Με αφανισμό κινδυνεύουν οι ιστορικοί φοίνικες της Αθήνας, οι οποίοι, για περισσότερο από έναν αιώνα, στολίζουν τον Εθνικό Κήπο, την Παλαιά Βουλή, το Καλλιμάρμαρο και άλλα κεντρικά σημεία της πρωτεύουσας. Περίπου 1.500 δέντρα, που δίνουν… τροπικό χρώμα στις πλατείες και στα πάρκα της πόλης, ανάμεσά τους και δεκάδες υπεραιωνόβιοι φοίνικες που φυτεύτηκαν την εποχή της βασίλισσας Αμαλίας, βρίσκονται τους τελευταίους μήνες στο έλεος του κόκκινου σκαθαριού, του εντόμου που θεωρείται ο μεγαλύτερος εχθρός των φοινικοειδών.
«Δυστυχώς το πρόβλημα έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις. Πολλοί φοίνικες ξεράθηκαν και αφαιρέθηκαν, ενώ παραμένει άγνωστος ο αριθμός των δέντρων που έχουν προσβληθεί από το σκαθάρι» λέει ο αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος και Πρασίνου του Δήμου Αθηναίων Αγγελος Αντωνόπουλος. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 15% των φοινικοειδών του Εθνικού Κήπου (συνολικά 434 φοίνικες) έχει καταστραφεί, ενώ αρκετοί είναι οι «γυμνοί» κορμοί και στο Πεδίον του Αρεως, στο Αλσος Θησείου, στο Ζάππειο και στην ευρύτερη περιοχή του Συντάγματος.
Σε μια προσπάθεια να σωθούν τουλάχιστον οι ιστορικοί φοίνικες της πρωτεύουσας, ο Δήμος Αθηναίων προχωρά στην υλοποίηση προγράμματος καταπολέμησης του κόκκινου σκαθαριού με βιολογικές μεθόδους. «Κάναμε μια πρώτη εφαρμογή με δικά μας μέσα και πλέον περνάμε σε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα. Δεν θα χρησιμοποιήσουμε χημικά, αλλά εντομοφιλικούς νηματώδεις και μύκητες που εξουδετερώνουν το σκαθάρι. Προτεραιότητά μας είναι να σώσουμε τους ιστορικούς φοίνικες του Εθνικού Κήπου, ηλικίας 50, 100 ή και περισσότερων ετών» αναφέρει ο κ. Αντωνόπουλος.
Το πρόγραμμα θα έχει διάρκεια έξι μηνών και το κόστος του δεν θα ξεπεράσει τα 60.000 ευρώ. Σύμφωνα πάντως με τον πρόεδρο της Ελληνικής Εντομολογικής Εταιρίας Δημήτρη Κοντοδήμα, η υλοποίηση προγραμμάτων αντιμετώπισης του κόκκινου σκαθαριού θα έπρεπε να ξεκινήσει πολύ νωρίτερα. «Για παράδειγμα, στην περίπτωση του Πεδίου του Αρεως, που υπάγεται διοικητικά στην Περιφέρεια Αττικής, υπήρξαν μεγάλες καθυστερήσεις, που απέβησαν μοιραίες για 30 δέντρα. Στον Εθνικό Κήπο υπήρξε κενό δύο μηνών. Ωστόσο, με σωστή εφαρμογή του προγράμματος, οι υπόλοιποι φοίνικες θα διασωθούν» σημειώνει ο κ. Κοντοδήμας.
Ενδιαφέρον για την υλοποίηση παρόμοιων προγραμμάτων δείχνουν το τελευταίο διάστημα και άλλοι δήμοι της Αττικής και της περιφέρειας, που ζητούν από τον Δήμο Αθηναίων να τους μεταδώσει την τεχνογνωσία για να «χτυπήσουν» το επικίνδυνο σκαθάρι. «Είμαστε πρόθυμοι να βοηθήσουμε τους άλλους δήμους και προτρέπουμε τους πολίτες που έχουν φοίνικες στους κήπους τους να προμηθευτούν και να χρησιμοποιήσουν βιολογικά φάρμακα. Μόνο αν γίνει μια συντονισμένη προσπάθεια, σε όλη τη χώρα, θα λυθεί οριστικά το πρόβλημα. Διαφορετικά θα το βρίσκουμε συνέχεια μπροστά μας» λέει ο κ. Αντωνόπουλος.
Πρωτοεμφανίστηκε στη Χερσόνησο
Το κόκκινο σκαθάρι ή ρυγχοφόρος των φοινικοειδών (Rhynchophorus ferrugineus) προέρχεται από τις τροπικές χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας και ανήκει στην κατηγορία των ξυλοφάγων εντόμων. Εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 1891 στην Ινδία και έδειξε ιδιαίτερη προτίμηση στους κοκοφοίνικες και στις χουρμαδιές. Το 1985 καταγράφηκε σε όλες τις χώρες της Μέσης Ανατολής και το 1993 ταξίδεψε στην Ευρώπη, μέσω της μεταφοράς μολυσμένων φοινικοειδών από την Αίγυπτο στην Ισπανία.
Στη χώρα μας εμφανίστηκε μόλις το 2005 στη Χερσόνησο της Κρήτης (επίσης μέσω της εισαγωγής μολυσμένων δέντρων από την Αίγυπτο) αλλά πολύ σύντομα εξαπλώθηκε σε όλο το νησί, στη Ρόδο, στην Κω, στη Βοιωτία, στην Εύβοια, στην Ηλεία και -πιο πρόσφατα- την Αττική. Εκτιμάται ότι, μόνο στην Κρήτη, έχει καταστρέψει την τελευταία επταετία περίπου 4.500 φοινικοειδή.
Το κόκκινο σκαθάρι έχει μήκος περίπου τρία εκατοστά, ζει και τρέφεται στον κορμό και στις βάσεις των φύλλων του φοίνικα και είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστεί. Το θηλυκό σκαθάρι γεννάει περίπου 300 αβγά, που εκκολάπτονται σε διάστημα δύο έως πέντε ημερών. Στη συνέχεια οι προνύμφες καταστρέφουν το δέντρο, ανοίγοντας στοές κατά μήκος του κορμού και των βάσεων των φύλλων, προκειμένου να φτιάξουν κουκούλια από ξερές ίνες, που θα τις «φιλοξενήσουν» μέχρι να μετατραπούν σε νύμφες.
Γεράσιμος Κόντος
Μ.Η.Τ. 232120