Κάποτε νεαρός μεταπτυχιακός φοιτητής είχα ρωτήσει έναν καθηγητή μου τον λόγο που η διεθνής κοινή γνώμη δεν ενδιαφέρεται για τις διαδοχικές τραγωδίες που βιώνει η Αφρική. Μου είπε ότι συνηθίσαμε όλοι να τη θεωρούμε το κολαστήριο του πλανήτη και πλέον τίποτα δεν μας κάνει εντύπωση. Τότε θεώρησα την απάντηση «εύκολη και γρήγορη». Σήμερα όμως, σχεδόν δύο δεκαετίες μετά, αντιλαμβάνομαι την ουσία.
Διεφθαρμένες κυβερνήσεις, ανίκανοι φύλαρχοι-πολιτικοί, άκρατος νεποτισμός, συνολική απουσία του κράτους δικαίου, ανυπαρξία θεσμών, χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, κράτη που δημιουργήθηκαν με παρέμβαση των αποικιακών δυνάμεων και με σκοπό τη διαιώνιση των προβλημάτων και όχι την επίλυση αυτών. Αυτές είναι οι κεντρικές ψηφίδες που διαμορφώνουν το αφρικανικό ζήτημα.
Από τις 15 Δεκεμβρίου του 2013 το Νότιο Σουδάν βιώνει τη δεύτερη φάση ενός αιματηρού εμφυλίου μεταξύ των φυλών Ντίνκα και Νουέρ. Περίπου 10.000 άνθρωποι έχουν ήδη σκοτωθεί μέσα σε τρεις μήνες, 750.000 έχουν εγκαταλείψει βίαια τις εστίες τους, ενώ οι διεθνείς παρατηρητές των Ηνωμένων Εθνών και άλλων ανθρωπιστικών οργανώσεων καταγράφουν διαρκή εγκλήματα εναντίον άμαχων πληθυσμών εκατέρωθεν. Υπάρχει άμεσος κίνδυνος μετατροπής του εμφυλίου σε διακρατικό πόλεμο, αφού ήδη η Ουγκάντα επιδιώκει να «βάλει πόδι» στα πετρελαϊκά κοιτάσματα του Νότιου Σουδάν με την αποστολή στρατού υπέρ της φυλής Ντίνκα, ενώ το Σουδάν, αν και έως σήμερα παρακολουθεί τις εξελίξεις, είναι σίγουρο ότι θα επέμβει κι αυτό για να διασφαλίσει τα δικά του συμφέροντα.
Η Νιγηρία βιώνει μια διαρκή εσωτερική αναταραχή, ενώ από πολλούς θεωρείται το πλέον διεφθαρμένο κράτος σήμερα στη Γη. Για παράδειγμα, εκεί δραστηριοποιούνται κορυφαίοι IT hackers σε υποθέσεις μαζικών εξαπατήσεων καταναλωτών, ενώ υπάρχουν καταγγελίες στα Ηνωμένα Εθνη ότι σε σημεία όπου στέλνονται Νιγηριανοί κυανόκρανοι παρατηρείται αύξηση στις λεηλασίες και τις κλοπές. Ολη αυτή η κατάσταση ασφαλώς αδικεί κατάφωρα τους πολίτες της Νιγηρίας και αφορά εγχώριες θλιβερές μειονότητες, προσφέροντας ηθικολογικά επιχειρήματα στους τζιχαντιστές της Μπόκο Χαράμ (τρομοκρατική οργάνωση που είναι συνδεδεμένη με την Αλ Κάιντα και η οποία ελέγχει 12 περιφέρειες στο εσωτερικό του κράτους, επιβάλλοντας τη σαρία) να προσελκύουν διαρκώς νέα μέλη. Η μετατροπή ενός κομβικού κράτους για τις εξελίξεις στην αφρικανική ήπειρο σε προνομιακό πεδίο εφαρμογής σχεδίων διεθνούς διαφθοράς αλλά και σε βάση των τζιχαντιστών παράγει σωρεία αρνητικών παρεπομένων που αφορούν την ασφάλεια της Νιγηρίας αλλά και των όμορων κρατών.
Στην Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία και παρά την αποστολή γαλλικών δυνάμεων για να βοηθήσουν στην ομαλοποίηση της κατάστασης ο εμφύλιος συνεχίζει να μαίνεται μεταξύ της χριστιανικής πλειονότητα και της μουσουλμανικής μειονότητας. Η σφοδρότητα της αντιπαλότητας είναι τέτοια, που και οι δύο πλευρές έχουν δημιουργήσει πολυάριθμες ένοπλες ομάδες που στοχοποιούν αμάχους της άλλης πλευράς, με αποτέλεσμα το ρήγμα να βαθαίνει καθημερινά. Ο κίνδυνος δε τα όμορα κράτη με μουσουλμανικές πλειονότητες να θελήσουν να βοηθήσουν τους ομοθρήσκους τους στην Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία και ο εμφύλιος να μετατραπεί σε μια διαθρησκευτική σύγκρουση απροσμέτρητου βάθους και έντασης είναι πολύ μεγάλος.
Οι συγκρουσιακές κατευθύνσεις στο εσωτερικό της αφρικανικής ηπείρου προοιωνίζονται την αλληλουχία αρνητικών εξελίξεων για όλη την περιοχή. Το ιδιαιτέρως επικίνδυνο στοιχείο σε όλη αυτή τη διαδικασία είναι ότι δεν καραδοκούν μόνο οι γνωστοί φύλαρχοι-πολέμαρχοι που υπόσχονται περισσότερο πόνο, δυστυχία και θάνατο με σκοπό να εξυπηρετήσουν τις διεφθαρμένες ορέξεις τους. Στην επόμενη στροφή των εξελίξεων καραδοκεί το τζιχαντιστικό Ισλάμ, που από το 2001 και μετά επιδιώκει να μεταφέρει τη δράση του και στο εσωτερικό της Αφρικής, οικοδομώντας έναν νέο πόλο από όπου θα δρα. Κι αυτό αποκαλύπτει όχι μόνο ότι οι φονταμενταλιστές συνεχίζουν να απασχολούν αρνητικά το διεθνές γίγνεσθαι, αλλά και ότι σχεδιάζουν προσεκτικά τα επόμενα βήματά τους εκμεταλλευόμενοι τον εξασθενισμένο οργανισμό της αφρικανικής ηπείρου.
Σπύρος Ν. Λίτσας
Μ.Η.Τ. 232120