρίσκονται στο περιθώριο. Με πράξεις που μιλούσαν πιο δυνατά από λόγια έδωσε εντολή στις Αρχές του Βατικανού να επιτρέπουν στους αστέγους να κοιμούνται στους δρόμους γύρω από τη βασιλική του Αγίου Πέτρου ακόμα και μέσα στην πλατεία. Μια συμβολική αλλά και βαθιά ανθρώπινη απόφαση που ενσάρκωνε το μήνυμα του Ευαγγελίου στην πράξη: Να μη μείνει κανείς πίσω, να μη νιώσει κανείς αόρατος.
Με αναφορά στον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά και στην ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα ο Φραγκίσκος επανέλαβε αμέτρητες φορές ότι «ο πόλεμος αποτελεί πάντα ήττα και κανείς δεν πρέπει ποτέ να το ξεχνά». Μια ημέρα μετά την έναρξη της ρωσικής επίθεσης κατά της Ουκρανίας, ο Αργεντινός Πάπας πήγε πεζός στην πρεσβεία της Ρωσίας παρά το Βατικανό για να ζητήσει με έμφαση από τον διπλωματικό εκπρόσωπο της Μόσχας να σιγήσουν τα όπλα.
Η σχέση του Πάπα με την Ελλάδα και την Ορθοδοξία
Η σχέση του με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο ήταν στενότατη. Τον προσκάλεσε και τον είχε στο πλευρό του σε όλες τις πρωτοβουλίες διαθρησκειακού διαλόγου, αποκαλώντας τον «αγαπητό αδελφό». Εμπνεύστηκε από το έργο του Οικουμενικού Πατριάρχη για την Εγκύκλιο υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος «Laudato sii» και ετοιμαζόταν να τον συναντήσει τον ερχόμενο Μάιο στην Μικρά Ασία για τα 1.700 χρόνια από την Πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας. Τελευταία επίσκεψή του στην Ελλάδα -κατόπιν πρόσκλησης της τότε ΠτΔ Κατερίνας Σακελλαροπούλου- ήταν τον Δεκέμβριο του 2021.
Πιστό φίλο του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Ορθοδοξίας χαρακτήρισε τον Πάπα Φραγκίσκο στο μήνυμά του για τον θάνατο του Ποντίφικα ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος. «Θα τον θυμόμαστε πάντα» υπογράμμισε. Ειδική αναφορά έκανε στην προ ετών κοινή παρουσία τους στα Ιεροσόλυμα, το 2014. Παράλληλα, σημείωσε πως δεν κατάφεραν να συνεορτάσουν την επέτειο της Συνόδου της Νίκαιας και «να συζητήσουμε την πορεία για το Κοινό Ποτήριον».
«Αιωνία σου η μνήμη, αδελφέ Πάπα Φραγκίσκε» κατέληξε στο μήνυμά του ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος. Από τη μεριά του, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος αναφέρει στο συλλυπητήριο γράμμα του: «Ο αοίδιμος Πάπας υπήρξε μορφή μεγάλου πνευματικού διαμετρήματος, αφιερωμένος ολοκληρωτικά στην προάσπιση του καλού και των αξιών του ανθρώπου ως πλάσματος του Θεού. Καθ’ όλη τη διάρκεια της παπικής του διακονίας ως Επίσκοπος Ρώμης οι ενδεέστεροι αδελφοί, οι πτωχοί, οι μετανάστες και οι πρόσφυγες κατείχαν κεντρική θέση στην ποιμαντική του μέριμνα». Και σημειώνει: «Με ιδιαίτερη συγκίνηση διατηρούμε στη μνήμη μας τις κοινές εμπειρίες και την αδελφική επικοινωνία που είχαμε κατά τις δύο επισκέψεις του στην πατρίδα μας – επισκέψεις που και μόνες τους αρκούν για να καταδείξουν την αγάπη και τον σεβασμό του προς την Εκκλησία της Ελλάδος, τον ελληνικό λαό και την Ελλάδα συνολικά.
Ιδιαιτέρως θα μείνει ανεξίτηλη στη συλλογική μας μνήμη η γενναιόδωρη πράξη του να επιστρέψει τρία θραύσματα των Γλυπτών του Παρθενώνα, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στην επανένωσή τους με το μνημείο παγκόσμιας σημασίας. Η συμβολή του στον ειλικρινή διαχριστιανικό διάλογο και η έντονη αγωνία του για την πολυπόθητη ενότητα όλων των Εκκλησιών υπήρξαν θεμέλιοι λίθοι της παπικής του πορείας».
Μηνύματα
«Οι πιστοί της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας θρηνούν την απώλεια του θρησκευτικού ηγέτη τους και οι απανταχού Χριστιανοί συμμετέχουν στο πένθος τους. Μαζί τους και κάθε πολίτης της Γης που πιστεύει στην ειρήνη, στη φιλία και στην αλληλεγγύη. Αξίες στις οποίες αφιέρωσε και τη δική του ζωή και δράση ο Πάπας Φραγκίσκος» αναφέρει σε ανάρτησή του ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Το τελετουργικό, η κούρσα διαδοχής και οι υποψήφιοι
Η Ιταλία έχει κηρύξει επίσημη περίοδο εθνικού πένθους, ενώ καθημερινές προσευχές και επιμνημόσυνες λειτουργίες τελούνται τόσο στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου όσο και σε εκκλησίες ανά τον καθολικό κόσμο, τιμώντας τη μνήμη του Πάπα Φραγκίσκου. Παραδοσιακά, οι Πάπες θάβονται στην κατακόμβη του Βατικανού, κάτω από τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, όπου βρίσκονται οι τάφοι σχεδόν 100 Ποντίφικων. Εντούτοις, ο Φραγκίσκος δήλωσε το 2023 ότι έχει επιλέξει τη Βασιλική της Σάντα Μαρία Ματζόρε στη Ρώμη ως τον τελικό τόπο ανάπαυσής του, καθιστώντας τον τον πρώτο Πάπα εδώ και έναν αιώνα που θάβεται εκτός Βατικανού.
Σύμφωνα με το τελετουργικό, οι Πάπες ενταφιάζονταν παραδοσιακά σε τριπλό φέρετρο, ένα εσωτερικό από κυπαρίσσι, ένα δεύτερο από μόλυβδο για σφράγιση και προστασία και ένα εξωτερικό από βελανιδιά ή άλλο ανθεκτικό ξύλο. Αυτή η τακτική αποσκοπεί στην προστασία της σορού και στη διατήρηση συμβόλων της παπικής θητείας, όπως νομίσματα ή σημαντικά έγγραφα. Εντούτοις, ο Φραγκίσκος έχει επιλέξει ένα απλούστερο φέρετρο, κατασκευασμένο μόνο από ξύλο και ψευδάργυρο. Δύο με τρεις εβδομάδες μετά την κηδεία θα συγκληθεί το Κολέγιο των Καρδιναλίων στην Καπέλα Σιστίνα για τη διαδικασία εκλογής νέου Ποντίφικα και έχουν δικαίωμα να λάβουν μέρος σε αυτό οι καρδινάλιοι ηλικίας μέχρι 80 ετών. Στην φάση αυτή είναι 136 και σε ποσοστό 70% είχαν επιλεγεί από τον Φραγκίσκο. Ολες οι σχετικές ψηφοφορίες είναι μυστικές και για την εκλογή του νέου αρχηγού της Καθολικής Εκκλησίας απαιτούνται τα δύο τρίτα των ψήφων. Μόλις εκλεγεί ο νέος Πάπας, θα παρουσιαστεί από το μπαλκόνι του Αγίου Πέτρου με τη φράση «Habemus Papam» («Εχουμε Πάπα»), αναλαμβάνοντας τα ηνία της Εκκλησίας.
To κονκλάβιο των καρδιναλίων
Ποιος θα διαδεχτεί τον Πάπα Φραγκίσκο θα το αποφασίσει βεβαίως το κονκλάβιο των καρδιναλίων. Εντούτοις, τις τελευταίες ώρες πολλοί επιχειρούν να προκρίνουν τα «φαβορί» για τον παπικό θρόνο, ενώ τίθεται και το ερώτημα για το εάν μετά τον πρώτο Ποντίφικα από τη Λατινική Αμερική έφτασε η ώρα για έναν μαύρο Πάπα ή για έναν Πάπα από την Ασία. Ο 76χρονος Πίτερ Τέρκσον -πρώην επίσκοπος του Κέιπ Κόουστ-, εάν εκλεγεί, θα είναι ο πρώτος μαύρος Πάπας, γεγονός που σημαίνει πως θα είχε απήχηση στην Αφρική. Γεννημένος στην Γκάνα, ήταν ένα από τα μεγάλα φαβορί των στοιχημάτων στο κονκλάβιο του 2013, όταν τελικά εξελέγη ο Φραγκίσκος. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η περίπτωση του 67χρονου Λουίς Αντόνιο Ταγκλ, του πρώην Αρχιεπισκόπου Μανίλας, που για τις στοιχηματικές είναι το απόλυτο φαβορί για τον παπικό θρόνο, ενώ στο κάδρο μπαίνει και ο 70χρονος Πιέτρο Παρολίν, που λογίζεται ως ο πιο κοντινός υποψήφιος σε μια γραμμή συνέχειας, καθώς συνεργάστηκε στενά με τον Πάπα Φραγκίσκο ως καρδινάλιος γραμματέας του Βατικανού.
Στον κατάλογο των ονομάτων συναντά κανείς και τον 59χρονο Πιερμπατίστα Πιτσαμπάλα, τον Λατίνο Πατριάρχη Ιεροσολύμων που έγινε καρδινάλιος από τον Πάπα Φραγκίσκο πριν από δύο χρόνια και έχει αφοσιωθεί στη Μέση Ανατολή και στις κρίσεις που αντιμετωπίζει η περιοχή. Συγχρόνως, ενδιαφέρον παρουσιάζουν ο 72χρονος Πίτερ Ερντο, αρχιεπίσκοπος του Εστεργκομ-Βουδαπέστης -που, εάν εκλεγόταν, θα ήταν ο δεύτερος Πάπας, μετά τον Ιωάννη Παύλο Β’, που προέρχεται από την πρώην σοβιετική ζώνη-, ο Χοσέ Τολεντίνο, ο νεότερος εκ των υποψηφίων -59 ετών- που έχει υποστηρίξει ότι οι βιβλικοί θεολόγοι πρέπει να αλληλεπιδρούν με τον σύγχρονο κόσμο, βλέποντας ταινίες και ακούγοντας μουσική, αλλά και ο 69χρονος Ματέο Ζούπι, πρώην Αρχιεπίσκοπος της Μπολόνια, που το 2019 ορίστηκε καρδινάλιος από τον Πάπα Φραγκίσκο.
Μ.Η.Τ. 232120