Μπορεί ένας κάμπος να φορολογείται ως αστική περιοχή; Μη σπεύσετε να το αποκλείσετε, πριν λάβετε υπ’ όψιν ότι στη σημερινή Ελλάδα όλα γίνονται! Ετσι λοιπόν, ο περίφημος Κάμπος της Χίου, που έχει χαρακτηριστεί ιστορικός τόπος και παραδοσιακός οικισμός από το ’90, μολονότι είναι περιοχή κατεξοχήν γεωργική, φορολογείται ως αστική! Και δεν είναι μόνο το όνομα του τόπου που δηλώνει ευθέως τον γεωργικό χαρακτήρα του. Ο Κάμπος αποδίδει το μεγαλύτερο μέρος παραγωγής εσπεριδοειδών του νησιού και αποτελεί τον βασικό τόπο καλλιέργειας του φημισμένου μανταρινιού Χίου.
Ο Κάμπος της Χίου αποτελεί ιστορικό τόπο μοναδικού χαρακτήρα στον ελλαδικό χώρο. Πρόκειται για ένα οικιστικό-γεωργικό σύνολο, που χαρακτηρίζεται από αρμονική συνύπαρξη κατοικιών με γεωργικές λειτουργίες, σε περίπου 200 χωροθετημένα κτήματα, με υψηλούς, περίτεχνους μαντρότοιχους. Τα δε αρχοντικά, μεγάλης αρχιτεκτονικής σημασίας, αποτελούν πολύτιμη πηγή πληροφοριών για τις πολιτικές, οικονομικές αλλά και πολιτιστικές δομές της κοινωνίας της Χίου, από τον 14ο αιώνα μέχρι σήμερα. Ο Κάμπος λοιπόν, ενώ είναι μία κυρίως αγροτική περιοχή με καλλιέργειες εσπεριδοειδών, αυστηρούς περιορισμούς στη δόμηση και υψηλά κόστη συντήρησης των υφιστάμενων κτισμάτων και κτημάτων, δέχεται και το βάρος της υψηλής, άδικης φορολόγησης. Κατά συνέπεια, οι κάτοικοι αδυνατούν να κρατήσουν τις περιουσίες τους ή ακόμη και να τις μεταβιβάσουν σε πρώτου βαθμού συγγενείς.
Ουσιαστικά, οι σημερινοί κάτοικοι του Κάμπου είναι εγκλωβισμένοι σε μια δυσμενή πραγματικότητα: από τη μία, η περιορισμένη αποδοτικότητα των καλλιεργειών, η αδυναμία διαφορετικής εκμετάλλευσης της γης εξαιτίας των περιοριστικών μέτρων και το μεγάλο κόστος συντήρησης των διατηρητέων και, από την άλλη, η εξοντωτική φορολογία της γης συνθέτουν μια κατάσταση «μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα», που προβληματίζει σοβαρά σχετικά με το μέλλον της περιοχής.
Και ενώ οι πάντες συμφωνούν για το παράδοξο του θέματος, η τροπολογία, προς αποκατάσταση της φορολογικής δικαιοσύνης, που ήρθε πρόσφατα στη Βουλή απορρίφθηκε από την κυβέρνηση, με τη δικαιολογία ότι θα υπάρξει συνολική αντιμετώπιση! Σαν να λέμε ότι η υπόθεση παραπέμπεται στις ελληνικές καλένδες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι την τροπολογία που κατέθεσε ο βουλευτής Χίου Κωστής Μουσουρούλης συνυπέγραφαν 54 βουλευτές από τη Ν.Δ, το ΠΑΣΟΚ, το ΛΑΟΣ και την Δημοκρατική Αριστερά, ενώ τη στήριζαν ΚΚΕ και Συνασπισμός… Παρά ταύτα η κυβέρνηση είπε «όχι».
Ενδιαφέροντα στοιχεία για την ιστορία της περιοχής αντλούμε από τον Φιλοπρόοδο Ομιλο Κάμπου:
H ιστορία του Κάμπου χρονολογείται από το Βυζάντιο, ενώ τη σημερινή του μορφή την απέκτησε κατά τη διάρκεια της Γενουατοκρατίας της Χίου (1346-1566). Οι Γενουάτες βρήκαν στον Κάμπο μια περιοχή εύφορη, με πλούσιο υδροφόρο ορίζοντα και με εξαιρετικό μικροκλίμα. Εγκαταστάθηκαν λοιπόν, έφτιαξαν τα κτήματά τους και επιδόθηκαν στην καλλιέργεια των εσπεριδοειδών (πορτοκάλια), μετατρέποντας την περιοχή σε ένα απέραντο καταπράσινο κήπο.
Οι Γενουάτες υπήρξαν δεινοί έμποροι και θαλασσοπόροι και υπό την κατοχή τους η Χίος γνώρισε μεγάλη οικονομική άνθηση. Η ακμή της εποχής αποτυπώνεται στα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά στοιχεία των κτισμάτων, τα οποία αποτελούν μια ιδιαίτερη μείξη βυζαντινών και γενουατικών προτύπων, φτιαγμένα με τη χαρακτηριστική θυμιανούσικη πέτρα (δίχρωμη) και διακοσμημένα με διάφορα καλλωπιστικά στοιχεία (γλυπτά, βοτσαλωτές αυλές κ.ά.).
Το 1566 βρίσκει τη Χίο υπό τουρκική κατοχή. Συνεχίζεται η παρατεταμένη περίοδος ανάπτυξης και ευημερίας, κατά την οποία ο Κάμπος γνωρίζει τη μεγαλύτερη ακμή του λόγω του εμπορίου των εσπεριδοειδών, που μαζί με τη μαστίχα και τα μεταξωτά ταξιδεύουν στα μεγαλύτερα λιμάνια της Ευρώπης.
Την ακμή των προηγούμενων αιώνων διαδέχεται η παρακμή που σηματοδοτείται από τη σφαγή της Χίου το 1822. O Κάμπος, όπως και ολόκληρο το νησί, καταστρέφεται από τους Τούρκους και το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού είτε σφαγιάζεται είτε αιχμαλωτίζεται και προωθείται στην Τουρκία για να πουληθεί στα σκλαβοπάζαρα.
Ο παγετός (το 1850), ο σεισμός (το 1881) και η παρακμή
Η επανακατοίκηση του Κάμπου αρχίζει περίπου το 1830. Ορισμένες από τις παλαιές οικίες ξαναχτίζονται και τα κτήματα επαναλειτουργούν. Ομως, το 1850 σφοδρός παγετός πλήττει το βόρειο Αιγαίο καταστρέφοντας δέντρα και σοδειές. Τότε είναι που εισάγεται το μανταρίνι ως μια καλλιέργεια πιο ανθεκτική σε χαμηλές θερμοκρασίες και το μανταρίνι Χίου γίνεται ξακουστό.
Νέο πλήγμα για τον Κάμπο και τη Χίο αποτέλεσε ο καταστροφικός σεισμός του 1881, ο οποίος άφησε πίσω του χιλιάδες νεκρούς και ισοπέδωσε μεγάλο μέρος του νησιού.
Παρά τη μεγάλη καταστροφή που προηγήθηκε, ορισμένα από τα σπίτια του Κάμπου ξαναχτίζονται με εμφανείς τις σύγχρονες νεοκλασικές επιρροές. Το εμπόριο των εσπεριδοειδών, παρά τα προβλήματα, ανθεί.
Τα μεταπολεμικά χρόνια ο Κάμπος οδηγείται σε μια περίοδο παρακμής από την οποία αδυνατεί να ανακάμψει.
Δημήτρης Κυριακόπουλος
Μ.Η.Τ. 232120