Πίτερ Χιγκς: Η ιδιοφυΐα πίσω από το «σωματίδιο του Θεού»

Ποιος ήταν ο ερημίτης επιστήμονας που πέθανε πρόσφατα. Μας βοήθησε να καταλάβουμε το σύμπαν και περιέγραφε τον εαυτό του ως αντικοινωνικό

Χάρη σ’ αυτόν ανακαλύψαμε κάποια από τα μυστήρια του σύμπαντος. Ο νομπελίστας Πίτερ Χιγκς, που πέθανε τη Δευτέρα, θεωρούνταν μια από τις μεγαλύτερες επιστημονικές ιδιοφυΐες του καιρού μας. Αλλά ο ίδιος δεν είχε κινητό. Ούτε υπολογιστή. Απεχθανόταν τα e-mails και δεν ήθελε καν να βλέπει τηλεόραση.

• Από τον Βασίλη Γαλούπη

Στην πραγματικότητα, ο Χιγκς έκανε ό,τι μπορούσε για να αποφύγει μεγάλο μέρος της σύγχρονης ζωής. Το κοντινότερο αντικείμενο σε εξελιγμένη τεχνολογία που διέθετε ήταν το αγαπημένο του σταθερό τηλέφωνο.Το πρωί της 8ης Οκτωβρίου 2013 κανείς δεν μπορούσε να βρει τον Πίτερ Χιγκς. Η Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών προσπαθούσε να τον εντοπίσει στο τηλέφωνο για ώρες. Ηταν η πρακτική της να ενημερώνει τους νικητές του Βραβείου Νόμπελ λίγες ώρες πριν δημοσιοποιηθεί η απόφαση. Αλλά εκείνη τη μέρα οι Σουηδοί δεν κατάφεραν να βρουν τον Χιγκς μέχρι το μεσημέρι. Η τελετή είχε ήδη καθυστερήσει κατά μία ώρα, κι έτσι αναγκάστηκαν να ανακοινώσουν, εν αγνοία του, ότι κέρδισε το Νόμπελ Φυσικής εκείνης της χρονιάς.

Ο καθηγητής Χιγκς, δίχως κινητό τηλέφωνο και άλλους σύγχρονους τρόπους επικοινωνίας, δεν ειδοποιήθηκε κι έτσι δεν συμμετείχε καν στην αρχική συνέντευξη Τύπου για τη νίκη του. Ο συνάδελφός του Φρανσουά Ανγκλέρ παρέλαβε το βραβείο εκ μέρους και των δύο, ενώ η ακαδημία συνέχισε να αγωνίζεται για να επικοινωνήσει με τον Χιγκς. Οι δημοσιογράφοι ρωτούσαν πιεστικά και το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου παραδέχτηκε ότι «δεν ξέρουμε πού είναι». Ακόμα και μετά την απονομή, ο Χιγκς παρέμεινε στο σκοτάδι. Δεν ήξερε ότι είχε κερδίσει, μέχρι που επέστρεψε στο σπίτι και μια… γειτόνισσα τον συνεχάρη!

Ο τότε 84χρονος Χιγκς γνώριζε ότι ήταν εκείνη τη χρονιά ο κορυφαίος υποψήφιος για το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής. Αλλά έτρεμε στην ιδέα των φλας και των μικροφώνων που θα συνέρρεαν στο σπίτι του στο Εδιμβούργο. Ετσι, όπως εξιστόρησε αργότερα, «αποφάσισα να μην είμαι σπίτι. Το πρωί της ανακοίνωσης βγήκα από την πίσω πόρτα, πήρα το λεωφορείο για μια κοντινή πόλη, μπήκα σε μια παμπ και παρήγγειλα μια πίντα μπίρα».

Ο «ερημίτης» επιστήμονας έψαχνε πάντα την απάντηση στο θεμελιώδες ερώτημα: από που προέρχεται η μάζα του σύμπαντος; Χρησιμοποιώντας τους κανόνες της φυσικής, από τον ηλεκτρομαγνητισμό έως την κβαντομηχανική, συνέλαβε την πιθανότητα ενός σωματιδίου το οποίο, μέσω μιας σειράς αλληλεπιδράσεων, θα μπορούσε να δώσει μάζα σε άλλα σωματίδια. Προέβλεψε ότι αυτό το σωματίδιο θα ήταν ένα μποζόνιο, δηλαδή ένα τεράστιο υποατομικό σωματίδιο που βοηθά στη συγκράτηση της ύλης, και ότι θα υπήρχε σε ένα συγκεκριμένο ενεργειακό πεδίο. Μαζί με τη θεωρία του, το 1964 πρότεινε και μια μέθοδο για την επιβεβαίωση της ύπαρξης του μποζονίου.

Ομως, δεν βρήκε αμέσως αποδοχή. Δυσκολεύτηκε τότε ακόμα και να προχωρήσει σε δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά, γιατί «κανείς δεν καταλάβαινε τη θεωρία μου». Η βασική του ιδέα ήταν ότι το σύμπαν περιέχει μια παντοδύναμη ουσία που μπορεί να εκδηλωθεί με τη μορφή σωματιδίων. Χρειάστηκε να περάσουν σχεδόν 50 χρόνια για να επιβεβαιωθεί. Επί δεκαετίες η επιστημονική κοινότητα πειραματιζόταν με τη θεωρία του, μέχρι που κυβερνήσεις έφτασαν στην τελική απόφαση να ξοδέψουν δισεκατομμύρια για να κατασκευαστεί στην Ελβετία ο Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων, ώστε να δοκιμαστεί η ιδέα στην πράξη.

Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν τον Επιταχυντή στο CERN για να επαληθεύσουν τη θεωρία του Χιγκς το 2012. Οταν η ύπαρξη του σωματιδίου επιβεβαιώθηκε, γεγονός ιστορικό για την επιστήμη και την κατανόηση του σύμπαντος, ο Χιγκς αρκέστηκε να δηλώσει σεμνά στο BBC: «Είναι πολύ ωραίο να έχεις δίκιο μερικές φορές». Την επόμενη χρονιά κέρδισε το Νόμπελ Φυσικής μαζί με τον Βέλγο συνάδελφό του Ανγκλέρ για το μποζόνιο Χιγκς, το λεγόμενο «σωματίδιο του Θεού». Ο Χιγκς είχε δώσει μια εξήγηση στο γιατί τα σωματίδια έχουν μάζα και πώς απέκτησαν αυτή τη μάζα λίγο μετά τη Μεγάλη Εκρηξη, το λεγόμενο Big Bang. «Νόμιζα για πολλά χρόνια ότι η πειραματική επαλήθευση μπορεί να μην έρθει όσο ζω» δήλωνε ανακουφισμένος.

Ο σπουδαίος επιστήμονας έζησε μέχρι τα 94 του χρόνια. «Ο καθηγητής πέθανε ειρηνικά στο σπίτι του τη Δευτέρα 8 Απριλίου» ήταν η ανακοίνωση που εξέδωσε προχθές το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Σχεδόν σε όλη του τη ζωή υπήρξε απομονωμένος από τη δημοσιότητα. «Το κομμάτι της ζωής μου για το οποίο είμαι γνωστός είναι μάλλον μικρό – τρεις εβδομάδες το καλοκαίρι του1964» έλεγε με ταπεινότητα. Ο ίδιος περιέγραφε τον εαυτό τους ως αντικοινωνικό και πίστευε ότι οφειλόταν στη μοναχική παιδική του ηλικία στη βόρεια Αγγλία. Μικρός υπέφερε από βαρύ άσθμα και γι’ αυτό δεν πήγαινε καν σχολείο τα πρώτα χρόνια, αλλά έκανε μαθήματα στο σπίτι. Ο γάμος του έληξε άδοξα «λόγω της εργασιομανίας μου, κι αυτό με οδήγησε σε μια παραλυτική κατάθλιψη».

Επειδή ήταν άθεος δεν του άρεσε η ονομασία «σωματίδιο του Θεού». Αλλά το όνομα ήταν πιασάρικο και τον έκανε διάσημο. Πριν από λίγα χρόνια δήλωσε ότι η επιβεβαίωση του μποζονίου «μου κατέστρεψε τη ζωή. Η ειρηνική ύπαρξή μου τελείωσε. Δεν απολαμβάνω τη δημοσιότητα. Το στιλ μου είναι να δουλεύω απομονωμένος και περιστασιακά να έχω μια λαμπρή ιδέα».

ΠΙΤΕΡ ΧΙΓΚΣ

Θεωρητικός φυσικός, νομπελίστας

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Γεννήθηκε το 1929 στο Ελσουικ του Νιούκασλ, στην Αγγλία. Ο πατέρας του εργαζόταν ως ηχολήπτης για το BBC. Λόγω της ασθενικής κράσης του εκπαιδεύτηκε τα πρώτα σχολικά χρόνια στο σπίτι. Το 1950 αποφοίτησε με άριστα στη Φυσική από το King’s College του Λονδίνου και απέκτησε μεταπτυχιακό το 1952. Το 1960 ανέλαβε τη θέση του λέκτορα στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Το 1964 συνέλαβε τη θεωρία του για τη δημιουργία σωματιδίων με μάζα, που επιβεβαιώθηκε στο πείραμα στο CERN στις 4 Ιουλίου 2012. Τότε προέκυψαν «ισχυρές ενδείξεις για την παρουσία ενός νέου σωματιδίου, το οποίο θα μπορούσε να είναι το μποζόνιο Higgs». Στις 8 Οκτωβρίου 2013 τού απονεμήθηκε το Νόμπελ Φυσικής. Πέθανε στο σπίτι του στο Εδιμβούργο, στις 8 Απριλίου 2024, σε ηλικία 94 ετών.