Τι κρύβεται πίσω από την κατάρτιση του ΘΧΣ. Η μεγάλη καθυστέρηση, η κοινοτική οδηγία που δεν εφαρμόστηκε, η ΑΟΖ και η υφαλοκρηπίδα
Η προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης να επικοινωνήσει ένα νέο αφήγημα, το οποίο να είναι θετικό και να ξεπεράσει τον «κάβο» των Τεμπών, είναι αγωνιώδης και αποτυπώνεται στις ανακοινώσεις του υπουργείου Εξωτερικών και του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Ενώ η εισαγωγική ανακοίνωση είναι κοινή και για τα δύο υπουργεία, στη συνέχεια το καθένα παραθέτει ερωταπαντήσεις για να εξηγήσει «γιατί είναι σημαντική κίνηση η κατάρτιση και η εξειδίκευση και αποτύπωση σε χάρτη του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού». Και αν στις ερωταπαντήσεις του ΥΠΕΝ μαθαίνουμε τα χωροταξικά, στις ερωταπαντήσεις του ΥΠΕΞ μαθαίνουμε τη γεωπολιτική «επιτυχία» της κυβέρνησης. Το γεγονός είναι ότι υπάρχουν πολλές… γκρίζες ζώνες σε αυτή την κίνηση και δεν θα έπρεπε να συνδεθεί η αποτύπωση σε χάρτη του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού με την ΑΟΖ και την υφαλοκρηπίδα.
Πανηγυρικό κλίμα και ατμόσφαιρα επιτυχίας, αλλά ο δράκος του παραμυθιού είναι ότι η ανακοίνωση έγινε μετά την καταδίκη της Ελλάδας επειδή δεν τήρησε την υποχρέωση για θέσπιση θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων κατά την προθεσμία που έθετε οδηγία της Ε.Ε. (Μάρτιος 2021). Η απόφαση του δικαστηρίου βγήκε στις 27 Φεβρουαρίου 2025. Η Ελλάδα είχε παραπεμφθεί στο δικαστήριο πριν από περίπου ένα έτος και αφού είχε ανεπιτυχώς ανταποκριθεί στη διαδικασία επί παραβάσει που είχε εκκινήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προ τριετίας (Δεκέμβριος 2021), επειδή η χώρα μας δεν είχε φροντίσει να εφαρμόσει την Οδηγία 2014/89/ΕΕ για το Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό. Σύμφωνα με το υπουργείο Εξωτερικών: «Είναι η πρώτη φορά που αποτυπώνονται σε επίσημο ρυθμιστικό κείμενο της Ε.Ε. τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας (δηλαδή πλήρης επήρεια της ηπειρωτικής χώρας και των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες).
Οι θαλάσσιες περιοχές που αποτυπώνονται στον χάρτη συμπεριλαμβάνουν τις ελληνοϊταλικές συμφωνίες οριοθέτησης ΑΟΖ του 1977 και του 2020 και την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία του 2020, ενώ συμπίπτουν με τα όρια που απορρέουν από τον νόμο 4001/2011. Σε ό,τι αφορά μη οριοθετημένες περιοχές, αποτυπώνεται η μέση γραμμή που καθορίζει το εξωτερικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας μέχρι τη σύναψη συμφωνιών οριοθέτησης με γειτονικά κράτη, των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές ακτές». Βέβαια, υπάρχει και η αλήθεια μέσα στις ανακοινώσεις, γεγονός που δεν αποτυπώνεται στο πανηγυρικό κλίμα των στελεχών της κυβέρνησης: «Πώς συνδέεται η κατάρτιση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού με την κυριαρχία και την άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων;
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός και η εξειδίκευσή του με χάρτη αποτελούν αποτύπωση των δραστηριοτήτων σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες της χώρας – όχι άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων. H κυριαρχία δεν είναι αντικείμενο σχεδιασμού. Προϋπάρχει και δεν επηρεάζεται από αυτόν». Σύμφωνα με το ΥΠΕΝ, με τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό δίνεται η δυνατότητα μιας συντεταγμένης -και όχι αποσπασματικής- οριοθέτησης ανθρώπινων δραστηριοτήτων. «Η ορθή μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη βιώσιμης γαλάζιας οικονομίας, τη βιώσιμη χρήση των θαλάσσιων πόρων και τη διατήρηση υγιών θαλάσσιων οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας» αναφέρει το υπουργείο.
Τονίζει πως ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός αποτελεί έναν οδικό χάρτη αξιοποίησης των θαλάσσιων πόρων μας, αποδίδοντας την καθυστέρηση σχεδίασής του στη μακρά διαβούλευση με συναρμόδια υπουργεία, φορείς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, καθώς και με τις τοπικές κοινωνίες. Η διαδικασία οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών έχει διαφορετικό αντικείμενο από τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, ο οποίος αφορά τη διαδικασία με την οποία οι αρμόδιες Αρχές των κρατών-μελών αναλύουν και οργανώνουν τις ανθρώπινες δραστηριότητες στις ανωτέρω θαλάσσιες περιοχές για την επίτευξη των οικολογικών, οικονομικών και κοινωνικών στόχων.
Δύο έγκριτοι καθηγητές εξηγούν στη «δημοκρατία» τα επίμαχα σημεία
Ηανακοίνωση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ) από την ελληνική κυβέρνηση για τις ελληνικές θάλασσες καταδεικνύει ακόμα μία φορά τη φοβική προσέγγιση της Αθήνας σε ό,τι αφορά την άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων, όπως αυτό της επέκτασης του εύρους των Ελληνικών Χωρικών Υδάτων (ΕΧΥ) στα 12 ν.μ.
- Από τον Νικ. Σταυρουλάκι
Στον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ) της χώρας, που εκδόθηκε χθες, με πρωτοβουλία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας σε συνεργασία με το υπουργείο Εξωτερικών και τα συναρμόδια υπουργεία, αναφέρθηκαν δύο έγκριτοι καθηγητές, μιλώντας στη «δημοκρατία», ο Ιωάννης Μάζης και ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και βουλευτής της Ν.Δ. Αγγελος Συρίγος, προσεγγίζοντας το θέμα από διαφορετικές αφετηρίες, προσφέροντας τη δυνατότητα εξαγωγής συμπερασμάτων.
Ο καθηγητής Γεωπολιτικής Θεωρίας στο ΕΚΠΑ Ιωάννης Μάζης αναφέρει στη «δημοκρατία»: «Ας δούμε τον χάρτη και το υπόμνημα. Ο χάρτης έχει τις περιοχές ΧΕ1, ΧΕ2, ΧΕ3 στα 6 ν.μ. Ενα το κρατούμενο. Δεύτερον, μόνο στο κομμάτι της Αιγύπτου είναι η όριος γραμμή συμπαγής, καθώς εκεί έχουμε οριοθετημένη ΑΟΖ. Τα τεμάχια ΧΕ2 και ΧΕ3 έχουν το καθένα το τμήμα αυτό, μετά τον καθορισμό της ΑΟΖ με την Αίγυπτο, ως οριστικοποιημένης περιοχής ΑΟΖ. Ομως στο Αιγαίο, ενώ έχουμε το δικαίωμα με τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ) να τον υπολογίσουμε με εύρος ΕΧΥ στα 12 ν.μ., προσέξτε τι κάνουμε. Κάνουμε το εξής: Διαβάζω από το υπόμνημα: Οριο Αιγιαλίτιδας Ζώνης (υφιστάμενη εθνική νομοθεσία Ελληνοτουρκικό Πρωτόκολλο του 1926, ιταλοτουρκική συμφωνία και πρωτόκολλο του 1932 με την επιφύλαξη εν γένει επέκτασης του εύρους έως 12 ναυτικά μίλια, σύμφωνα με τη Σύμβαση Δικαίου της Θάλασσας που αντανακλά εθιμικό Διεθνές Δίκαιο.
Που σημαίνει τι; Στο Ιόνιο φαίνονται τα 12 ν.μ. (έχουμε “δόντι” εκεί που η γραμμή των ΕΧΥ περνάει από τα 12 ν.μ. στα 6 ν.μ.). Οπότε στην πραγματικότητα τι κάνουμε; Αφήνουμε το δικαίωμα στον οποιονδήποτε Ευρωπαίο να πει ότι όλη αυτή η περιοχή μαζί και η περιοχή του Καστελόριζου είναι με γραμμή διακεκομμένη κόκκινη, που σημαίνει ότι δεν ορίζουμε σιωπηρά το ipso facto του Διεθνούς Δικαίου, που λέει ότι η υφαλοκρηπίδα μας ανήκει, αλλά περιμένουμε να κάνουμε ορισμό υφαλοκρηπίδας με τα γειτονικά κράτη, τα οποία έχουν αντικείμενες ή διπλανές ακτές. Δηλαδή, θα το συνοψίσω ακόμα μία φορά, είναι έντονη η διαφορά μεταξύ του ΧΕ4, που υπάρχει η προέκταση στα 12 ν.μ., ενώ και των ΧΕ3 και ΧΕ2 που το κρατάει στα 6 ν.μ. Αυτό σημαίνει τι; Σημαίνει πάρα πολύ απλά απεμπόληση κυριαρχικού δικαιώματος, διότι τα 12 ν.μ. είναι μονομερώς ασκούμενο κυριαρχικό δικαίωμα.
Δηλαδή, μπορούμε να τα πάμε στα 12 ν.μ. χωρίς να ρωτήσουμε κανέναν απολύτως, διότι το δικαίωμα αυτό μας το δίνει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Αυτή, λοιπόν, είναι η εξόφθαλμη διαφορά και φαίνεται στο “δόντι” που εμφανίζεται στο ακρωτήριο Ταίναρο (το λεγόμενο και ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας). Ναι μεν στο Ιόνιο έχουμε 12 ν.μ., αλλά εκεί έχουμε επιφύλαξη… και τα γνωστά μισόλογα. Τι θα πει επιφύλαξη; Εφόσον η επέκταση στα 12 ν.μ. είναι μονομερώς ασκούμενο κυριαρχικό δικαίωμα από το παράκτιο κράτος. Ποια επιφύλαξη; Γιατί δεν το ασκείς; Και όχι μόνο δεν το ασκείς, αλλά δεν φαίνεται πουθενά ούτε ότι θα το ασκήσεις. Θα έπρεπε να φαίνεται αυξημένο το εύρος των Ελληνικών Χωρικών Υδάτων (ΕΧΥ) ήδη.
Εν κατακλείδι: Εχει απεμποληθεί ενώπιον της Ε.Ε., και εδώ να σημειώσουμε ότι αυτόν τον χάρτη δεν τον κάνουμε για την Τουρκία, τον κάνουμε για την Ε.Ε., η Ε.Ε. είναι εκείνη που ζητά να κατατεθεί ο Ελληνικός Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός. Η Ε.Ε. δεν θα μας έλεγε ποτέ “γιατί έχετε το εύρος των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ.”, διότι ξέρει πάρα πολύ καλά ότι το Διεθνές Δίκαιο δίνει το δικαίωμα εύρους χωρικών υδάτων στα 12 νμ. Την επέκταση στα 12 ν.μ. έχει δικαίωμα να την κάνει η Ελλάδα από μόνη της νόμιμα, το τονίζω το νόμιμα, χωρίς να ρωτήσει κανέναν. Επαναλαμβάνω: Μονομερώς ασκούμενο κυριαρχικό δικαίωμα του παρακτίου κράτους να πάει στα 12 ν.μ.».
Ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Αγγελος Συρίγος υπογράμμισε ότι «για πρώτη φορά αποτυπώνεται σε χάρτη το σύνολο των θαλασσίων ζωνών στις οποίες έχει δικαίωμα η χώρα μας. Από το βορειοδυτικό άκρο στα σύνορα με την Αλβανία μέχρι το ανατολικότατο άκρο κάτω από το Καστελόριζο, το τρίγωνο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας με την κυπριακή ΑΟΖ και λίγο πιο πάνω με την τουρκική υφαλοκρηπίδα». «Αυτό που βλέπουμε είναι αυτό που δικαιούμαστε βάσει του Διεθνούς Δικαίου. Από εκεί και πέρα, αυτές είναι οι θέσεις μας, εάν προσφύγουμε στο Διεθνές Δικαστήριο. Το τι θα αποφασίσει το Διεθνές Δικαστήριο είναι δικό του θέμα, αλλά αυτές είναι οι θέσεις μας και, εν αντιθέσει με τις θέσεις της Τουρκίας, οι δικές μας βασίζονται απολύτως στο Διεθνές Δίκαιο. Είναι η μέση γραμμή που ακολουθείται… Εχει περάσει ως νόμος από το 2011 ο νόμος 4009, όπου στο άρθρο 156 λέει ότι ελλείψει συμφωνιών οριοθετήσεων με γειτονικά κράτη ακολουθείται η μέση γραμμή ως το όριο της υφαλοκρηπίδας, οπότε έχουμε ΑΟΖ» ανέφερε ο καθηγητής Συρίγος.
Σχολιάζοντας την ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ, η οποία ανέφερε ότι ορισμένες από τις περιοχές που καθορίζονται παραβιάζουν τη θαλάσσια δικαιοδοσία της Τουρκίας στο Αιγαίο και στην ανατολική Μεσόγειο, ο Α. Συρίγος τόνισε ότι «η Τουρκία αντιδρά σε αυτές τις περιπτώσεις με αντίστοιχο τρόπο, δηλαδή είναι διπλωματική κίνηση, οπότε θα αντιδράσει με διπλωματικό τρόπο». «Στις 23 Μαρτίου 2020 είχε καταθέσει στον ΟΗΕ έναν χάρτη στον οποίο αποτυπωνόταν η τουρκική διεκδίκηση στην ανατολική Μεσόγειο. Αφηνε στο Καστελόριζο, στη Ρόδο, στην Κάσο, στην Κάρπαθο και την Κρήτη μόνο την αιγιαλίτιδα ζώνη των 6 μιλίων, όλο το υπόλοιπο το θεωρούσαν δικό τους… Για την ακρίβεια, η θέση της Τουρκίας είναι ότι, εάν υπάρχει ηπειρωτική ακτή με νησιωτικό έδαφος και η απόσταση δεν είναι επί την πλήρη ανάπτυξη υφαλοκρηπίδας, δηλαδή 200 ναυτικά μίλια από τη μία και 200 από την άλλη, τότε τα νησιά υποχωρούν μπροστά στη δύναμη της ηπειρωτικής ακτής και δεν έχουν τίποτα» ανέφερε ο καθηγητής Συρίγος χαρακτηριστικά.
Διευκρίνισε, τέλος, ότι το συγκεκριμένο επιχείρημα της Τουρκίας αποτελεί αποκλειστικά δική της ερμηνεία. Οπως, επίσης, δική της ερμηνεία είναι αυτό που ανέφερε για κλειστές και ημίκλειστες θάλασσες. Στις κλειστές και ημίκλειστες θάλασσες, βάσει της Συμβάσεως για το Δίκαιο της Θάλασσας, που αποτελεί και εθιμικό δίκαιο πλέον και δεσμεύει και την Τουρκία, υπάρχει παρότρυνση συνεργασίας αποκλειστικά για θέματα περιβάλλοντος.
Μ.Η.Τ. 232120