«Έφυγε» το «αηδόνι» της Θράκης, ο άνθρωπος που μας έδωσε μέσα από μια θάλασσα συναισθημάτων όλη την ιστορία, τον πόνο και τη γλυκύτητα του τόπου του
Είδαμε το πρώτο χάραγμα του μιλένιουμ ακούγοντας τη φωνή του, όταν από τον ναό του Ποσειδώνα ερμήνευσε σε παγκόσμια δορυφορική μετάδοση το «Βασίλεψεν Αυγερινός», την Πρωτοχρονιά του 2000.
- Από τον Βασίλη Γαλούπη
Με την ανατριχιαστική ερμηνεία του στο «Φίλοι μ’, καλωσορίσατε» έκλεισε το πρόγραμμα της τελετής λήξης στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. «Και τώρα ακόμα όταν το λέω αυτό το τραγούδι κλαίω» δήλωνε σε μια από τις τελευταίες του συνεντεύξεις στην αρχή της πανδημίας.
Ο Χρόνης Αηδονίδης, που έφυγε χθες από τη ζωή σε ηλικία 95 ετών, έβαζε για σχεδόν έναν αιώνα την ελληνική παράδοση μέσα σε κάθε σπίτι. Οταν του πρωτοζητήθηκε να ερμηνεύσει στο ραδιόφωνο, τη δεκαετία του ’50, τα τραγούδια του τόπου του, της Θράκης, είπε αυθόρμητα ότι «τα τραγούδια αυτά τα ξέρω, τα αγαπώ, αλλά ντρέπομαι να τα πω».
Ηταν το άγχος του όχι για το αν θα καταφέρει να γίνει σταρ, αλλά για το αν είναι αρκετά άξιος να ερμηνεύσει τη μουσική που αγαπά. Κι έγινε ο άνθρωπος που κατάφερε να διυλίσει μέσα από τη φωνή του την ιστορία της Θράκης, όλη αυτή την ανταριασμένη θάλασσα από πόνο και κακουχία, διωγμό, πείσμα, έθιμα, ομορφιά και γλυκύτητα. Μας μετέδωσε την αύρα του ακριτικού τόπου του μέσα από το συναίσθημα.
Για τον Αηδονίδη το δημοτικό τραγούδι κάθε τόπου και χώρας είναι μια παγκόσμια γλώσσα. Η μουσική, ο λόγος, η κίνηση από μόνες τους σου «μιλάνε», έλεγε. Καταλαβαίνεις τι θέλουν να σου πουν: «Αν κανείς μελετήσει τα δημοτικά μας τραγούδια, μαθαίνει την ιστορία της Ελλάδας. Τις παλιές εποχές, το δημοτικό τραγούδι ήταν μαζί και ενημέρωση. Η εφημερίδα. Ο κόσμος μάθαινε τα νέα μέσα από τα τραγούδια».
Στα τραγούδια μας είναι χαραγμένη η απέχθεια για τους Τούρκους, δήλωνε: «Δεν γίνεται διαφορετικά. Ζήσαμε 400 χρόνια σκλαβιά». Προσέθετε, όμως, ότι «τα περισσότερα τραγούδια μας είναι συνυφασμένα με τη θρησκεία μας, με τους αγίους μας, για την Παναγία και τον Χριστό. Δεν μπορείς εκεί να ακούσεις λόγο κακό. Οταν γίνονταν αδικίες, το δημοτικό τραγούδι ερχόταν για να σου απαλύνει την ψυχή. Σου έδειχνε πώς έπρεπε να είναι οι άνθρωποι».
Γεννημένος το 1928, σε πέτρινα χρόνια, σε ένα χωριό κοντά στο Διδυμότειχο, πέρασε με πολλές στερήσεις μέχρι το 1950: «Ως παιδιά δεν είχαμε ούτε παιχνίδια ούτε ψωμί. Εμένα, απ’ όταν με θυμάμαι, το μεράκι μου ήταν η μουσική, βυζαντινή και δημοτική. Ο πατέρας μου ήταν ιερέας και άκουγε ύμνους εκκλησιαστικούς, η μητέρα μου μερακλού και καλλίφωνη – ό,τι κι αν έκανε στην καθημερινότητά της τραγούδαγε».
Τελείωσε το δημοτικό στην Καρωτή και το γυμνάσιο στο Διδυμότειχο. Τότε, τα μουσικά όργανα ήταν μετρημένα. Στο χωριό, άλλα όργανα από γκάιντα, φλογέρα και κανένα νταούλι δεν έβρισκες. Για πρώτη φορά άκουσε βιολί από επισκέπτες μουσικούς στα 7 του χρόνια και μαγεύτηκε. «Νόμιζα ότι ακούω θεϊκή μουσική» έχει πει.
Σπούδασε βυζαντινή μουσική και αφοσιώθηκε στην παράδοση. Το 1950 η οικογένειά του μετακινήθηκε στην Αθήνα, στο πρώτο μεγάλο κύμα εσωτερικής μετανάστευσης. Λίγο πριν από την αναχώρηση, ο νεαρός Χρόνης αποφάσισε να τραγουδήσει σε μια δυο από τις μεγάλες πόλεις της Θράκης και απογοητεύτηκε: «Οι άνθρωποι των πόλεων δεν γνώριζαν τα τραγούδια μας. Με πήραν στο ψιλό, “αυτά είναι χωριάτικα” μου λέγανε. Για μένα ήταν τσεκουριά αυτό».
Ο Αηδονίδης σκεφτόταν τότε πως, αν δεν τον γνώριζαν στις γειτονικές πόλεις της Θράκης, τότε στην Αθήνα θα αδιαφορούσαν πλήρως. Η φήμη του, όμως, ταξίδευε πολύ πιο γρήγορα. Για το ταλέντο του ήταν ήδη ενήμερος ο Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου, Θρακιώτης εκπαιδευτικός, συγγραφέας και λαογράφος που ζούσε στην Αθήνα και είχε δημοφιλή εκπομπή στο κρατικό ραδιόφωνο. Ετσι, στην Αθήνα «με περίμεναν τελικά με ανοιχτές αγκάλες» το 1950.
Σύντομα ήρθε και η πρώτη μεγάλη συνεργασία, με την ορχήστρα της σπουδαίας Ρόζας Εσκενάζυ. Ομως, ο Αηδονίδης ουδέποτε είδε το τραγούδι ως βιοπορισμό. Δούλευε λογιστής στο Σισμανόγλειο, εκεί όπου γνώρισε και τη σύζυγό του το 1960: «Δεν το έκανα ποτέ βιοποριστικά το τραγούδι. Σαν επάγγελμα δεν μου άρεσε. Ειδικά το δημοτικό τραγούδι είχε πέσει στα χέρια ανθρώπων που δεν ήξεραν την αξία του. Το έκαναν μόνο για διασκεδαστικούς λόγους. Ετσι, όμως, δεν μπορείς να έχεις μια αξιοπρεπή εμφάνιση. Ειδικά τα δημοτικά είναι “πάρε ένα 50άρι και παίξε μου ένα τραγούδι”, με ξενύχτια κ.λπ. Εγώ ήθελα μεν να ασχολούμαι με το τραγούδι, αλλά όχι έτσι, δηλαδή σε πανηγύρια και μαγαζιά. Εκεί τα ακροατήρια δεν σε άκουγαν. Μάλλον τελικά έκανα περισσότερο λαογραφία. Νομίζω ότι ως ερασιτέχνης προσέφερα περισσότερα πράγματα στην παραδοσιακή μουσική».
Πολλοί μεγάλοι Ελληνες καλλιτέχνες είχαν μαγευτεί από το ταλέντο του. Ο Μάνος Χατζιδάκις είχε γνωρίσει τον Αηδονίδη στην Κρήτη το 1979, σε φεστιβάλ στα Ανώγεια. Πήγε να τον δει στην πρόβα και διαπίστωσε, εκστασιασμένος, ότι ο Αηδονίδης έπαιζε από μνήμης, όχι με παρτιτούρες. Ο Χατζιδάκις θαμπώθηκε: «Ολα αυτά τα παίζετε χωρίς παρτιτούρα; Αυτά έπρεπε να λέγονται λαϊκές όπερες».
Στην αρχή της πανδημίας, ο Αηδονίδης, με τη συνήθη ταπεινοφροσύνη και γλυκύτητά του, δήλωνε ικανοποιημένος από τη ζωή του: «Πέρασα άσχημα χρόνια μέχρι το 1950, αλλά είμαι ευχαριστημένος γιατί τελικά έκανα αυτό που αγαπούσα».
ΧΡΟΝΗΣ ΑΗΔΟΝΙΔΗΣ
Μουσικός και τραγουδιστής
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Γεννήθηκε το 1928 στην Καρωτή Διδυμοτείχου και έφυγε χθες από τη ζωή στα 95 του χρόνια. Ήταν γιος ιερέα. Διδάχθηκε αρχικά από τον πατέρα του και στη συνέχεια στο Ελληνικό Ωδείο της Αθήνας τη βυζαντινή μουσική, ενώ από παιδί μυήθηκε στην παραδοσιακή μουσική της Θράκης. Εργάστηκε ως κοινοτικός δάσκαλος στη Ροδόπη και στη συνέχεια ως λογιστής στο Σισμανόγλειο. Ήταν ο πρώτος που μετέφερε στο κρατικό ραδιόφωνο, τη δεκαετία του ’50, τα θρακιώτικα τραγούδια και τα «σύστησε» σε όλη την Ελλάδα. Έκανε σημαντικές δισκογραφικές δουλειές, συμμετείχε στην τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, ενώ πήρε μέρος σε πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις στις ΗΠΑ, στην Αυστραλία και την πρώην ΕΣΣΔ. Δίδαξε παραδοσιακό τραγούδι στο Κεντρικό Ωδείο, ήταν ιδρυτικό μέλος του Αρχείου Ελληνικής Μουσικής, ενώ διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής στο Κέντρο Μελέτης Μουσικής Παράδοσης Θράκης.
Μ.Η.Τ. 232120