Εκθεση-σοκ από το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συμβούλιο για δισεκατομμύρια ευρώ που καταλήγουν σε αμφιλεγόμενες ΜΚΟ
Η Ε.E. διακηρύσσει συχνά την προσήλωσή της στη διαφάνεια, στο κράτος δικαίου και στις δημοκρατικές αξίες. Ωστόσο, μια νέα σοκαριστική έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συμβουλίου (ΕΕΣ) αποκαλύπτει μια εντελώς διαφορετική πραγματικότητα: δισεκατομμύρια ευρώ καταλήγουν κάθε χρόνο σε αμφιλεγόμενες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, χωρίς ουσιαστικό έλεγχο, χωρίς επαρκή διαφάνεια και χωρίς σαφή εικόνα για το ποιος τελικά λαμβάνει τα χρήματα και για ποιον σκοπό.
- Από τη Μαρία Δεναξά
Το έγγραφο, το οποίο δεν κατονομάζει κανέναν οργανισμό, αναφέρεται στην περίοδο από το 2021 έως το 2023. Μέσα σε δύο μόλις χρόνια, 12.000 ΜΚΟ έλαβαν όχι λιγότερα από 7,4 δισεκατομμύρια ευρώ (4,8 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και 2,6 από τα κράτη-μέλη). Ενα τεράστιο ποσό, που χορηγήθηκε με σκοπό την ενίσχυση «των εσωτερικών πολιτικών της Ε.Ε.» για την προστασία του περιβάλλοντος, την κοινωνική ένταξη, τη συμπερίληψη, τις ίσες ευκαιρίες, την ενσωμάτωση των μεταναστών κ.λπ.
O ευγενής αυτός σκοπός επισκιάζεται, όμως, από ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων -λανθασμένες καταγραφές, ψευδείς δηλώσεις, λόμπινγκ, αναξιόπιστα στοιχεία- και, όπως προαναφέρθηκε, απόλυτη απουσία ελέγχου, την ώρα που όλες αυτές οι αστρονομικές χρηματοδοτήσεις χορηγήθηκαν μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ενταξης ή μέσω των προγραμμάτων LIFE και Erasmus+. Για να κατανοήσει κανείς τι συμβαίνει πρέπει να γνωρίζει πως στην Ευρώπη κάθε αποδέκτης χρηματοδότησης από τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. πρέπει να καταγράφεται σε μια διαδικτυακή βάση δεδομένων προσβάσιμη από όλους τους Ευρωπαίους πολίτες, το Σύστημα Οικονομικής Διαφάνειας (FTS) https://ec.europa.eu/budget/financial-transparency-system/index.html, που ενημερώνεται κάθε 30 Ιουνίου.
Ενας τυχαίος έλεγχος αποκαλύπτει ότι μεταξύ 2021 και 2023:
• η ΜΚΟ για την προστασία των παιδιών Terre des Hommes έλαβε σχεδόν 10 εκατ. ευρώ,
• η περιβαλλοντική ΜΚΟ Οι Φίλοι της Γης έλαβε 5 εκατ. ευρώ,
• η ανθρωπιστική ΜΚΟ Acted έλαβε 198 εκατ. ευρώ.
Το FTS απαριθμεί 7.569 ΜΚΟ που έλαβαν χρηματοδότηση τα έτη 2021, 2022 και 2023 – ένας αριθμός δικαιούχων που διαφέρει σημαντικά από αυτούς που πραγματικά εισπράττουν, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ελεγκτικού Συμβουλίου.
Η σιωπή είναι πολιτική πράξη συνενοχής
Τα ευρήματα του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνείας: το ευρωπαϊκό σύστημα χρηματοδότησης προς τις ΜΚΟ πάσχει από διαρθρωτική αδιαφάνεια, πολιτική ατολμία και διοικητική ανεπάρκεια. Το να δαπανώνται δισεκατομμύρια ευρώ των Ευρωπαίων φορολογουμένων, χωρίς έλεγχο, σε οργανισμούς που δεν πληρούν ούτε τα βασικά κριτήρια για ΜΚΟ αποτελεί θεσμική αυτοκτονία για την Ε.Ε., ειδικά σε μια εποχή που η εμπιστοσύνη των πολιτών στους ευρωπαϊκούς θεσμούς μειώνεται δραματικά. Η αποτυχία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να επιβάλει κανόνες, να ελέγχει και να προστατεύσει τη διαφάνεια δεν είναι απλώς λογιστικό λάθος – είναι πολιτική πράξη συνενοχής.
Καταγγελίες-φωτιά: Ψευδείς δηλώσεις, λόμπινγκ και μηδέν έλεγχος
Πέραν της καθυστέρησης άνω του ενός έτους στην ενημέρωση των στοιχείων του FTS, καθώς επικαιροποιούνται κάθε 30 Ιουνίου, υπάρχουν και διαφορές μεταξύ των ποσών που εμφανίζονται στην καταγραφή και εκείνων που έχουν πραγματικά εγκριθεί. Σε μια περίπτωση, για παράδειγμα, η Επιτροπή ενέκρινε 549 εκατ. ευρώ για μια ΜΚΟ, αλλά η αρχή οικονομικής διαφάνειας εμφάνιζε μόνο 317 εκατ. ευρώ. Περισσότερα από 200 εκατομμύρια ευρώ εξαφανίστηκαν, και είναι πολύ δύσκολο -αν όχι αδύνατον- να εντοπιστούν.
Αλλο παράδειγμα: μεταξύ 2021 και 2023, το FTS αναφέρει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέβαλε όχι λιγότερα από 1,363 δισεκατομμύρια ευρώ σε ΜΚΟ για την ανάπτυξη του Erasmus+ (που επιτρέπει στους νέους να σπουδάσουν στο εξωτερικό) και στο Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης (που υποστηρίζει τους νέους που επιθυμούν να συμμετάσχουν σε εθελοντικές δραστηριότητες). Ομως, η έκθεση αναφέρει πως το ποσό αυτό μεταφέρθηκε σε τρεις «ενδιάμεσους εταίρους», οι οποίοι θα έπρεπε να το διανείμουν στις ΜΚΟ. Στην πραγματικότητα, μόνο το 10% έφτασε στις ΜΚΟ. Το υπόλοιπο 90% (1,226 δισ. ευρώ) πήγε σε «άλλους αποδέκτες», χωρίς να διευκρινιστεί ποιοι είναι αυτοί. Και, όπως σημειώνει το Ελεγκτικό Συμβούλιο, «η Επιτροπή δεν είχε εικόνα για τα ποσά που μεταφέρθηκαν με αυτή τη διαδικασία».
Ο ευρωπαϊκός οργανισμός οικονομικής διαφάνειας καταγράφει μόνο τους τελικούς αποδέκτες πρώτου επιπέδου, δηλαδή όσους λαμβάνουν απευθείας τα χρήματα από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Ομως, τα χρήματα συχνά ανακατανέμονται από τον πρώτο δικαιούχο σε τρίτους. Για παράδειγμα, μια ΜΚΟ που συμμετείχε στο πρόγραμμα «Πολίτες, Ισότητα, Δικαιώματα και Αξίες» (CERV) ανακατένειμε κονδύλια αξίας 3,9 εκατ. ευρώ το 2022 και 3,7 εκατ. ευρώ το 2023, δηλαδή το 2% του συνολικού προϋπολογισμού του CERV για εκείνες τις χρονιές. Το Ελεγκτικό Συνέδριο θίγει επίσης το αμφιλεγόμενο καθεστώς των ΜΚΟ που λαμβάνουν χρήματα από τους «27». Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό της Ε.Ε., μια ΜΚΟ πρέπει να είναι μη κερδοσκοπική και ανεξάρτητη από τις δημόσιες Αρχές. Ενας σαφής ορισμός αλλά… αρκετά ασαφής, ώστε κάθε «υπηρεσία και οργανισμός της Επιτροπής χρησιμοποιεί διαφορετικά κριτήρια».
Παράλληλα, οι ΜΚΟ που λαμβάνουν ευρωπαϊκή χρηματοδότηση οφείλουν να σέβονται τις θεμελιώδεις αξίες της Ε.Ε. Ομως, κανένας ουσιαστικός έλεγχος δεν γίνεται για το αν πράγματι τις σέβονται. Δεν εξετάζονται η προέλευση των χρημάτων τους, οι δεσμοί τους με κράτη ή εταιρίες, ούτε οι πολιτικές τους θέσεις. Η έκθεση αναφέρει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε… υπεύθυνες δηλώσεις. Η φράση «προληπτικός έλεγχος» απλώς δεν υπάρχει στο ευρωπαϊκό λεξιλόγιο. Ετσι, σε μια περίπτωση, ένα μεγάλο ευρωπαϊκό ερευνητικό ινστιτούτο, με στενή διασύνδεση με το κράτος, δημόσια χρηματοδότηση και διοικητικό συμβούλιο πλήρως ελεγχόμενο από κυβερνητικούς αξιωματούχους, καταχωρίστηκε απλώς με μια υπεύθυνη δήλωση ως ΜΚΟ για να χρηματοδοτηθεί.
Σε άλλο παράδειγμα, ιδιωτική οντότητα με γραφεία παγκοσμίως και πελατολόγιο από τη βιομηχανία καλλυντικών και υφασμάτων δηλώθηκε ως ΜΚΟ, αν και παρέχει σαφώς εμπορικές υπηρεσίες. Το πιο σοκαριστικό; Κονδύλια από το πρόγραμμα LIFE, που προορίζονται για περιβαλλοντικά έργα, χρησιμοποιήθηκαν για λόμπινγκ προς πολιτικούς. Δηλαδή, χρήματα φορολογουμένων χρησιμοποιήθηκαν για να επηρεαστούν πολιτικές αποφάσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν δημοσιοποίησε ποτέ ποιες ακριβώς ΜΚΟ συμμετείχαν σε αυτές τις ενέργειες.
Μ.Η.Τ. 232120