Δημογραφικό: Γιατί οι Έλληνες δεν κάνουν οικογένεια

Αποκαλυπτική έρευνα της Prorata για τα νέα ζευγάρια. Πώς η οικονομική αβεβαιότητα «σκοτώνει» την προοπτική

Η οικονομική ανασφάλεια, που επιτείνεται από τη στεγαστική κρίση, αλλά και η απουσία ουσιαστικής στήριξης από την Πολιτεία αποτελούν τους μεγαλύτερους ανασχετικούς παράγοντες για όσους επιθυμούν να κάνουν οικογένεια. Αυτά είναι τα βασικά συμπεράσματα πανελλαδικής έρευνας της εταιρίας Prorata, η οποία εστιάζει στον θεσμό της οικογένειας και κατ’ επέκταση στο δημογραφικό πρόβλημα, που μαστίζει τη χώρα εδώ και δεκαετίες. Με δεδομένη την ανύπαρκτη ή ελλιπή στήριξη σε ό,τι αφορά την ανατροφή των παιδιών, η έρευνα πρωτίστως εστιάζει στο αν υπάρχουν οι πρακτικές δυνατότητες βοήθειας των νέων ζευγαριών από τους πρεσβύτερους της οικογένειας.

Επιπλοκές

Ετσι, καταδεικνύει ότι το 25% των ερωτηθέντων έχει γονείς που ζουν μακριά, ενώ ποσοστό 33% δεν βρίσκεται στη ζωή. Αυτό όμως δημιουργεί επιπλοκές, καθώς, όπως σημειώνει ο καθηγητής Κοινωνικών Ανισοτήτων και Κοινωνικής Αναπαραγωγής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Θανάσης Αλεξίου, οι μελλοντικοί γονείς δεν έχουν τους δικούς τους γονείς να προσέχουν τα παιδιά όταν είναι περιορισμένες οι δυνατότητες (π.χ., έλλειψη σε βρεφονηπιακούς σταθμούς). «Πολλά παιδιά μένουν μακριά από τους γονείς τους, αλλά από τα ευρήματα φαίνεται ότι προσπαθούν να μένουν κοντά στους γονείς, για ευνόητους λόγους, και μου φαίνεται λογικό» λέει ο κ. Αλεξίου.

Στους βασικότερους λόγους που δεν μπορούν οι Ελληνες να προχωρήσουν στη δημιουργία οικογένειας, σύμφωνα με την έρευνα, αναφέρονται η οικονομική αβεβαιότητα σε ποσοστό 84% (χαμηλά εισοδήματα, ανεργία, ασταθής εργασία), η ανεπαρκής στήριξη του κράτους σε ποσοστό 39% (επιδόματα, γονική άδεια, υποδομές για φύλαξη παιδιών) και οι προσωπικές προτεραιότητες σε ποσοστό 34% (προσωπικές ελευθερίες, καριέρα κ.λπ.). Πολύ σημαντικός ανασχετικός παράγοντας είναι προφανώς και το κόστος στέγασης, με το 30% να σημειώνει ως αντικίνητρο την έλλειψη στέγης ή προσιτής κατοικίας. Επ’ αυτού, το 25% των ερωτηθέντων απαντά ότι πληρώνει ενοίκιο (όταν τα τελευταία πέντε χρόνια οι μεσοσταθμικές αυξήσεις αγγίζουν το 50%), το 57% είναι ιδιοκτήτης του σπιτιού είτε από κληρονομιά είτε από αγορά με δάνειο και το 15% φιλοξενείται από τους γονείς του.

Σχολιάζοντας τις αντικειμενικές και υποκειμενικές συνθήκες που αποτρέπουν τους Ελληνες από την οικογένεια, ο Θανάσης Αλεξίου εκτιμά ότι υπάρχει διαλεκτική σχέση μεταξύ τους. «Οι αντικειμενικές συνθήκες είναι ακριβώς έτσι όπως φαίνονται στα ευρήματα. Οπως είδαμε, για παράδειγμα, η έλλειψη στέγης είναι ίσως ο πιο σημαντικός παράγοντας. Μεγάλο μέρος των ερωτώμενων είτε μένει στο ενοίκιο είτε μένει με τους γονείς. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ένα γενικευμένο αίσθημα ανασφάλειας. Προφανώς, αυτό έχει να κάνει με την ανεργία και με την έλλειψη προοπτικής για το μέλλον, η οποία έχει καθαρά οικονομική-κοινωνική βάση. Η ανασφάλεια γύρω από την εργασία ο φόβος της απόλυσης ή, αν θέλετε, η αίσθηση ότι κάποια στάνταρ της ελληνικής κοινωνίας δεν υπάρχουν πια, όπως ζητήματα που αφορούν τα δημόσια αγαθά, το σχολείο την εκπαίδευση, την ασφάλεια των τρένων, όλα αυτά δημιουργούν μια γενικευμένη ανασφάλεια, που εκ των πραγμάτων περνά στα υποκείμενα, τα άτομα» λέει ο κ. Αλεξίου.

Υπέρ του παραδοσιακού μοντέλου

Για την πλειονότητα των ερωτηθέντων (ποσοστό 66%) η έννοια της οικογένειας περιλαμβάνει, εκτός από τους γονείς και τα παιδιά, και τους παππούδες, ενώ για σχεδόν παρόμοιο ποσοστό (65%) με τη λέξη «οικογένεια» εννοούν δύο παντρεμένα (ή με σύμφωνο συμβίωσης) άτομα διαφορετικού φύλου με παιδιά. Οι μισοί (49%) αισθάνονται ευθύνη στη σκέψη να γίνουν γονείς, ενώ σχεδόν οι τέσσερις στους 10 κυριεύονται από φόβο. Τρίτο ισχυρότερο αίσθημα είναι η χαρά (28%), με την ανασφάλεια να ανέρχεται στο 22%.

«Ναι» στις υποχωρήσεις για χάρη των παιδιών

Παρά τις πολύ σοβαρές αντικειμενικές δυσκολίες, συντριπτικό ποσοστό των ερωτηθέντων θα έκανε μία σειρά από υποχωρήσεις στο βιοτικό του επίπεδο προκειμένου να κάνει οικογένεια. Ενδεικτικά, το 88% θα αρκούνταν σε φτηνότερο αυτοκίνητο, το 85% θα μείωνε τις εξόδους και τη διασκέδαση και ένα 84% θα συμβιβαζόταν με λιγότερα αγαθά για τους ίδιους, προκειμένου να εξασφαλίσει τον έγγαμο και γονικό βίο. «Ενα μεγάλο ποσοστό θα παραιτούνταν από το αυτοκίνητο, από τις εξόδους κ.τλ. Εγώ αυτό το συνδυάζω με την αίσθηση ευθύνης» παρατηρεί ο κ. Αλεξίου.

Ο Κωνσταντίνος Ζαφείρης, καθηγητής Δημογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου, από την πλευρά του, τονίζει ότι ο κόσμος νερώνει το κρασί του και μάλιστα πολύ. «Ο κόσμος έχει μια εμπειρία από την οικονομική κρίση. Ξέρει ότι το κόστος της ζωής, τα έξοδα αυξάνονται. Ετσι θα μειώσουν τα έξοδά τους, θα κόψουν το ένα, θα κόψουν το άλλο. Δηλαδή είναι μια λογική αντίδραση αυτή» αναφέρει.

Ανύπαρκτο κράτος

Συντριπτικό ποσοστό των ερωτηθέντων (85%) θεωρεί το κράτος ανεπαρκές ως προς τη στήριξη των οικογενειών. Τόσο ο κ. Ζαφείρης όσο και ο κ. Αλεξίου παρατηρούν τις τεράστιες ευθύνες της Πολιτείας, όπως καταγράφονται και από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων. «Ποιότητα ζωής σημαίνει ότι έχεις μια κοινωνία που καλύπτει τις ανάγκες των ανθρώπων, αναλόγως το ποιες είναι αυτές» σημειώνει ο κ. Ζαφείρης. «Το κράτος δεν είναι καθόλου υποστηρικτικό στις οικογένειες» τονίζει. Σε επίπεδο κρατικών ευθυνών, για τον Θανάση Αλεξίου το στεγαστικό είναι το κύριο πρόβλημα που εντείνει την ανασφάλεια των νέων. «Εγώ θεωρώ ότι θα μπορούσε μόνο με την κατασκευή κοινωνικών κατοικιών -οι γνωστές εργατικές κατοικίες- να λυθεί το πρόβλημα. Οπως γνωρίζετε, η εργατική κατοικία έχει καταργηθεί από το 2012-2013 λόγω μνημονίων» υπενθυμίζει ο καθηγητής.