Η είδηση του θανάτου του, όπως οι περισσότερες: «Γεννήθηκε στο Λονδίνο στις 11 Φεβρουαρίου 1915. Πέθανε στις 10 Ιουνίου 2011». Η ζωή του; Δεν χωράει στις λέξεις η ζωή του σερ Πάτρικ Λι Φέρμορ (ή «Παντελής» ή «Μιχάλης» ή «Φιλεντέμ» – τα παρατσούκλια του στη διάρκεια της Αντίστασης). Ο βίος αυτού του γεννημένου Αγγλοϊρλανδού και αυτοδίδακτου Ελληνα, κορυφαίου λογοτέχνη, παρασημοφορημένου αξιωματικού, ήταν μεγάλος σε διάρκεια, ζάπλουτος σε εμπειρίες και εκτυφλωτικός όσον αφορά τη λάμψη της αρετής και της φιλοπατρίας του. Και τις δύο πατρίδες του, τη Μεγάλη Βρετανία και την Ελλάδα, αγάπησε με ασίγαστο πάθος που διήρκεσε όσο «Η εποχή της δωρεάς» (έτσι τιτλοφορείται ένα από τα βιβλία του).
Η εποχή της δωρεάς είναι τα χρόνια που βάδισε ανάμεσά μας ο δαιμόνιος επικεφαλής των Βρετανικών Μυστικών Υπηρεσιών στην Κρήτη την περίοδο της Κατοχής, ο αφοσιωμένος εραστής του πολιτισμού μας, ο παράξενος ταξιδιώτης που στην εφηβεία του παράτησε τα πάντα για να κάνει πεζός πολλά σημεία της διαδρομής Λονδίνο – Κωνσταντινούπολη! Σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στον υπογράφοντα το παρόν (το 2006 για το περιοδικό Αμυνα & Διπλωματία), ο σερ Φέρμορ όρισε ως βασικό κίνητρο της εφηβικής του αποκοτιάς την αγάπη του για την Ελλάδα: «Είχα διαβάσει ένα πολύ ωραίο βιβλίο, που αφορούσε την Ελλάδα. Πάντοτε με διέκρινε ένα έντονο ενδιαφέρον για την Ελλάδα. Από 13 ετών μάθαινα αρχαία ελληνικά. Κατόπιν, σπούδασα στο Λονδίνο και αφού δεν είχαμε πόλεμο τότε, είχα την επιθυμία να γνωρίσω τον κόσμο. Θυμάμαι ότι διάβαζα ιστορικά στοιχεία για την Ελλάδα και το Βυζάντιο σε ένα βιβλίο που είχε γράψει ένας μακρινός συγγενής του Λόρδου Βύρωνα και είχε ως θέμα το Αγιον Ορος. Ηταν τόσο συναρπαστικό το βιβλίο, ώστε αποφάσισα να πάω με τα πόδια στην Ελλάδα. Ημουν 18,5 ετών τότε. Εφυγα, λοιπόν, με πολύ λίγα χρήματα από το Tower Bridge του Λονδίνου και πήγα στην Κωνσταντινούπολη με τα πόδια!»
«Οχι Ισταμπούλ»
Ο «Μιχάλης» αρνείτο πεισματικά να αποκαλέσει την Κωνσταντινούπολη «Ισταμπούλ», σε αντίθεση με πολλούς «ψύχραιμους Ελληνες», που ανήκουν στη γνωστή συνομοταξία που χρεοκόπησε την πατρίδα μας… Στην Κατοχή έζησε επί περίπου ενάμισι έτος σε σπηλιές, μεταμφιεσμένος σε βοσκό, οργανώνοντας αντιστασιακές ενέργειες κατά των κατακτητών. Αξίζει να αναφερθεί η απαγωγή του στρατηγού Κράιπε, η θεαματικότερη αντάρτικη ενέργεια των συμμαχικών δυνάμεων που έλαβε χώρα στην Κρήτη. Εκεί, ο ελληνολάτρης κατάσκοπος που σχεδίασε την ενέργεια αναγκάστηκε να οδηγήσει το αυτοκίνητο του στρατηγού για 3 χιλιόμετρα, πιάνοντας τιμόνι για πρώτη φορά στη ζωή του! Η προσαρμοστικότητα του «Πάντι» και η ευκολία με την οποία μάθαινε πράγματα ήταν χαρίσματα που πάμπολλες φορές τού έσωσαν τη ζωή και προσέθεσαν στο βιβλίο της Ιστορίας μας σελίδες δόξας.
Ο Φέρμορ διατηρούσε μόνιμη κατοικία στην Καρδαμύλη (Μεσσηνιακή Μάνη). Χτίζοντας το σπίτι του με παραδοσιακό τρόπο, που «δένει» απόλυτα με το ελληνικό τοπίο, επηρέασε θετικά και τους υπόλοιπους κατοίκους της περιοχής, σώζοντας το γραφικό χωριό από τη λαίλαπα της πολυκατοικίας και του μπετόν. Πέθανε στην Αγγλία την Παρασκευή 10 Ιουνίου σε ηλικία 96 ετών, έχοντας κάνει μία ημέρα πριν το τελευταίο του ταξίδι, ερχόμενος από την Καρδαμύλη, στην οποία περνούσε τουλάχιστον τους μισούς μήνες του χρόνου. Ο «Πάντι» πήγε να συναντήσει τους συναγωνιστές του στην Αντίσταση, τους Ελληνες ήρωες Μυθολογίας και Ιστορίας, με τους οποίους ταυτίστηκε, και την Τζόαν, την αγαπημένη σύζυγό του, που πέθανε στην Καρδαμύλη τον Ιούνιο του 2003.
Κανείς πια δεν μιλάει για το Κυπριακό
Μέχρι τον θάνατό του ήταν ο σημαντικότερος εν ζωή ταξιδιωτικός συγγραφέας. Τα περισσότερα έργα του είναι ύμνοι για την Ελλάδα, τους τόπους και τους ανθρώπους της. Μεταξύ αυτών «Η εποχή της δωρεάς», «Η Μάνη», «Η Ρούμελη», «Τα βιολιά του Σεν Ζακ».
Εχει πει για την ανθελληνική θεωρία του Ιάκωβου Φαλμεράιερ (οι σύγχρονοι Ελληνες δεν είναι απόγονοι των αρχαίων): «Προσωπικά θεωρώ πως είναι απολύτως λανθασμένη. Η ελληνική Ιστορία είναι ενιαία, συνεχής και αδιάσπαστη. Οι αποδείξεις βρίσκονται ολόγυρά μας. Οι άνθρωποι και οι ιδιομορφίες τους, τα τοπία, η γλώσσα – τα πάντα δείχνουν Ελλάδα».
Για την αδικία που έγινε σε βάρος της χώρας μας έπειτα από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και για το αν πήρε η Ελλάδα όσα δικαιούνταν, αφού πλήρωσε τόσο βαρύ φόρο αίματος τονίζει: «Οχι, δεν τα πήρε. Εγώ ήθελα να δοθεί η Κύπρος στην Ελλάδα μετά τον πόλεμο. Θεωρώ άδικο ό,τι έχει γίνει με αυτό το κομμάτι του Ελληνισμού. Είναι άδικο να κατέχει η Τουρκία το μισό νησί. Ακόμα και Ελληνες φίλοι μου δεν μιλάνε για το Κυπριακό. Κανείς πια δεν μιλάει γι’ αυτό και απορώ. Λες και έχει εξαφανιστεί το πρόβλημα».
Για την ονομασία των Σκοπίων: «Για την περίπτωση της FYROM, ιστορικά δεν στέκουν οι απαιτήσεις της. Εχω γράψει για αυτό το ζήτημα. Ιστορικά, υπάρχει πραγματικό όνομα για τη σημερινή FYROM. Είναι το “Παιονία”, το οποίο το αναφέρει κι ο Ηρόδοτος. Οι απαιτήσεις της FYROM είναι ιστορικά αβάσιμες».
Η χώρα μας αντιπροσώπευε για τον σερ Φέρμορ: «Τα πάντα! Ιστορία, αγάπη, φιλία, ευδαιμονία, παράδοση, πολλά πράματα… Η ζωή μου ολόκληρη περιστράφηκε κι αφοσιώθηκε στην Ελλάδα».
Παναγιώτης Λιάκος
Μ.Η.Τ. 232120