Ενα μείγμα από αιτίες, που συνδέονται τόσο με τo ευρωπαϊκό όσο και με τo εγχώριο σκηνικό, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη ρήξη των σχέσεων με την τρόικα και στο σημερινό ναυάγιο, που ενδεχομένως φέρει ακόμη και εξάμηνη παράταση του ισχύοντος μνημονιακού προγράμματος. Οι στρατηγικές επιδιώξεις του ΔΝΤ για την ευρωζώνη, σε συνδυασμό με την απώλεια εμπιστοσύνης προς την ελληνική πλευρά εξαιτίας δικών της κινήσεων, κατά τους τελευταίους μήνες, συνθέτουν το βασικό πλαίσιο, όπως αποκαλύπτουν στην «κυριακάτικη δημοκρατία» έγκυρες πηγές, που εξηγούν την κατάσταση. Μια τρίτη παράμετρο αποτελεί η (αρνητική) αξιολόγηση που πέραν της οικονομίας κάνουν οι δανειστές για την κυβέρνηση των κ. Σαμαρά και Βενιζέλου και για το μέλλον της.
Παρά τις ελπίδες που είχαν εκφραστεί κατά καιρούς, ήταν γνωστό από την αρχή ότι το ΔΝΤ δεν θα αποχωρούσε εύκολα από την ευρωζώνη. Η εμπλοκή του στον δανεισμό της Ελλάδας το 2010 από την κυβέρνηση Παπανδρέου απέκτησε ευρύτερο χαρακτήρα για τις εξελίξεις (όχι μόνο τις οικονομικές αλλά και τις γεωπολιτικές) της Ευρώπης. Η ήπια στάση για χαλάρωση της λιτότητας και η αυτοκριτική που επεδείκνυε στις αρχές του έτους ερμηνεύτηκαν λανθασμένα ως στοιχείο που θα διευκόλυνε τους ελληνικούς χειρισμούς. Αντιθέτως, οι δηλώσεις της κυβέρνησης κατά την περίοδο των ευρωεκλογών για αποχώρηση του ΔΝΤ και η άμβλυνση στην εφαρμογή των μέτρων έδωσαν την αφορμή για σκλήρυνση της στάσης του, που εκδηλώθηκε με τον πιο σαφή τρόπο στη συνάντηση των Παρισίων, αλλά και στα e-mails των τελευταίων δραματικών ημερών. Η πρόωρη έξοδος στις αγορές ήταν μια επίσης καταλυτική κίνηση με αρνητική σημασία, που οδήγησε στην αναβίωση της καχυποψίας των δανειστών, έναντι της ελληνικής πλευράς.
Αν και οι εκλογικές αναγκαιότητες του Μαΐου έκαναν την τρόικα να τηρήσει προσωρινά μια παθητική στάση, φαίνεται ότι περίμενε την κυβέρνηση «στη γωνία». Σύμφωνα με συνομιλητές του Μεγάρου Μαξίμου, η στρατηγική των τελευταίων μηνών αναγνωρίζεται εκ των υστέρων ως καταστροφική. Από την άλλη πλευρά, όμως, πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι, χωρίς αυτήν, το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών θα ήταν πιο οδυνηρό για τη Ν.Δ.
Η ουσία, πάντως, τώρα είναι ότι και η ευρωζώνη εμφανίστηκε να αποδέχεται τον πρώτο ρόλο του ΔΝΤ στις διαπραγματεύσεις. Λέγεται ότι αυτό διευκολύνει τον Σόιμπλε ώστε να μην εκτίθεται ο ίδιος, καθώς η γερμανική κυβέρνηση θα δεχτεί πιέσεις από το εσωτερικό της χώρας μόλις τεθεί θέμα έγκρισης της πιστωτικής γραμμής ή παράτασης του Μνημονίου στην Ελλάδα. Η Ανγκελα Μέρκελ παίζει, κατά τις πληροφορίες, έναν παρασκηνιακό μεσολαβητικό ρόλο, αλλά δίχως να παραβιάζει το γενικό πνεύμα και καλώντας πρωτίστως την ελληνική πλευρά να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις της. Ούτως ή άλλως, το Βερολίνο βρίσκεται σε μια ευρύτερη διαπραγμάτευση γεωστρατηγικού χαρακτήρα με τις ΗΠΑ, για να κατοχυρώσει τον δικό του αναβαθμισμένο ρόλο.
Ενδεχομένως τα πράγματα θα πήγαιναν σχετικώς καλύτερα για την ελληνική κυβέρνηση, αν δεν παρουσίαζε αυξημένη πολιτική κόπωση. Αυτό κάνει πολλούς να εκτιμούν ότι οι δανειστές, που πάνω απ’ όλα ενδιαφέρονται για την εφαρμογή του προγράμματος και τη διασφάλιση των συμφερόντων τους, δεν έχουν λόγο να κάνουν οποιαδήποτε παραχώρηση σε μια κυβέρνηση που κατά πάσα πιθανότητα δεν θα βρίσκεται στην εξουσία σε μερικούς μήνες. Αντιθέτως, έχουν λόγο -κατά το ίδιο σκεπτικό- να κρατήσουν και να προσφέρουν τα «δώρα» τους, έστω και μικρά, προς την επόμενη κυβέρνηση, προκειμένου να ανταποκριθούν στο διαπραγματευτικό παιχνίδι που θα ξεκινήσει την επομένη των εκλογών.
Ανδρέας Καψαμπέλης
Μ.Η.Τ. 232120