Από την απαξίωση στη σύγκρουση και τελικά στην πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση του υπουργείου Παιδείας για το μέλλον των ΠΠΣ. Τα ιστορικά ιδρύματα που διασώθηκαν
Επανέρχονται στο προσκήνιο τα Πρότυπα Πειραματικά Σχολεία (ΠΠΣ), τα οποία τα τελευταία χρόνια έχουν περάσει από σαράντα κύματα, καθώς η εκάστοτε ηγεσία του υπουργείου Παιδείας παρενέβαινε στον τρόπο λειτουργίας τους, κυρίως στη διαδικασία εισαγωγής των μαθητών και ίδρυε ή καταργούσε μονάδες. Ωστόσο, η απαξίωση που γνώρισε ο θεσμός τους προηγούμενους μήνες, από όταν ανέλαβε υπουργός Παιδείας ο Αριστείδης Μπαλτάς, είναι πρωτοφανής. Η περίφημη φράση του κ. Μπαλτά ότι «η αριστεία μοιάζει με ρετσινιά, καθώς, αν αριστεύσεις, είσαι αναγκασμένος να είσαι αντάξιος αυτής της έννοιας διαρκώς, ενώ, αν αποτύχεις, σε κυνηγάει η αποτυχία» τους άφησε όλους με το στόμα ανοιχτό.
Ακολούθησε η πλήρης σύγκρουση της ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας με τη Διοικούσα Επιτροπή των ΠΠΣ (η οποία και παραιτήθηκε), για να καταλήξουμε στην πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση, η οποία ανακοινώθηκε και με την οποία καταργούνται η σύζευξη και ο όρος πειραματικό πρότυπο σχολείο και διαχωρίζονται τα πειραματικά από τα πρότυπα. Στο εξής, όλα τα σχολεία της κατηγορίας αυτής υποβαθμίζονται σε πειραματικά και οι μαθητές τους θα επιλέγονται με κλήρωση, ενώ πρότυπα είναι πλέον μόνο πέντε από τα 60, όπως η Ιωνίδειος Σχολή Πειραιά, η Βαρβάκειος Σχολή, η Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων, η Ευαγγελική Σχολή Νέας Σμύρνης και το Γυμνάσιο Αριστούχων Αναβρύτων, τα οποία είναι όλα ιστορικά σχολεία, όπου οι μαθητές θα εισάγονται με εξετάσεις.
ΙΩΝΙΔΕΙΟΣ ΣΧΟΛΗ ΠΕΙΡΑΙΑ
Κορυφαίοι λογοτέχνες και ποιητές
Η Ιωνίδειος λειτούργησε, για πρώτη φορά, το 1847 ως Ελληνικό Σχολείο. Το 1844 ο τότε δήμαρχος Πειραιά Πέτρος Ομηρίδης – Σκυλίτσης απευθύνθηκε στον γνωστό για τις ευεργεσίες του Κωνσταντίνο Ιωνίδη και του ζήτησε οικονομική βοήθεια για την ίδρυση σχολείων στην πόλη. Ο κ. Ιωνίδης τού απάντησε ότι θα διέθετε 30.000 δραχμές για τον σκοπό αυτό, υπό τον όρο να αγοραστεί και να διατεθεί από τον Δήμο Πειραιά το κατάλληλο οικόπεδο και να αναληφθούν οι δαπάνες του σχολείου. Το 1847 άρχισε η οικοδόμηση του σχολείου και στις 21 Μαΐου του ίδιου έτους πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του Ελληνικού Σχολείου και του Αλληλοδιδακτικού Δημοτικού, που φέρουν την ονομασία Ιωνίδεια Σχολεία.
Το 1914 ιδρύεται το Β΄ Γυμνάσιο στον Πειραιά και η Ιωνίδειος μετονομάζεται σε Α΄ Γυμνάσιο Πειραιώς, ενώ το 1932 το κτίριο όπου στεγάζεται κατεδαφίζεται, για να ανεγερθεί στη θέση του το καινούργιο, το οποίο έως σήμερα φιλοξενεί τους μαθητές του σχολείου. Στο ισόγειο του κτιρίου δημιουργούνται καταστήματα, τα οποία εξασφάλιζαν τα έξοδα λειτουργίας του γυμνασίου. Τελικά, το 1946 η Ιωνίδειος μετονομάζεται σε Α΄ Πρότυπο Γυμνάσιο Αρρένων Πειραιώς και 17 χρόνια αργότερα σε Ιωνίδειο Πρότυπο Σχολή Πειραιώς.
Από την ίδρυσή της, η Ιωνίδειος Σχολή φιλοξένησε στις αίθουσές τις προσωπικότητες όπως οι κορυφαίοι λογοτέχνες Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και Παύλος Νιρβάνας, ο λυρικός ποιητής Λάμπρος Πορφύρας, ο Αλέξανδρος Πάλλης και ο ηθοποιός Αιμίλιος Βεάκης.
ΒΑΡΒΑΚΕΙΟΣ ΣΧΟΛΗ
Το όνειρο του εθνικού ευεργέτη
Η Βαρβάκειος Πρότυπος Σχολή (Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο και Λύκειο Βαρβακείου Σχολής) αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα σχολεία της Ελλάδας, καθώς ξεκίνησε να λειτουργεί το 1860. Η σχολή έλαβε το όνομά της προς τιμήν του εθνικού ευεργέτη Ιωάννη Βαρβάκη, χάρη στη δωρεά του οποίου ανεγέρθηκε το πρώτο κτίριο του σχολείου (εκεί όπου σήμερα βρίσκεται η Βαρβάκειος Αγορά επί της οδού Αθηνάς).
Ωστόσο, η ελληνική κυβέρνηση καθυστέρησε σημαντικά στην ίδρυση της Βαρβακείου Σχολής, αφού ο Ιωάννης Βαρβάκης είχε κληροδοτήσει 700.000 ρούβλια στην ελληνική Πολιτεία για την ανέγερση διδακτηρίου από το 1843. Χρειάστηκαν 13 ολόκληρα χρόνια ώστε το όνειρο του ευεργέτη της Βαρβακείου Σχολής να γίνει πραγματικότητα με βασιλικό διάταγμα, το 1856. Αρχικά, λειτούργησε το Ελληνικόν Σχολείον και το Κλασικόν Γυμνάσιον, τα οποία το 1866 μετατράπηκαν στο Βαρβάκειο Πρότυπο Λύκειον.
Το καινούργιο λύκειο ήταν επτατάξιο και στεγάστηκε, αρχικά, σε κτίριο επί της οδού Βουλής, καθώς στο κτίριο, που είχε χτιστεί αρχικά για να φιλοξενήσει τη Βαρβάκειο Σχολή, στεγάζονταν τέσσερα σχολεία. Τελικά, το 1911 αποφασίστηκε η μετακίνησή τους στο Παγκράτι και το Βαρβάκειο Λύκειο επέστρεψε στον φυσικό χώρο του, όπου λειτούργησε έως την έναρξη του πολέμου και, στη συνέχεια, η λειτουργία του διακόπηκε. Τον Δεκέμβριο του 1944 ένα τραγικό γεγονός λαμβάνει χώρα. Κατά τη διάρκεια πυρκαγιάς χάνεται όλη η υλικοτεχνική υποδομή του σχολείου. Το κτίσμα δεν επισκευάστηκε ποτέ και κατεδαφίστηκε το 1955.
Η Βαρβάκειος Σχολή επαναλειτούργησε το 1945 και το 1957 δημιουργήθηκαν οι νέες εγκαταστάσεις της στο Ψυχικό, σε οικόπεδο που παραχωρήθηκε από το κράτος. Πολλοί σημαίνοντες Ελληνες υπήρξαν μαθητές της Βαρβακείου Σχολής. Μεταξύ αυτών, ο Ευάγγελος Αβέρωφ, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο Αλέξανδρος Παπάγος, ο Γεώργιος Δροσίνης και ο Αντώνης Σαμαράκης.
ΖΩΣΙΜΑΙΑ ΣΧΟΛΗ
Με προσωπική δαπάνη πέντε αδελφών
Η Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων υπήρξε και παραμένει ένα από τα σημαντικότερα εκπαιδευτήρια, το οποίο ιδρύθηκε την τελευταία περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας το 1828. Με προσωπική δαπάνη πέντε αδελφών της οικογένειας των Ζωσιμάδων κατάφερε να γίνει πραγματικότητα ένα από τα κορυφαία σχολεία της χώρας. Η οικογένεια των Ζωσιμάδων είχε μεταναστεύσει στη Ρωσία, όπου πέτυχε στο εμπόριο. Αρχικά, η Ζωσιμαία Σχολή λειτούργησε με τέσσερις σχολικές τάξεις, υπό την πλήρη ευθύνη της Σχολικής Επιτροπής Ιωαννίνων ως προς τη διαχείριση και με την οικονομική ενίσχυση της οικογένειας Ζωσιμά.
Σταθμός στην πορεία της σχολής υπήρξε η ανάληψη της διεύθυνσης του σχολείου από τον Αναστάσιο Σακελλάριο, έναν από τους σημαντικότερους πνευματικούς του Ελληνικού Διαφωτισμού. Ετσι, το 1840 προστέθηκαν ακόμα τρεις τάξεις στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του σχολείου και η σχολή χωρίστηκε σε τριτάξιο δημοτικό και τετρατάξιο γυμνάσιο. Είκοσι χρόνια αργότερα, με απόφαση του Πανεπιστημίου Αθηνών, οι απόφοιτοι της Ζωσιμαίας Σχολής εισάγονταν στο ΑΕΙ χωρίς εξετάσεις, καθώς το εκπαιδευτήριο είχε γίνει ξακουστό όχι μόνο σε όλη την Ελλάδα, αλλά και εκτός συνόρων. Τελικά, το 1937 η Πολιτεία, αναγνωρίζοντας το εκπαιδευτικό έργο της σχολής και τις υπηρεσίες της προς το έθνος, σε ένδειξη τιμής και ευγνωμοσύνης προς τους Ζωσιμάδες, την ανακήρυξε σε πρότυπο γυμνάσιο.
Μεταξύ των αποφοίτων της Ζωσιμαίας Σχολής συγκαταλέγονται ο συγγραφέας Αναστάσιος Γούδας, ο φημισμένος πανεπιστημιακός Δημήτρης Χασιώτης, ο λογοτέχνης Δημήτρης Χατζής και ο κορυφαίος ποιητής και πεζογράφος Κώστας Κρυστάλλης.
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
Οι καταστροφές και η αναγέννησή της
Το 1717 ή το 1733 ιδρύθηκε η Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης, με πρωτοβουλία τριών Σμυρναίων, οι οποίοι δεν μπορούσαν να φανταστούν τότε ότι θα αναδεικνυόταν στο σημαντικότερο σχολείο της πόλης αλλά και ολόκληρης της Μικράς Ασίας. Το 1747 η σχολή αυτονομείται και τίθεται υπό βρετανική προστασία, ενώ τα έξοδά της καλύπτονταν από δωρεές, εράνους αλλά και την αξιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων της. Μόλις στις αρχές του 19ου αιώνα, η Ευαγγελική Σχολή βρίσκεται σε σύγκρουση με το Φιλολογικό Γυμνάσιο (είχε ιδρυθεί υπό την καθοδήγηση του Αδαμάντιου Κοραή). Η σχολή χαρακτηρίστηκε «εξαιρετικά συντηρητική με εκπαιδευτικό έργο, που περιείχε έντονα το θρησκευτικό στοιχείο».
Στο διάστημα 1821-1828, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, το κτίριο της σχολής καταστράφηκε τρεις φορές από πυρκαγιά, γεγονός που οδήγησε σε διακοπή της λειτουργίας της. Ωστόσο, αποκαταστάθηκαν οι ζημιές και επαναλειτούργησε έως το 1922, ενώ ήδη από το 1862 οι απόφοιτοι της Ευαγγελικής Σχολής εισάγονταν στο Πανεπιστήμιο Αθηνών χωρίς εξετάσεις. Η Μικρασιατική Καταστροφή έπληξε και την Ευαγγελική Σχολή, η οποία διέκοψε τη λειτουργία της έως το 1934, οπότε και επανιδρύθηκε στη Νέα Σμύρνη. Σχεδόν 40 χρόνια αργότερα (1971) αναγνωρίστηκε ως Πρότυπος Σχολή και στη συνέχεια το Πρότυπο Γυμνάσιο Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης εγκαταστάθηκε στο σημερινό του κτίριο. Τα σχέδια εκπόνησε ο φημισμένος αρχιτέκτονας Αλέξανδρος Τομπάζης.
ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΙΣΤΟΥΧΩΝ ΑΝΑΒΡΥΤΩΝ
Εκεί όπου έμαθε ( με γερμανική συνταγή) γράμματα ο βασιλιάς
Με διευθυντή τον Τζόσελιν Γιανγκ, Αγγλο παιδαγωγό, ξεκινά, το 1950, τη λειτουργία του το Εθνικό Εκπαιδευτήριο Αναβρύτων, στο άλσος Συγγρού. Το σχολείο εφαρμόζει ένα εκπαιδευτικό σύστημα, δημιούργημα του Γερμανού παιδαγωγού Κουρτ Χαν, που έχει τις ρίζες του στον Πλάτωνα. Στόχος ήταν «η διά της καταλλήλου αγωγής και παιδείας χρηστή διαμόρφωσις του χαρακτήρος, η υγιεινή διάπλασις του σώματος και η ανάπτυξη των πνευματικών και λοιπών ικανοτήτων του μαθητού, εν τω πλαισίω ελληνοχριστανικών παραδόσεων, επ’ αγαθώ της πατρίδος». Το εκπαιδευτήριο αποτελούνταν από τρεις ανώτερες τάξεις του δημοτικού, πρότυπο γυμνάσιο και πρότυπο λύκειο, ενώ οι μαθητές γίνονταν δεκτοί μόνο κατόπιν εξετάσεων και όλοι ήταν οικότροφοι.
Το 1971, το Εθνικό Εκπαιδευτήριο Αναβρύτων μετατρέπεται σε Γυμνάσιο Αριστούχων Αναβρύτων και τέσσερα χρόνια αργότερα, με απόφαση του υπουργείου Παιδείας, ανακηρύσσεται σε Πρότυπο Εκπαιδευτήριο Αναβρύτων και οι μαθητές χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, στους οικότροφους και τους εξωτερικούς, όλοι όμως εισάγονται ύστερα από εξετάσεις. Το σχολείο αποτελούνταν από τέσσερα κτίρια, το Λευκόν και το Ανατολικόν, που χτίστηκαν για να στεγαστούν σε αυτά το οικοτροφείο και το διδακτήριο, ο «Υμηττός», που περιελάμβανε κοιτώνες και εντευκτήριο για τους μαθητές, και ο «Πύργος», στον οποίο φοιτούσαν οι μαθητές του δημοτικού.
Τελικά, το 1977, με την κατάργηση των εξαετών γυμνασίων και την επαναφορά των τριετών γυμνασίων και λυκείων, το εκπαιδευτήριο παίρνει την τελική ονομασία του, Πρότυπος Σχολή Αναβρύτων. Το 1991 καταργείται το οικοτροφείο του εκπαιδευτηρίου και από τον Απρίλιο του 2002 το πειραματικό γυμνάσιο εγκαταστάθηκε στο κτίριο Ανατολικόν, όπου παραμένει έως σήμερα. Απόφοιτός του ήταν και ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος.
Εύη Πανταζοπούλου
Μ.Η.Τ. 232120