Οταν οι Κάννες μιλούν ελληνικά!

Από το ντοκιμαντέρ «ΗΡΩΙΚΗ ΚΡΗΤΗ» του 1944 και το φιλμ «ΜΙΑ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΙΑ ΜΕΡΑ» του Θόδωρου Αγγελόπουλου (ο μοναδικός Χρυσός Φοίνικας που έχει πάρει η χώρα μας) έως και τον φετινό «ΑΣΤΑΚΟ» του Λάνθιμου

{Από το περιοδικό «δ» που κυκλοφορεί με την «κυριακάτικη δημοκρατία»}

Μία εβδομάδα πριν μάθουμε αν ο Γιώργος Λάνθιμος θα είναι ο μεγάλος νικητής του φετινού Χρυσού Φοίνικα (στην 68η διοργάνωση, που είναι σε εξέλιξη) για το φιλμ του «Ο Αστακός», το flashback στις ελληνικές ταινίες που προβλήθηκαν στο Φεστιβάλ των Καννών φέρνει στον νου όσες κατάφεραν να κατακτήσουν διακρίσεις, αλλά και εκείνες που δεν κατόρθωσαν να εντυπωσιάσουν. Από το ντοκιμαντέρ «Ηρωική Κρήτη» του 1944, αλλά και το φιλμ «Αιωνιότητα και μια ημέρα» του Θεόδωρου Αγγελόπουλου (ο μοναδικός Χρυσός Φοίνικας που έχει πάρει η χώρα μας) έως και τον φετινό «Αστακό», η ελληνική παρουσία στις Κάννες υπήρξε αδιάλειπτη, αλλά και γεμάτη με ενδιαφέροντα… ντεσού

Το μακρύ ταξίδι του ελληνικού κινηματογράφου στις Κάννες ξεκίνησε το 1944, όταν το όνομα της χώρας μας ακούγεται για πρώτη φορά από τους διοργανωτές. Ο ντοκιμαντερίστας Ηλίας Παρασκευάς παρουσίασε την «Ηρωική Κρήτη», μια επίκαιρη δουλειά που είχε ως θέμα την απελευθέρωση του νησιού και απέσπασε τιμητική διάκριση.

Το 1951

Από την άλλη, μπορεί στην Ελλάδα να γνώρισε έντονες επικρίσεις, μια και η πρωταγωνίστρια του έργου δημιούργησε σχέση με Γερμανό αξιωματικό (την εποχή που οι μνήμες της γερμανικής κατοχής ήταν ακόμη νωπές), ωστόσο «Η τελευταία αποστολή» του Νίκου Τσιφόρου κατάφερε να ξεπεράσει κάθε λογής εμπόδιο και να φτάσει έως τις Κάννες! Η ταινία, η πρώτη του Νίκου Τσιφόρου, με πρωταγωνιστές τους Σμαρούλα Γιούλη και Βασίλη Διαμαντόπουλο, προβλήθηκε στο επίσημο διαγωνιστικό τμήμα της διοργάνωσης το 1951, χωρίς όμως να καταφέρει να συγκινήσει τους κριτικούς.

Την επόμενη χρονιά, η χώρα μας συμμετείχε στο Φεστιβάλ με το έθιμο της βεντέτας. Ο Φρίξος Ηλιάδης παρουσίασε τη «Νεκρή Πολιτεία» του, ένα φιλμ που μιλούσε για το άγριο έθιμο της βεντέτας στον Μυστρά, το οποίο πλαισιώθηκε με το -απαραίτητο- απαγορευμένο ειδύλλιο. Η Ειρήνη Παππά (που έλαμψε με την ερμηνεία της), ο Γιώργος Φούντας, ο Νίκος Τζόγιας και η Ελένη Ζαφειρίου πρωταγωνιστούσαν στην ταινία, η οποία ωστόσο έφυγε από το φεστιβάλ με… άδεια χέρια.

Το 1954, στη διοργάνωση συμμετείχε ο Μιχάλης Κακογιάννης. Η παρθενική ταινία του και το ντεμπούτο στο φεστιβάλ -μια και πήρε μέρος σε αυτό αρκετές φορές- έμελλε να είναι το μελαγχολικό «Κυριακάτικο Ξύπνημα», με την Ελλη Λαμπέτη και τον Δημήτρη Χορν, που όμως απέσπασε μονάχα θετικά σχόλια, ενώ ο Τύπος της εποχής, εντυπωσιασμένος, δημοσίευε άρθρα του τύπου «Πώς οι Ελληνες κάνουν ταινίες με 12.000 δολάρια», τονίζοντας ότι η ποιότητα του φιλμ ήταν εξίσου υψηλή με ταινίες του Χόλιγουντ, το κόστος των οποίων ξεπερνούσε τα 200.000 δολάρια. Τον επόμενο χρόνο ήρθε η σειρά της «Στέλλας» να διεκδικήσει τον Χρυσό Φοίνικα. Ο Μιχάλης Κακογιάννης επέστρεψε στην Κρουαζέτ, έχοντας συντροφιά τη Μελίνα Μερκούρη και τον Γιώργο Φούντα σε μια εξαιρετική ταινία, η οποία, μολονότι υπήρξε φαβορί, δεν κατάφερε να αποσπάσει το πολυπόθητο βραβείο. Η Μερκούρη, ωστόσο, πήρε ειδική διάκριση για την ερμηνεία της.

Η τρίτη προσπάθεια του αξέχαστου Ελληνα σκηνοθέτη να φύγει με το μεγάλο βραβείο του φεστιβάλ ήταν το 1956 με «Το κορίτσι με τα μαύρα» και πρωταγωνίστρια την Ελλη Λαμπέτη. Το 1958 επέστρεψε στα κινηματογραφικά λημέρια των Καννών με την ταινία «Το τελευταίο ψέμα». Δυστυχώς, ούτε εκείνη τη χρονιά κατάφερε να ξεχωρίσει, ενώ τα ξένα δημοσιεύματα μιλούσαν για την ερμηνεία της Λαμπέτη, που «έσωσε το φιλμ». Οι πρώτες διακρίσεις στην Κρουαζέτ για τον Μιχάλη Κακογιάννη ήρθαν το 1962 με την «Ηλέκτρα», το πρώτο μέρος της κινηματογραφικής τριλογίας του. Ο διακεκριμένος δημιουργός απέσπασε ένα Μεγάλο Τεχνικό Βραβείο, αλλά και το Βραβείο Καλύτερης Κινηματογραφικής Μεταφοράς. Στην ταινία πρωταγωνιστούσαν η Ειρήνη Παππά και ο Μάνος Κατράκης, ενώ ο Μιχάλης Κακογιάννης επέστρεψε στις Κάννες ξανά το 1977 με την «Ιφιγένεια», μια ελεύθερη διασκευή της γνωστής τραγωδίας.

Με βοσκοπούλες

Εν τω μεταξύ, το 1959 είχε φτάσει στην Κοτ ντ’ Ατζούρ μια ταινία γεμάτη τσέλιγκες και βοσκοπούλες, με τον σκηνοθέτη Φώτο Λαμπρινό να παρουσιάζει την ταινία «Ματωμένο Ηλιοβασίλεμα», ένα μελόδραμα με πρωταγωνιστές τους Σπύρο Φωκά, Εφη Οικονόμου και Κάκια Αναλυτή. Το 1961 ήταν η σειρά της Αλίκης Βουγιουκλάκη να «μαγέψει» τις Κάννες. Η ταινία του Ντίνου Δημόπουλου «Μανταλένα» έφτασε στο διαγωνιστικό τμήμα της διοργάνωσης, ωστόσο δεν κατάφερε να πάρει κανένα βραβείο. Αν και η ταινία προβλήθηκε στη γαλλική πόλη, η ξανθιά σταρ δεν πήγε ποτέ στην Κρουαζέτ, διότι δεν την άφησε ο Φίνος. «Αν πήγαινα, θα με έχανε» είχε δηλώσει η αξέχαστη ηθοποιός.

Το 1963, στις Κάννες συμμετείχε η αντιπολεμική ταινία «Ουρανός» του Τάκη Κανελλόπουλου, με το σενάριο να βασίζεται σε αληθινές αφηγήσεις, την εφημερίδα «Observer» να την τοποθετεί ανάμεσα στις 10 καλύτερες της χρονιάς, τον Φεντερίκο Φελίνι να τη χαρακτηρίζει «εξαιρετική» και τους κριτικούς και θεωρητικούς του κινηματογράφου να την κατατάσσουν ανάμεσα στα καλύτερα αντιπολεμικά φιλμ σε παγκόσμιο επίπεδο! Το 1964, στο φεστιβάλ άναψαν «Τα Κόκκινα Φανάρια». Το φιλμ του Βασίλη Γεωργιάδη, που εκτυλισσόταν στην Τρούμπα και είχε πρωταγωνιστές τους Μαίρη Χρονοπούλου, Φαίδωνα Γεωργίτση, Τζένη Καρέζη και Δημήτρη Παπαμιχαήλ, δεν απέσπασε κανένα βραβείο. Την επόμενη χρονιά παρουσιάστηκε η «Προδοσία» του Κώστα Μανουσάκη. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2009, όχι στο διαγωνιστικό αλλά στο παράλληλο τμήμα «Ενα κάποιο βλέμμα», ο Γιώργος Λάνθιμος και ο «Κυνόδοντάς» του, πήραν το μεγάλο βραβείο της ενότητας.

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ

Το 1977, στον φεστιβαλικό θεσμό έκανε την πρώτη εμφάνισή του -στο επίσημο διαγωνιστικό τμήμα- ένας δημιουργός που έμελλε να αφήσει εποχή στην Κρουαζέτ. Ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος παρουσίασε τους «Κυνηγούς» του, αποσπώντας θετικά σχόλια. Ο «Theo», όπως συνήθιζαν να αποκαλούν οι ξένοι τον Αγγελόπουλο, ξαναβρέθηκε στα γαλλικά κινηματογραφικά λημέρια το 1984. Το φιλμ του «Ταξίδι στα Κύθηρα» προβλήθηκε στο επίσημο διαγωνιστικό, κατακτώντας Βραβείο Σεναρίου, αλλά και το Βραβείο της Διεθνούς Ενωσης Κριτικών Κινηματογράφου (εξ ημισείας με την ταινία «Παρίσι, Τέξας» του Βιμ Βέντερς). Πρωταγωνιστής του ήταν ο Μάνος Κατράκης, του οποίου η υγεία την περίοδο εκείνη ήταν ιδιαίτερα επιβαρυμένη. Η τρίτη συμμετοχή στην Κρουαζέτ για τον «Theo» ήρθε το 1991 με «Το μετέωρο βήμα του πελαργού», ενώ ακολούθησε το 1995 η ταινία «Το βλέμμα του Οδυσσέα». Μάλιστα, εκείνο το φιλμ του ήταν και το μεγάλο φαβορί για τον Χρυσό Φοίνικα, χωρίς όμως να τα καταφέρει. Ο Ελληνας κινηματογραφιστής απέσπασε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής, κατά την παραλαβή του οποίου εξέφρασε την πικρία του, λέγοντας: «Αν αυτό είναι που πρέπει να μου δώσετε, δεν έχω τίποτα να πω». Τελικά, ο Χρυσός Φοίνικας άργησε για εκείνον (αλλά και τη χώρα μας) τρία χρόνια. Οι Κάννες, με προεξάρχοντα τον Μάρτιν Σκορσέζε, τον βράβευσαν το 1998 για την ταινία του «Αιωνιότητα και μία ημέρα». Το φιλμ πήρε και το Βραβείο της Οικουμενικής Επιτροπής και μέχρι σήμερα είναι η μοναδική ελληνική ταινία που έχει τιμηθεί με αυτό.

ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΠΑΝΗΓΥΡΙΣΜΟΙ

Η κινηματογραφική διοργάνωση του 1960 είναι χαραγμένη στο μυαλό των απανταχού σινεφίλ για το γλέντι που στήθηκε στις Κάννες μετά την προβολή της ταινίας «Ποτέ την Κυριακή». Με τη Μελίνα Μερκούρη να πρωτοστατεί στο ξεφάντωμα (απέσπασε και το Βραβείο Ερμηνείας) και την ορχήστρα του Γιώργου Ζαμπέτα να δίνει τον μουσικό ρυθμό, η Κρουαζέτ «γέμισε» με ελληνικά τραγούδια και χορούς. Μάλιστα, ο σκηνοθέτης του φιλμ Ζιλ Ντασέν ήταν εκείνος που ξεσήκωσε όλους τους παρευρισκομένους -μεταξύ των οποίων και γνωστοί αστέρες του κινηματογράφου- και τους μύησε στο έθιμο του σπασίματος πιάτων και ποτηριών! Σύμφωνα μάλιστα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες, τη βραδιά εκείνη, υπό τους ήχους των κομματιών του Μάνου Χατζιδάκι και των «Παιδιών του Πειραιά», οι γλεντζέδες έσπασαν χιλιάδες ποτήρια!

Γιώτα Βαζούρα