Ποιος δεν έχει δει την πασίγνωστη κινηματογραφική ταινία «Ο Αγγλος ασθενής», που απέσπασε εννέα Οσκαρ; Ελάχιστοι όμως γνωρίζουν ότι το σενάριο της πολυβραβευμένης ταινίας είναι σχεδόν ταυτόσημο με τη ζωή και τη δράση ενός Ελληνα αεροπόρου του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Του επισμηναγού Στέφανου Μολυβάδα, ο οποίος άνετα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ο… Ελληνας «Αγγλος ασθενής»! Και ακόμη μία εντυπωσιακή σύμπτωση: η Αγγλίδα σύζυγός του, η Εριέττα Μολυβάδα, είναι θεία του διάσημου πρωταγωνιστή της ταινίας, του Ρέιφ Φάινς! Τη συναντήσαμε στο σπίτι της στο Παλαιό Φάληρο και μας εκμυστηρεύτηκε: «Ο Στέφανος είχε γνωρίσει τον Ρέιφ Φάινς πολύ νωρίτερα, πριν ξεκινήσει να γυρίσει την ταινία. Οπότε δεν μίλησαν τότε γι’ αυτήν, αφού δεν γνώριζε ο ανιψιός μου, ο μεγαλύτερος γιος του αδελφού μου, ότι θα πρωταγωνιστούσε σ’ αυτήν την ταινία. Αλλά ο Ρέιφ Φάινς είχε πει ότι, γνωρίζοντας τον Στέφανο, εμπνεύστηκε να παίξει σ’ αυτήν και να πάρει κάποια στοιχεία, διότι και ο Στέφανος και ο Ρέιφ είχαν πολλά κοινά στοιχεία, οπότε τον βοήθησε αυτή η επαφή».
Ποια είναι, όμως, η άγνωστη ιστορία του Στέφανου Μολυβάδα; Στη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, αν και δίδασκε σε μία από τις καλύτερες σχολές της RAF για ναυτίλους, έδωσε αγώνα για να μπορέσει τελικά να πάει ως αεροπόρος στην πρώτη γραμμή. Υπήρξε μέλος του πληρώματος του πρώτου βομβαρδιστικού της 13ης Ελληνικής Μοίρας που το καλοκαίρι του 1944 καταρρίφθηκε στο Σαράγιεβο. Εμεινε αιχμάλωτος πολέμου στα χέρια των Γερμανών. Το πρόσωπο, επειδή ήταν καμένο, το άλλαξε με πλαστικές στο Λονδίνο. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έγινε κορυφαίο στέλεχος αμυντικών βιομηχανιών σε Αγγλία και ΗΠΑ, σε σημείο να δίνει απευθείας αναφορά στον Λευκό Οίκο! Ως διεθνούς φήμης ερευνητής στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, η Σχολή Ικάρων, λίγο προτού πεθάνει, τον τίμησε δίνοντας το όνομά του στο πρώτο μη επανδρωμένο ηλιακό αεροσκάφος που κατασκεύασαν δύο Ικαροι.
Ο Στέφανος Μολυβάδας γεννήθηκε στην Κέρκυρα στις 4 Απριλίου του 1919, σε μία από τις πιο επιφανείς οικογένειες του νησιού. Δραστήριος και φιλόδοξος, από μικρή ηλικία ήθελε πάντα να διακρίνεται και να πρωτεύει σε κάθε ασχολία του. Πολύ καλός αθλητής, κατάφερε στα 17 του χρόνια να στεφθεί πρωταθλητής Βορειοδυτικής Ελλάδος στα 400 μέτρα και να καταλάβει την τέταρτη θέση στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Αντισφαίρισης. Παρά τις εντυπωσιακές για την ηλικία του αθλητικές επιδόσεις, δεν αμέλησε τις σπουδές του. Το 1938, η δίψα του για μάθηση και για απόκτηση γνώσεων τον οδήγησε στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης στο Παρίσι, ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια της Ευρώπης στον Μεσοπόλεμο. Εκεί παρακολούθησε μαθήματα για την απόκτηση πτυχίου μηχανολόγου ηλεκτρολόγου.
Οταν την 1η Σεπτεμβρίου 1939 ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε μόλις ολοκληρώσει το πρώτο έτος των σπουδών του στη Σορβόνη. Συνέχισε τις σπουδές του στο Πολυτεχνείο των Αθηνών ως ηλεκτρολόγος-μηχανολόγος, που εκείνη την εποχή ήταν κάτι πολύ σπάνιο, πολύ προχωρημένο. Τον βρήκε ο πόλεμος στην Ελλάδα. Ο Στέφανος Μολυβάδας ήταν από τους πρώτους Ελληνες που, θέλοντας να αποφύγουν την αιχμαλωσία από τους Γερμανούς εισβολείς, κατέφυγαν αρχικά στη Μέση Ανατολή, στη συνέχεια στη Ροδεσία, από εκεί στο Κέιπ Τάουν της Νότιας Αφρικής. Μάλιστα, επειδή ήταν και γλωσσομαθής, μετέφρασε στα ελληνικά όλα τα εγχειρίδια της RAF που χρησιμοποιούσαν οι Βρετανοί αεροπόροι για την εκπαίδευσή τους. Ο μεγάλος του καημός ήταν να πολεμήσει στην πρώτη γραμμή. Στις 28 Ιουλίου 1944 το αεροσκάφος του -μαζί με άλλα 11 συμμαχικά βομβαρδιστικά τύπου Baltimore- απογειώνεται από αεροπορική βάση της Ιταλίας με σκοπό να βομβαρδίσουν στόχους στο Σαράγιεβο. Το αεροσκάφος του Στέφανου Μολυβάδα δέχεται σφοδρά πυρά από γερμανικά αντιαεροπορικά πυροβόλα, καταρρίπτεται και τυλίγεται στις φλόγες.
Συναντήσαμε τη σύζυγό του Εριέττα Μολυβάδα και μας διηγήθηκε: «Ο Στέφανος βρισκόταν μπροστά στη μύτη του αεροσκάφους, διότι έπρεπε να κάνει τους υπολογισμούς ως ναυτίλος και οπότε χτυπήθηκε μπροστά το αεροσκάφος, με αποτέλεσμα να αρπάξει φωτιά. Ολοι φορούσαν αλεξίπτωτα, ο ίδιος δεν φορούσε. Επειδή ο χώρος ήταν στριμωγμένος, το είχε δίπλα του, αλλά δεν το φορούσε. Κατάλαβε ότι μάλλον θα πέθαινε, διότι καιγόταν το αεροσκάφος. Δεν φορούσε αλεξίπτωτο την ώρα που χτυπήθηκε. Δεν θυμόταν πώς το φόρεσε και διέφυγε από το φλεγόμενο αεροσκάφος, σώθηκε από θαύμα! Επεσε τελευταίος από το αεροπλάνο. Ηταν τρεις οι συνάδελφοί του, το πλήρωμα έπεσε νωρίτερα, με αποτέλεσμα αυτοί να πέσουν πιο κοντά στη βάση που είχαν βομβαρδίσει, διότι ήταν βομβαρδισμός από χαμηλό ύψος. Ο Στέφανος έπεσε πιο έξω, κοντά στα βουνά. Οταν έπεσε με το αλεξίπτωτο είχε τραυματιστεί πολύ βαριά, είχε πάθει εγκαύματα στα χέρια και στο πρόσωπο, οπότε εκεί που ήταν ξαπλωμένος, τον βρήκαν οι Παρτιζάνοι, οι οποίοι προσπάθησαν να τον βοηθήσουν, αλλά δεν είχαν τον τρόπο να μπορέσουν να θεραπεύσουν τα εγκαύματα. Οπότε αυτοί οι Παρτιζάνοι, οι οποίοι ήταν του Τίτο και πολεμούσαν μαζί με τους Συμμάχους, αναγκάστηκαν και τον έδωσαν σε μία άλλη ομάδα Παρτιζάνων. Ούτε και η δεύτερη ομάδα μπορούσε να τον βοηθήσει. Ετσι, η μόνη λύση ήταν να τον παραδώσουν στους Γερμανούς προκειμένου να σωθεί η ζωή του. Οι Γερμανοί είχαν γιατρούς, είχαν φάρμακα και έτσι ο Στέφανος κατέληξε αιχμάλωτος των Γερμανών. Οταν οι Γερμανοί συνέλαβαν τον Στέφανο τον βοήθησαν όσο μπορούσαν, διότι το 1944 και οι Γερμανοί έχαναν τον πόλεμο, έτσι καθώς υποχωρούσαν, έφευγαν από τα Βαλκάνια, πήραν μαζί τους τον Στέφανο ως αιχμάλωτο πολέμου και έφτασαν στη Βιένη, όπου προσπάθησαν να τον φροντίσουν.
Ομως και αυτοί είχαν φοβερές ελλείψεις. Οπότε από τη Βιένη συνέχισαν την υποχώρησή τους στην καρδιά του Γ’ Ράιχ. Οι Γερμανοί έχαναν τον πόλεμο. Τότε τον ρώτησε ο επικεφαλής αξιωματικός της φάλαγγας “Θέλεις να σε αφήσουμε εδώ και να σε βρουν οι Ρώσοι ή να σε πάρουμε μαζί και να σε βρουν οι Αμερικανοί”. Κρατήθηκε περίπου έναν χρόνο αιχμάλωτος μέχρι το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου».
Εθελοντής στο Μέτωπο
Ο καθηγητής Αεροπορικής Ιστορίας στη Σχολή Ικάρων Κώστας Λαγός -μαζί με Ικάρους- τον είχαν συναντήσει λίγο προτού φύγει από τη ζωή στο σπίτι του στο Παλαιό Φάληρο. Στο πλαίσιο διπλωματικής εργασίας για Ελληνες αεροπόρους με δράση στο εξωτερικό τούς είχε αφηγηθεί τις πολεμικές του περιπέτειες. «Δεν είναι πολύ γνωστός, δεν ήταν απόφοιτος της Σχολής Ικάρων. Ηταν υπαξιωματικός. Κατατάχθηκε εθελοντικά στην Πολεμική Αεροπορία» μας εξηγεί ο κ. Λαγός και συνεχίζει: «Σκεφτείτε πως έβαλε μέσον να πάει να πολεμήσει! Ζήτησε να γίνει μάχιμος. Ηταν ναυτίλος σε βομβαρδιστικό. Το αεροσκάφος του κατερρίφθη στο Σαράγιεβο. Είχε υποστεί εγκαύματα στα χέρια και στο πρόσωπο. Εβγαλε την κάσκα. Τον εντόπισαν Κροάτες και Παρτιζάνοι του Τίτο».
Η «προβοσκίδα» στην πρώτη κλινική πλαστικής χειρουργικής
Τυχερός μέσα στην ατυχία του, ο Στέφανος Μολυβάδας μεταφέρθηκε στο Λονδίνο. Σε Νοσοκομείο Εγκαυμάτων που ιδρύθηκε ειδικά για τους πιλότους της Μάχης της Αγγλίας, οι οποίοι είχαν καταρριφθεί και είχαν υποστεί εγκαύματα. Το όνομά του ήταν «Guinea Pigs Club» και αρχηγός του ο γιατρός Archibald McIndoe, ο οποίος με τις πρωτοποριακές τεχνικές του δημιούργησε αυτό που σήμερα ονομάζουμε πλαστική χειρουργική. Ηταν επίσης ο πρώτος που συνέλαβε τη σημασία της ψυχολογίας στην επανορθωτική πλαστική χειρουργική. Τα «πειραματόζωά» του έμεναν στο νοσοκομείο Queen Victoria του Sussex, γνωστό και ως «το χοιροστάσιο», φορούσαν τις στολές τους, αντί για νοσοκομειακές ρόμπες, είχαν ύμνο, καφάσια με μπίρες δίπλα στα κρεβάτια τους και νοσοκόμες που επιλέγονταν με κριτήριο τόσο τα επαγγελματικά τους προσόντα όσο και την ομορφιά τους. Ενα από τα μέλη του κλαμπ ήταν ο Στέφανος Μολυβάδας. Η σύζυγός του Εριέττα είπε γι’ αυτόν: «Οταν πρωτοσυνάντησα τον Στέφανο, γύρισε και μου είπε “Είμαι πειραματόζωο. Τώρα δεν καταλαβαίνεις τι εννοώ, αλλά θα σου εξηγήσω αργότερα”. Εγώ ήξερα ήδη την ιστορία του “Guinea Pigs Club”, πράγμα που τον εξέπληξε».
Οπως μας αποκαλύπτει ο καθηγητής Αεροπορικής Ιστορίας της Σχολής Ικάρων: «Hταν ο μοναδικός μη Βρετανός που νοσηλεύτηκε στο πρώτο Νοσοκομείο Εγκαυμάτων στο Λονδίνο. Εκεί εφαρμόζονταν πρωτοποριακές τεχνικές από τον Νεοζηλανδό γιατρό, για τον οποίο σκέφτονται να γυρίσουν ταινία στο Χόλιγουντ, στην οποία μάλιστα κάποιος θα παίξει και τον ρόλο του Μολυβάδα ως “Ατακτος ασθενής!” Μάλιστα έγινε σε βρετανικό περιοδικό ειδικό αφιέρωμα σε αυτήν την πρότυπη κλινική του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου».
Η σύζυγος του βετεράνου αεροπόρου του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου κρατάει στα χέρια της αυτό το περιοδικό και μας εξηγεί: «Με τις επεμβάσεις του ο McIndoe αντικαθιστούσε το κατεστραμμένο δέρμα με υγιές που προερχόταν από τον ίδιο τον ασθενή. Ο Στέφανος είχε μια μεγάλη ουλή στην πλάτη και στο αριστερό του μπράτσο. Είχαν πάρει δέρμα από αυτό το σημείο για να φτιάξουν το πρόσωπο και τα χέρια του. Μια φορά, ήμασταν σε μια παραλία γεμάτη με τουρίστες στην Κέρκυρα. Είχαμε κολυμπήσει και καθόμασταν στον ήλιο να στεγνώσουμε. Ο σύζυγός μου ήταν ξαπλωμένος μπρούμυτα, όταν με την άκρη του ματιού μου είδα δύο μικρά παιδάκια να πλησιάζουν συνωμοτικά. Δεν είπα τίποτα, απλώς τα παρατηρούσα. Το ένα από αυτά, το μεγαλύτερο είπε στο μικρότερο “Ελα, θα σου δείξω, θα σου δείξω!”. Ηρθε πολύ κοντά και έπειτα γύρισε και είπε στον φίλο του “Ορίστε, βλέπεις, σ’ το είπα ότι τον έχει δαγκώσει καρχαρίας!”. Νόμιζαν ότι είχε κάνει τις ουλές παλεύοντας με καρχαρία. Οσο περνούσαν τα χρόνια οι φίλοι μας γερνούσαν και αναπόφευκτα τα πρόσωπά τους “έπεφταν” και γέμιζαν ρυτίδες. “Εγώ έχω κάνει μόνιμο lifting, δεν παθαίνω τίποτα”» αστειευόταν εκείνος.
Οι (άκρως απόρρητοι) εξοπλισμοί και η απευθείας αναφορά στον Λευκό Οίκο
Υστερα από τρία χρόνια νοσηλείας και αλλεπάλληλες πλαστικές εγχειρήσεις στο πρόσωπο, ο Μολυβάδας παρέμεινε στο Λονδίνο. Σπούδασε ηλεκτρολόγος-μηχανολόγος, πήρε το μεταπτυχιακό του και εξελίχθηκε σε κορυφαίο στέλεχος αμυντικών βιομηχανιών στη Βρετανία και στις ΗΠΑ. Είναι χαρακτηριστικό ότι ως επικεφαλής επιστημονικής ομάδας έφτασε στο σημείο να δίνει αναφορά απευθείας στον Λευκό Οίκο! Συμμετείχε σε άκρως απόρρητα ερευνητικά προγράμματα των ΗΠΑ, σχεδίασε πρωτοποριακό πρόγραμμα για ανθυποβρυχιακό πόλεμο. Η κυρία Μολυβάδα μάς εξομολογείται: «Στην Αγγλία, στην εταιρία που μπήκε ως ένα νέο στέλεχος πολύ γρήγορα ανέβηκε τα κλιμάκια και έγινε διευθυντής. Επειδή ήταν πολύ καλός στη δουλειά του οι Αμερικανοί σχεδόν τον άρπαξαν από την εταιρία. Πήγε στην Αμερική, συνέχισε σε εταιρίες με εξοπλιστικά προγράμματα. Δούλευε λοιπόν για τις αμερικανικές εταιρίες. Εφτασε πολύ ψηλά. Ηταν σε διάφορα προγράμματα, άκρως απόρρητα, τα οποία δεν τα ήξερα ούτε εγώ. Την εποχή του πολέμου του Βιετνάμ, η εταιρία για την οποία δούλευε είχε σχεδιάσει ένα πρόγραμμα εναντίον των υποβρυχίων από τυχόν επίθεση στις αμερικανικές ακτές από ξένα υποβρύχια. Ο Στέφανος ήταν πολύ ενεργός σ’ αυτό το πρόγραμμα. Κάποια στιγμή αποφάσισε ότι καλό είναι να κάνει μια δική του εταιρία. Βλέπουμε ένα καλό παράδειγμα πώς κάποιος που δούλευε σε κρατικές εταιρίες αποφάσισε να κάνει μια δική του, καθαρά ιδιωτική, πάλι όμως στο ίδιο πλαίσιο, που έχει να κάνει με εξοπλιστικά προγράμματα. Οταν γνώρισα τον Στέφανο δούλευε στη δική του εταιρία, η οποία ήταν πολύ σημαντική στην Αμερική».
Δεν μπορούσαμε να μην τη ρωτήσουμε πώς γνωρίστηκε με τον Στέφανο: «Η γνωριμία μας ήταν τυχαία. Είχα έρθει στην Ελλάδα για διακοπές σε ένα φιλικό σπίτι. Ενα βράδυ η παρέα μου βγήκε με τον Στέφανο για δείπνο. Ηταν απίστευτος. Νομίζω πως αρέσαμε ο ένας στον άλλον από την πρώτη στιγμή. Πέρασα τις υπόλοιπες ημέρες μαζί του, κάνοντας βόλτες στο νησί. Τον χειμώνα ήρθε και με βρήκε στο Λονδίνο και κοντά στα Χριστούγεννα μού έκανε πρόταση γάμου. Από τότε δεν χωριστήκαμε σχεδόν ποτέ. Ηταν υπέροχος άνθρωπος. Ημουν πολύ τυχερή που τον γνώρισα. Αυτό που με έκανε να τον ερωτευτώ νομίζω ότι αρχικά ήταν το χαμόγελό του. Είχε πολύ σκανδαλιάρικο χαμόγελο. Σπινθηροβόλο. Επίσης είχε καταπληκτική αίσθηση του χιούμορ και μεγάλο ενθουσιασμό για τα πάντα σχεδόν. Για οτιδήποτε νέο, παλιό, για πράγματα που δεν είχε ξαναδεί. Δεν του άρεσε να κάθεται και να μην κάνει τίποτα, έλεγε ότι η ζωή δεν είναι ζωή αν δεν κάνεις κάτι. Αγαπούσε πολύ τη δουλειά του και την ίδια στιγμή ζούσε τη ζωή του έντονα. Ηταν πολύ δυναμικό και εξωστρεφές άτομο. Λάτρευε την εξοχή, τον καθαρό αέρα και τη γυμναστική. Ετρεχε και κολυμπούσε πολύ καλύτερα από εμένα».
Το τέλος του στην πατρίδα
Υστερα από έξι δεκαετίες απουσίας στο εξωτερικό ο Στέφανος Μολυβάδας επέστρεψε στην Ελλάδα. Ο Κερκυραίος επισμηναγός ήθελε πολύ να ζήσει τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην Ελλάδα. Εφυγε από τη ζωή το καλοκαίρι του 2011, σε ηλικία 91 ετών. «Ο Στέφανος όταν γύρισε στην Ελλάδα έζησε μόνο τεσσεράμισι χρόνια, αλλά ήταν υπέροχα χρόνια. Διότι αγαπούσε τη θάλασσα, τους ανθρώπους και μπόρεσε, παρόλο που δεν ήταν πολύ καλά στην υγεία του, να συνεχίσει τις δραστηριότητες που είχε. Το μυαλό του δούλευε μέχρι τέλους. Από κει και πέρα, ήταν στον τόπο που του έλειψε τόσα χρόνια. Μπόρεσε να προσαρμοστεί, είχε άμεση επαφή μ’ αυτά που συνέβαιναν εδώ. Δυστυχώς ανέπτυξε Πάρκινσον και το 2005 γυρίσαμε στην Ελλάδα» θυμάται φανερά συγκινημένη η σύντροφος της ζωής του Εριέττα Μολυβάδα. «Το κλίμα καθυστέρησε την ασθένειά του μέχρι που τον Αύγουστο του 2011 έπαθε μια μόλυνση και έχασε τη ζωή του». Η Αγγλίδα σύζυγός του θα ήθελε κάποια στιγμή η ζωή του Στέφανου Μολυβάδα να μεταφερθεί στη μεγάλη οθόνη. Τη ρωτάμε ποιον τίτλο θα ήθελε να είχε αυτή η ταινία και μας απάντησε: «Αφήνω τον τίτλο στο Χόλιγουντ»!
Σωτήρης Γιαννόπουλος
Μ.Η.Τ. 232120