Επειτα από 1.825 ημέρες Μνημονίου με υποσχέσεις περί τελευταίων μέτρων το «σπιράλ του θανάτου» είναι πάλι εδώ με τη διαφαινόμενη συμφωνία κυβέρνησης δανειστών
Τα νέα μέτρα που έρχονται -αν και δεν έχουν λάβει ακόμη την οριστική μορφή τους- ξυπνούν αναγκαστικά μνήμες από την περίοδο 2010-2011 και τροφοδοτούν τις πρώτες έντονες συζητήσεις και στον χώρο του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτήν την εβδομάδα, άλλωστε, συμπληρώθηκαν πέντε χρόνια από το Σάββατο 9 Μαΐου 2010, που έγινε η υπαγωγή της χώρας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και ξεκίνησε ο ατελείωτος φαύλος κύκλος των μνημονιακών μέτρων. Στη διάρκεια αυτών των 1.825 ημερών δόθηκαν παρά πολλές φορές υποσχέσεις περί «τελευταίων μέτρων», που όμως δεν επαληθεύτηκαν. Αντιθέτως, το σπιράλ του θανάτου συνεχίστηκε και τώρα τα διλήμματα, οι απορίες και οι αβεβαιότητες προβάλλουν ξανά.
Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ υποστηρίζει, βεβαίως, ότι οι συνθήκες είναι διαφορετικές και το βασικό επιχείρημά της συνοψίζεται στο ότι δεν πρόκειται για οριζόντια μέτρα και δεν πλήττουν τα πιο αδύναμα κοινωνικά στρώματα. Με ανάλογο τρόπο, όμως, είχε αρχίσει και την πρώτη περίοδο η εφαρμογή του Μνημονίου, στοχεύοντας στους πιο «προνομιούχους». Ηταν ακόμη το διάστημα που η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ απολάμβανε υψηλής δημοφιλίας, καθώς χρειάστηκε λίγος καιρός ακόμη για να διαπιστωθεί ότι η συνταγή είναι καταστροφική και για να επεκταθεί η σφαγή σχεδόν σε ολόκληρη την κοινωνία.
Το ερώτημα που θέτουν στις συζητήσεις τους τώρα ακόμη και εκείνοι που δεν αμφισβητούν τις προθέσεις της κυβέρνησης και του πρωθυπουργού προσωπικά είναι αν αυτές οι κόκκινες γραμμές -όπως έστω κατέληξαν- θα αντέξουν ή αν σε μερικούς μήνες θα επαναληφθεί το ίδιο παλιό έργο, εφόσον διαπιστωθεί ότι οι αριθμοί δεν βγαίνουν και οι μαύρες τρύπες δεν καλύπτονται.
Ο Προϋπολογισμός
Το κρίσιμο σημείο για να δοθεί η απάντηση δεν είναι μακριά, αφού με την είσοδο του φθινοπώρου θα πρέπει να αρχίσουν οι προετοιμασίες για τον Προϋπολογισμό του επόμενου έτους. Από τη στιγμή που θα έχει συμφωνηθεί, μάλιστα, ένα νέο πρόγραμμα, ακόμη και αν δεν ονομάζεται Μνημόνιο, για να πάρει η χώρα μας περί τα 30-40 δισ. ευρώ, είναι φανερό ότι θα πρέπει να τηρήσει και τις προβλεπόμενες δεσμεύσεις – όπως ακριβώς συνέβη και με τις προηγούμενες κυβερνήσεις.
Εν όψει αυτής της προοπτικής, η κριτική που έχει αρχίσει να δέχεται και εκ των έσω η κυβέρνηση αφορά την τακτική και τη χρονική διάρκεια της διαπραγμάτευσης. Αν και η επιμήκυνση των συζητήσεων ύστερα από τις εκλογές του Ιανουαρίου προβλήθηκε ως πλεονέκτημα από το Μέγαρο Μαξίμου, σε συνδυασμό με την ενεργοποίηση του σεναρίου της ρήξης, η ώρα του απολογισμού οδηγεί και σε άλλα συμπεράσματα. Στην κυβέρνηση καταλογίζεται συγκεκριμένα ότι όφειλε να έχει κάνει τη στρατηγική της επιλογή πολύ πιο γρήγορα και να κινηθεί αναλόγως, αιφνιδιάζοντας τους δανειστές, οι οποίοι, αμέσως μετά τη μεγάλη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ, βρέθηκαν σε κατάσταση αμηχανίας. Από τη στιγμή, δηλαδή, που δεν είχε κατά νου στην πραγματικότητα τη σύγκρουση, υποστηρίζεται ότι θα ήταν πιο συμφέρον να υπάρξει ταχύτερα η συμφωνία, διότι η ανάγκη των μέτρων που θα έπρεπε να συμφωνηθούν θα ήταν μικρότερη. Μαζί με το στοιχείο του αιφνιδιασμού έχασε επίσης την ευκαιρία να εξασφαλίσει αμέσως σημαντική μείωση του πρωτογενούς πλεονάσματος και έδωσε τη δυνατότητα στο δίδυμο του τρόμου, Σόιμπλε και Ντάισεμπλουμ, να ανασυνταχθούν και με τα σενάρια του Grexit να επιβληθούν ακόμη και στις μετριοπαθείς δυνάμεις, όπως η Γαλλία και η Ιταλία, που μας υποστήριζαν. Βεβαίως, το επικοινωνιακό περιβάλλον προ τριμήνου ήταν άλλο, οι προσδοκίες υψηλές και η προσαρμογή σε μια δυσάρεστη πραγματικότητα, ύστερα από το εντυπωσιακό εκλογικό αποτέλεσμα, δύσκολη.
Η βασική εκτίμηση, η οποία όμως δεν επιβεβαιώθηκε, δεν αφορούσε τόσο τις εσωτερικές όσο τις εξωτερικές συνθήκες. Η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ υπολόγιζε ότι θα μπορούσε να αξιοποιήσει τις ρωγμές ακόμη και μεταξύ Ευρωπαϊκής Ενωσης και ΗΠΑ, ώστε, σε συνδυασμό με τη ρητορική απειλή της ρήξης, να εξασφαλίσει από το ιερατείο του Βερολίνου και των Βρυξελλών την ισότιμη μεταχείριση ενός ευρωπαϊκού εταίρου.
Ταυτόχρονα, αισιοδοξούσε για την αλλαγή των συσχετισμών στην Ευρώπη, στον απόηχο της νίκης στην Ελλάδα και της ανάλογης προοπτικής για τους Podemos στην Ισπανία. Στις εβδομάδες που μεσολάβησαν, ωστόσο, το τοπίο αυτό άλλαξε μέσω συμβιβασμών μεταξύ Λαγκάρντ, Μέρκελ και Γιούνκερ, και η χώρα μας βρέθηκε να πιέζεται πανταχόθεν για «προσαρμογή», προκειμένου να παραμείνει στην ευρωζώνη. Τα αντίδωρα αυτής της προσαρμογής θα προσπαθήσει τώρα η κυβέρνηση να παρουσιάσει ως επιτυχίες του «έντιμου συμβιβασμού» της…
Το παραμύθι με το e-mail Χαρδούβελη
Με έναν μύθο ετοιμάζεται η αντιπολίτευση να αντιπαρατεθεί με την κυβέρνηση εν όψει της διαφαινόμενης συμφωνίας. Το βασικό επιχείρημα που προσπαθεί να παρουσιάσει είναι ότι θα πρόκειται για μέτρα «χειρότερα κι από το e-mail Χαρδούβελη», καλλιεργώντας την εντύπωση ότι αυτό είχε γίνει αποδεκτό και θα εφαρμοζόταν αν δεν μεσολαβούσαν οι εκλογές. Η πραγματικότητα, βεβαίως είναι εντελώς διαφορετική. Τον περασμένο Δεκέμβριο είδε το φως της δημοσιότητας η επιστολή 48 σελίδων που ο τότε υπουργός Οικονομικών είχε στείλει ηλεκτρονικά, μερικές εβδομάδες νωρίτερα, στους δανειστές, στο πλαίσιο των συζητήσεων για την ολοκλήρωση της πέμπτης αξιολόγησης. Με το e-mail αυτό ο κ. Χαρδούβελης αντιπρότεινε τα μέτρα της κυβέρνησης Ν.Δ. – ΠΑΣΟΚ για να κλείσει η συμφωνία.
Ανάμεσα σε αυτά ήταν η απόσυρση της μείωσης κατά 30% της έκτακτης εισφοράς αλληλεγγύης, η επιβολή φόρου πολυτελείας, η αύξηση των φόρων σε τσιγάρα και ποτά, αύξηση του ΦΠΑ για τα ξενοδοχεία από το 6,5% στο 13%, πάγωμα στις συντάξεις έως και το 2017, κατάργηση του ΕΚΑΣ και αλλαγές στο Ασφαλιστικό. Η τρόικα, όμως, δεν το είχε δεχτεί, αμφισβητώντας τους στόχους που έθετε και ζητώντας πιο σαφείς δεσμεύσεις. Επομένως, δεν είχε συμφωνηθεί και πολύ περισσότερο δεν επρόκειτο να εφαρμοστεί ως είχε παρά μόνο ύστερα από νέες επώδυνες υποχωρήσεις από ελληνικής πλευράς, αν δεν μεσολαβούσε η διάλυση της Βουλής. Σήμερα η Ν.Δ. εμφανίζει παραπλανητικά το πολυσυζητημένο e-mail ως συμφωνία…
Ανδρέας Καψαμπέλης
Μ.Η.Τ. 232120