Κανόνες στους ψηφιακούς κολοσσούς

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βάζει χαλινάρι σε Google, Apple, Facebook, Amazon, Microsoft. Βεστάγκερ – Μπρετόν παρουσίασαν το πλαίσιο

• Από τον Μιχάλη Ψύλο

Ο Κέρβερος στην ελληνική μυθολογία ήταν ο άγριος φύλακας με τα τρία κεφάλια της πύλης στον Άδη. Σύμφωνα με τον Αισχύλο, γεννήθηκε από την ένωση δύο τεράτων, του Τυφώνα και της Εχιδνας, και ήταν αδελφός της Λερναίας Υδρας, της Χίμαιρας και του άγριου σκύλου Ορθρου. Η δουλειά του Κέρβερου ήταν να ελέγχει τους εισβολείς και να εμποδίζει τους νεκρούς να επιστρέψουν στη γη. Σήμερα ο Κέρβερος που ελέγχει την προσωπική μας ζωή δεν έχει τρία αλλά πέντε κεφάλια και δεν είναι άλλος από τους ψηφιακούς κολοσσούς των μέσων κοινωνικής δικτύωσης: Η Google, η Apple, η Facebook, η Amazon και η Microsoft. Οι διαβόητοι Big Tech ή GAFAΜ, από τα αρχικά των πέντε μεγάλων αμερικανικών εταιριών, στις οποίες αποφάσισε επιτέλους να βάλει και θεσμικά χαλινάρι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Έστω και αν πέρασαν 20 ολόκληρα χρόνια από τη θέσπιση της κοινοτικής οδηγίας για τις ψηφιακές υπηρεσίες και το ηλεκτρονικό εμπόριο.

Η αντιπρόεδρος της Ε.Ε. και υπεύθυνη για την ψηφιακή πολιτική Μαργκρέτ Βεστάγκερ και ο επίτροπος για την εσωτερική αγορά Τιερί Μπρετόν παρουσίασαν τους νέους κανόνες για την ψηφιακή αγορά: Την Digital Service Act και την Digital Markets Act με στόχο να δημιουργήσουν ασφαλείς και αξιόπιστες ψηφιακές υπηρεσίες και να προστατεύσουν παράλληλα την ελευθερία της έκφρασης. «Να ορίσουμε τα “ναι” και τα “όχι” στους δεσμοφύλακες του ψηφιακού μας κόσμου, να διασφαλίσουμε τη δίκαιη χρήση των δεδομένων» έγραψε η Βεστάγκερ στο twitter. Η ευρωπαϊκή παρέμβαση ήταν άλλωστε περισσότερο από ποτέ αναγκαία, καθώς η δύναμη των GAFAM πολλαπλασιάστηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καθιστώντας τους πέντε της Big Tech πραγματικά παγκόσμια μεγαθήρια, αν όχι και «ιδιωτικούς νομοθέτες» στον ψηφιακό κόσμο. Το φθινόπωρο η Apple κατόρθωσε να νικήσει την Ε.Ε. στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ακυρώνοντας πρόστιμο ύψους 14 δισ. ευρώ που είχε επιβάλει η Βεστάγκερ στον αμερικανικό κολοσσό για παράνομη φορολογική δραστηριότητα στην Ιρλανδία. Η αποτυχία αυτή για την αντιμονοπωλιακή στρατηγική της Ε.Ε. φαίνεται ότι επιτάχυνε τις εξελίξεις και κατέστησε τη Μαργκρέτ Βεστάγκερ ακόμη πιο αποφασιστική.

Οι δύο νέοι κανόνες DSA και DMA που παρουσίασε η Κομισιόν προβλέπουν ότι «αν μια μεγάλη ψηφιακή εταιρία δεν διορθώσει αθέμιτες πρακτικές που ενισχύουν τη δεσπόζουσα θέση της στην αγορά, η Ε.Ε. μπορεί να επιβάλει “οποιαδήποτε διαρθρωτική αντιμετώπιση ανάλογη με την παράβαση που διαπράχθηκε και απαραίτητη για να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση” με τους κανόνες της. Με το νέο θεσμικό πλαίσιο οι GAFAM ενδέχεται να αντιμετωπίσουν πρόστιμα πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Ευρώπη, ακόμη και την απειλή διάλυσής τους, αν δεν συμμορφωθούν με τους νέους κανονισμούς. Τα πρόστιμα λόγω μη συμμόρφωσης με τους νέους κανόνες μπορεί να ανέρχονται έως και στο 6% του ετήσιου τζίρου μιας εταιρίας. Η Facebook ανακοίνωσε πέρυσι τζίρο 70,7 δισ. δολάρια και αν, για παράδειγμα, δεν συμμορφωθεί, το πρόστιμο θα ξεπεράσει τα 4,2 δισ. δολάρια. Η Facebook υπολείπεται κατά πολύ από την Google, που ανακοίνωσε πέρυσι ότι ο τζίρος της έφτασε τα 161,9 δισ. δολάρια. Η δε Amazon ανακοίνωσε τον περασμένο Ιούλιο ότι αύξησε τον κύκλο εργασιών της κατά 40% το 2020 σε σύγκριση με τον Ιούλιο του 2019. Η εταιρία του δισεκατομμυριούχου Τζεφ Μπέζος ανέφερε καθαρά κέρδη 5,2 δισ. δολαρίων μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουλίου 2020. Παγκοσμίως η Amazon απασχολούσε 798.000 υπαλλήλους το 2019.

«Οι ψηφιακές πλατφόρμες είναι σαν τα παιδιά» λέει ο Αλεξάντρ ντε Στριλ, καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου στο πανεπιστήμιο της Ναμίρ, στο Βέλγιο. «Τώρα, στα 20 τους, οι πλατφόρμες πρέπει να μάθουν να ζουν στην κοινωνία και να σέβονται τους κανόνες όπως όλοι οι άλλοι». Η ισπανική «El Pais» γράφει: «Οι Βρυξέλλες έβαλαν τα θεμέλια για μια νέα ψηφιακή εποχή, θεσπίζοντας νέους κανόνες στο τραπέζι, για να οριοθετήσουν τον ανταγωνισμό για τους τεχνολογικούς γίγαντες». «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να φέρει τους ψηφιακούς γίγαντες προ των ευθυνών τους για το τι διαδίδουν, αναγκάζοντάς τους να δώσουν στις δημόσιες Αρχές πρόσβαση στα δεδομένα τους, ώστε να επαληθεύουν ότι πράγματι συμμορφώνονται με τον νόμο» σημειώνει η ισπανική εφημερίδα.

Οι δύο κανονισμοί πρέπει ακόμη να περάσουν από μια μακρά περίοδο διαβούλευσης και στη συνέχεια να εγκριθούν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Κάθε κράτος-μέλος θα πρέπει επίσης να ορίσει μια εθνική Αρχή υπεύθυνη για τη ρύθμιση των κοινωνικών δικτύων. Οι εθνικοί αντιπρόσωποι θα μετέχουν σε ένα μόνιμο συμβούλιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να διασφαλίσουν την ορθή συμμόρφωση με τους ισχύοντες νόμους. Η διαδικασία αυτή μπορεί βέβαια να διαρκέσει χρόνια, καθώς οι GAFAM δεν θα μείνουν φυσικά με σταυρωμένα χέρια και θα κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να ελαχιστοποιήσουν τις προβλεπόμενες ποινές και τα πρόστιμα. «Ήδη τις τελευταίες εβδομάδες τα λόμπι των ψηφιακών κολοσσών έχουν πολλαπλασιάσει τις πιέσεις τους σε όλες τις χώρες της Ε.Ε., καθώς οι κανονισμοί αυτοί πρέπει τώρα να περάσουν από τα εθνικά Κοινοβούλια και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου αναμένεται σκληρή μάχη μεταξύ αυτών που είναι υπέρ της ενίσχυσης του ελέγχου και εκείνων που δεν θέλουν να τα βάλουν με τους Big Tech» τονίζει η «El Pais». Τον περασμένο μήνα μάλιστα διέρρευσε στον Τύπο ένα εσωτερικό έγγραφο της Google -το «DSA 60-Day Plan Update»-, στο οποίο τονιζόταν η ανάγκη αποδυνάμωσης των κανονισμών της Ε.Ε.