«Ολη η ατμόσφαιρα έχει αλλάξει προς το καλύτερο. Ο κόσμος χαμογελάει περισσότερο και είναι πιο ανοικτός προς τους ξένους. Αμερικανοί, Γάλλοι και Βρετανοί είναι πολύ δημοφιλείς. Ας ελπίσουμε ότι αυτό θα διαρκέσει». Αυτό έγραφε σε ένα email που έστειλε πριν από λίγους μήνες σε φίλους του ο Αμερικανός διπλωμάτης Κρίστοφερ Στίβενς.
Προφανώς δεν είχε υπολογίσει έναν αστάθμητο παράγοντα, τον φανατισμό των ακραίων μουσουλμάνων και τη σπίθα που ανά πάσα στιγμή απειλεί να εξελιχθεί σε πύρινη λαίλαπα στον μουσουλμανικό κόσμο. Η δολοφονία του ίδιου και άλλων τριών Αμερικανών διπλωματών στη Βεγγάζη, οι φωτογραφίες της φρίκης από το λιντσάρισμά του, που παραπέμπουν στην αγριότητα του τέλους του Καντάφι, άλλαξαν εν μια νυκτί τα δεδομένα για την Ουάσινγκτον και διέλυσαν τις όποιες ψευδαισθήσεις ότι η ανατροπή των δικτατορικών καθεστώτων στον αραβικό κόσμο και στην ευρύτερη περιοχή συνεπάγεται και καλύτερες μέρες. Η Λιβύη ακολουθεί τα χνάρια του Ιράκ και του Αφγανιστάν. Ο φανατισμός περισσεύει, οι καμικάζι αυτοκτονίας εξακολουθούν να σκορπούν τον θάνατο, η δημοκρατία φαντάζει άγνωστη λέξη και ο Λευκός Οίκος συνειδητοποιεί άτσαλα ότι η εξόντωση του Οσάμα μπιν Λάντεν δεν σήμανε το τέλος της αγριότητας, του παράλογου θρησκευτικού μίσους, της φρικαλεότητας και της τρομοκρατίας σε όποια μορφή κι αν εκφράζεται.
Ομως και ο υπόλοιπος κόσμος κατανοεί ότι για μια ασήμαντη αφορμή, στην προκειμένη περίπτωση για μια γελοία και πρόχειρη κινηματογραφική ταινία, μπορεί να τιναχτεί εύκολα στον αέρα ολόκληρο το οικοδόμημα της δυτικής διπλωματίας.
Αφορμή των διαδηλώσεων και του μακελειού στη Βεγγάζη ήταν η ταινία «Η αθωότητα των μουσουλμάνων», ένα κακογυρισμένο φιλμ που παρουσιάζει τον Μωάμεθ νόθο, ερωτύλο, ομοφυλόφιλο, παιδεραστή και κλεπτομανή, που καλεί σε σφαγές. Δημιουργός του είναι ένας κτηματομεσίτης από την Καλιφόρνια, o Σαμ Μπάσιλ, ο οποίος κατά το Ισραήλ είναι ανύπαρκτο πρόσωπο. Αν και η ταινία προβλήθηκε ελάχιστα, στις αρχές του έτους στις ΗΠΑ, πέρασε στον αραβικό κόσμο μέσα από τον Τέρι Τζόουνς, τον γνωστό υστερικό Αμερικανό πάστορα που είχε κάψει το Κοράνι πρόπερσι με αφορμή την επέτειο της 11ης Σεπτεμβρίου. Ακολούθησε ο Μορίς Σαντέκ, μέλος της αμερικανικής κοινότητας Κοπτών και γνωστός στις ΗΠΑ για τις αντιισλαμικές του θέσεις, ο οποίος μεταγλώττισε την ταινία στα αιγυπτιακά.
Η ταινία έγινε το φιτίλι της επανάληψης των επεισοδίων του 2005. Εκείνη τη χρονιά η δανέζικη εφημερίδα «Jyllands-Posten» είχε δημοσιεύσει τα επίμαχα σκίτσα του προφήτη Μωάμεθ από τον σκιτσογράφο Κουρτ Βέστεργκαρντ. Ο ίδιος δέχεται ακόμη απειλές κατά της ζωής του έπειτα από μια απόπειρα δολοφονίας εναντίον του. Για τους φανατικούς μουσουλμάνους η ελευθερία του λόγου είναι άγνωστη λέξη. Αυτό ήταν κάτι που γνώριζε ο Κρίστοφερ Στίβενς. Ο 52χρονος διπλωμάτης καριέρας, που ξεκίνησε ως απόφοιτος Νομικής του πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ για να εξελιχθεί στον αραβικό κόσμο, ήταν πάντα ανοικτός σε ιδέες αλλά και συνηθισμένος στις διαφορετικές, ακόμη και ακραίες απόψεις. Πίστευε, ρομαντικά προφανώς, ότι οι ΗΠΑ μπορούν να διαδραματίσουν τον ρόλο και τη δύναμη του καλού στον κόσμο. Οι ικανότητές του τον έφεραν στη θέση του απεσταλμένου των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της εξέγερσης όπου είχε αναλάβει τις επαφές με τους αντικαθεστωτικούς.
Στις ΗΠΑ έχει ανοίξει πάντως η συζήτηση ότι η «έφοδος» στο προξενείο της Βεγγάζης μπορεί να ήταν προσχεδιασμένη, αν και κανείς δεν τολμά να τη συνδέσει με την Αλ Κάιντα. Ανάμεσα στο πλήθος που είχε συγκεντρωθεί μπροστά στο προξενείο, παριστάμενοι αναγνώρισαν ομάδες που έφεραν οπλισμό και φαίνεται ότι ανήκαν στην τοπική ισλαμιστική οργάνωση Ανσάρ αλ Σαρία. Στη «Washington Post» εκφράζεται η εκτίμηση ότι η άφιξη αυτών των ομάδων μετέτρεψε εσκεμμένα την πορεία της διαδήλωσης προς βιαιότερη κατεύθυνση. Στις ΗΠΑ, ο συνδυασμός αυτών των θολών σημείων με τη συγκυρία της επίθεσης -ανήμερα της επετείου της 11ης Σεπτεμβρίου- εγείρει ερωτηματικά για το εάν επρόκειτο για οργανωμένη επίθεση: «Ηταν αυθόρμητη πράξη βίας, ήταν κεφαλαιοποίηση της ευκαιρίας που παρουσίασε η διαμαρτυρία, ή ήταν ξεχωριστό από την Αλ Κάιντα;» αναρωτήθηκε ο βουλευτής των Δημοκρατικών Ανταμ Σιφ. Ο Ρεπουμπλικανός βουλευτής Μάικ Ρότζερς, πρόεδρος της κοινοβουλευτικής επιτροπής πληροφοριών, υποστήριξε ότι η «επίθεση φαίνεται να ήταν καλά σχεδιασμένη και οργανωμένη, με τους επιτιθέμενους να κάνουν κινήσεις που έμοιαζαν με στρατιωτικούς ελιγμούς». «Η χώρα διανύει ακόμη μια μεταβατική περίοδο. Ολοι γνωρίζουν ότι οι εξτρεμιστές βρίσκονται στους δρόμους» είπε ο Φάτχι Μπάγια, πολιτικός της Λιβύης. Και ίσως εκεί τελικά να συνοψίζεται μια απλή αλλά τρομακτική αλήθεια για τις ΗΠΑ και όχι μόνο.
Συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, συναγερμός στην Ευρώπη
Οι οργισμένες διαδηλώσεις των μουσουλμάνων έχουν πάρει απρόβλεπτες διαστάσεις. Την Πέμπτη εισέβαλαν στην αμερικανική πρεσβεία της Υεμένης διαδηλωτές, με αποτέλεσμα να ξεσπάσουν σφοδρές συγκρούσεις με την αστυνομία. Διαδηλώσεις έγιναν επίσης στην Τύνιδα, στο Χαρτούμ του Σουδάν, στην Καζαμπλάνκα, στην Νατζάφ του Ιράκ και τα γραφεία του ΟΗΕ στη Γάζα ενώ Ιρανοί φοιτητές διαδήλωσαν έξω από την πρεσβεία της Ελβετίας στην Τεχεράνη, η οποία εκπροσωπεί τα διπλωματικά συμφέροντα των ΗΠΑ στο Ιράν ελλείψει επίσημων σχέσεων. Τα επεισόδια συνεχίζονταν και στο Κάιρο. Στη Γερμανία οι αρχές εκκένωσαν τον τομέα χορήγησης βίζας του προξενείου των ΗΠΑ στο Βερολίνο μετά το περιστατικό που σημειώθηκε με μια υπάλληλο, η οποία ασθένησε αφού άνοιξε έναν ύποπτο φάκελο που της παραδόθηκε από επισκέπτη. Ο φάκελος ανέδιδε περίεργη οσμή. Εκτακτα μέτρα ασφαλείας έχουν λάβει οι αμερικανικές διπλωματικές αποστολές σε όλο τον κόσμο, ενώ δύο καταδρομικά του αμερικανικού ναυτικού πλέουν στις ακτές της Λιβύης.
Μ.Η.Τ. 232120