Ευαγόρας Παλληκαρίδης

Οι τελευταίες στιγμές του Παλληκαρίδη, στις φυλακές της ΛευκωσίαςΣτο περασμένο σημείωμα για τον «Κοροναϊό» έγραψα ότι η στήλη δικαιωματικά του ανήκει λόγω επικαιρότητος. Ο κορονοϊός, κάποτε θα φύγει. Είναι όμως κάποια γεγονότα που δεν φεύγουν και δεν πρέπει να φύγουν απ΄ την  Εθνική μνήμη.

Σήμερα θυμόμαστε με εθνικό ρίγος και συγκίνηση και τιμούμε έναν ήρωα και ποιητή, τον 18χρονο Ευαγόρα Παλληκαρίδη

Το Σάββατο, 14 Μαρτίου 20202, συμπληρώθηκαν 63 χρόνια απ΄ τον θάνατο του Ευαγόρα Παλληκαρίδη. Ενός απ΄ τους νεαρότερους ήρωες, όταν σε ηλικία 17 ετών (γεννήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου του 1938) εγκαταλείπει το σχολείο και εντάσσεται στην ΕΟΚΑ.  Στις 17 Νοεμβρίου 1955 οι μαθητές του Γυμνασίου Πάφου  συγκεντρώθηκαν και προετοίμαζαν μια διαδήλωση, από τις γνωστές που οργάνωνε η ΑΝΕ (Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ), ως αντιπερισπασμό. Οι στρατιώτες είχαν διαταγή να πυροβολήσουν αδιάκριτα τους διαδηλωτές.

Ο Ευαγόρας συλλαμβάνεται και οδηγείται στο δικαστήριο με την κατηγορία ότι συμμετείχε παράνομα σε «οχλαγωγίες». Ο Ευαγόρας δεν παραδέχτηκε την κατηγορία και η δίκη αναβλήθηκε για τις 6 Δεκεμβρίου. Μια μέρα πριν τη δίκη, στις 5 Δεκεμβρίου του 1955, μπαίνει κρυφά στο σχολείο και αφήνει στην έδρα ένα σημείωμα:  «Παλιοί συμμαθηταί, αυτή την ώρα κάποιος λείπει ανάμεσά σας, κάποιος που φεύγει αναζητώντας λίγο ελεύθερο αέρα, κάποιος που μπορεί να μη τον ξαναδείτε παρά μόνο νεκρό. Μην κλάψετε στον τάφο του, Δεν κάνει να τον κλαίτε. Λίγα λουλούδια του Μαγιού σκορπάτε του στον τάφο. Του φτάνει αυτό ΜΟΝΑΧΑ».  Και ακολουθεί το συγκλονιστικό ποίημά του «Θα πάρω μιάν ανηφοριά», το οποίο τελειώνει με τους στίχους:  «Γειά σας παλιοί συμμαθηταί. Τα τελευταία λόγια τα γράφω σήμερα για σας. Κι όποιος θελήσει για να βρει ένα χαμένο αδελφό, ένα παλιό του φίλο, ας πάρει μιαν ανηφοριά ας πάρει μονοπάτια να βρει τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά. Με την ελευθερία μαζί, μπορεί να βρει και μένα. Αν ζω, θα μ΄ εύρει εκεί».

Στις 18 Δεκεμβρίου 1956, μέλος της ΕΟΚΑ πιά, ο Ευαγόρας, μαζί με άλλους 2 συναγωνιστές του μετέφεραν όπλα και τρόφιμα από την Λυσό. Ξαφνικά βρέθηκαν αντιμέτωποι με αγγλική περίπολο. Οι 2 συναγωνιστές του Ευαγόρα κατάφεραν να διαφύγουν, αλλά ο ίδιος συνελήφθη. Στην κατοχή του είχε ένα οπλοπολυβόλο Μπρεν γρασαρισμένο. Ήταν συνεπώς ανέτοιμο για να χρησιμοποιηθεί. Επίσης κουβαλούσε 3 γεμιστήρες γεμάτες.

             Κατηγορήθηκε για κατοχή και διακίνηση οπλισμού και μεταφέρθηκε στη Λευκωσία και η δίκη ορίζεται για τις 25 Φεβρουαρίου 1957. Στη δίκη του ο Παλληκαρίδης δεν άφησε περιθώρια στους δικηγόρους του να τον υπερασπιστούν, αφού παρά τις αντιρρήσεις τους παραδέχθηκε την ενοχή του:

–        Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Εύχομαι να είμαι ο τελευταίος Κύπριος που θ’ αντικρίσει την αγχόνη. Ζήτω η Ένωση της Κύπρου με την μητέρα Ελλάδα. Τίποτα άλλο.   

             Την επόμενη μέρα της καταδίκης του Παλληκαρίδη, οι μαθητές του Γυμνασίου Πάφου απείχαν από τα μαθήματά του σε ένδειξη διαμαρτυρίας και έστειλαν τηλεγράφημα στον Χάρτινγκ, με το οποίο του ζητούσαν να απονεμηθεί χάρη στον Ευαγόρα.

             Όλος ο κόσμος αρχίζει μια προσπάθεια να σώσει τον νεαρό μαθητή.

             Η Ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να αποτρέψει την εκτέλεσή του.

              Η Κυπριακή αδελφότητα Αθηνών ζητά προσωπική παρέμβαση του βασιλιά Παύλου.

             Η Βουλή των Ελλήνων στέλνει τηλεγραφήματα προς την Βουλή των Κοινοτήτων και τα Ηνωμένα Έθνη.

             Ο Αρχιεπίσκοπος Δωρόθεος, ο Χωρεπίσκοπος Σαλαμίνος Γεννάδιος, ο δήμαρχος Λευκωσίας κ. Δέρδης, 40 Εργατικοί Άγγλοι βουλευτές, συντεχνίες, ο Αρχιεπίσκοπος Νοτίου Αφρικής Νικόδημος, ο Αμερικανός Γερουσιαστής Fulton, απλοί πολίτες προσπαθούν να ματαιώσουν αυτή την εκτέλεση. Ο Χάρτινγκ όμως και η Αγγλική διπλωματία απορρίπτει την απονομή χάριτος.

             Απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου 1957, σε ηλικία μόλις 19 ετών. Ήταν ο νεαρότερος αλλά και ο τελευταίος αγωνιστής που απαγχονίστηκε από τους Άγγλους.

             Ο τάφος του βρίσκεται στα Φυλακισμένα Μνήματα στη Λευκωσία.

              Συγκλονιστικό είναι το ποίημα, του Ροδίτη ποιητή Φώτη Βαρέλη, που μετέδωσε ο ραδιοφωνικός σταθμός της Λευκωσίας :

Εψές πουρνό μεσάνυχτα στης φυλακής τη μάντρα

μες στης κρεμάλας τη θελιά, σπαρτάραγε ο Βαγόρας.

Σπαρτάρησε, ξεψύχησε, δεν τ’ άκουσε κανένας.

Η μάνα του ήταν μακριά, ο κύρης του δεμένος,

οι νιοί συμμαθητάδες του μαύρο όνειρο δεν είδαν,

η νια που τον ορμήνευε δεν είχε νυχτοπούλι.

Εψές πουρνό μεσάνυχτα θάψαν τον Ευαγόρα.

Σήμερα Σάββατο ταχιά όλη η ζωή σαν πρώτα.

Ετούτος πάει στο μαγαζί, εκείνος πάει στον κάμπο,

ψηλώνει ο χτίστης εκκλησιά, πανί απλώνει ο ναύτης,

και στο σκολειόν ο μαθητής συλλογισμένος πάει.

Χτυπά κουδούνι, μπαίνουνε στην τάξη του ο καθένας.

Μπαίνει κι η πρώτη η άταχτη κι η τρίτη που διαβάζει,

μπαίνει κι η πέμπτη αμίλητη, η τάξη του Ευαγόρα.

– Παρόντες όλοι;

– Κύριε, ο Ευαγόρας λείπει.

– Παρόντες, λέει ο δάσκαλος. Και με φωνή που τρέμει:

– Σήκω, Ευαγόρα, να μας πεις ελληνική ιστορία.

Ο δίπλα, ο πίσω, ο μπροστά, βουβοί και δακρυσμένοι,

αναρωτιούνται στην αρχή, ώσπου η σιωπή τους κάμνει

να πέσουν μ’ αναφιλητά ετούτοι κι όλη η τάξη.

– Παλληκαρίδη, άριστα, Βαγόρα,

πάντα πρώτος,

στους πρώτους πρώτος, άγγελε πατρίδας δοξασμένης,

συ μέχρι χθες της μάνας σου ελπίδα κι αποκούμπι,

και του σχολειού μας σήμερα Δευτέρα Παρουσία.

Τα ‘πε κι απλώθηκε σιωπή πα’ στα κλαμένα νιάτα,

που μπρούμυτα γεμίζανε της τάξης τα θρανία,

έξω απ’ εκείνο τ’ αδειανό, παντοτινά γεμάτο.

                Όποιος δεν έχει κλάψει μ’ αυτό το ποίημα πρέπει να αρχίσει να ψάχνεται. Και όποιος, μετά από αυτό το ποίημα, δεν μπορεί να εξηγήσει αυτά που γίνονται και ενδεχομένως θα γίνουν στον Έβρο και στο Αιγαίο, καλά θα κάνει να καλέσει τον Βαγόρα να του μάθει Ελληνική ιστορία…