Η Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη τιμάται κάθε χρόνο στις 14 Νοεμβρίου και στοχεύει στην ευαισθητοποίηση των ασθενών και των φροντιστών τους για τους κινδύνους που κρύβει ο διαβήτης, αλλά και τη ενημέρωσή τους αναφορικά με την αποτελεσματική διαχείριση της πάθησης. Μια από τις πιο σοβαρές επιπλοκές του διαβήτη είναι η εμφάνιση του διαβητικού ποδιού, το οποίο είναι το αποτέλεσμα των βλαβών που προκαλεί ο διαβήτης στα νεύρα και τις αρτηρίες του σκέλους.
Συναντήσαμε τον θωρακοχειρουργό-αγγειοχειρουργό, κ. Κωνσταντίνο Μαρκόπουλο και μιλήσαμε μαζί του για όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζουμε για το διαβητικό πόδι και τη σωστή φροντίδα του. Όπως υπογραμμίζει ο ειδικός, βασικό ρόλο στη θεραπεία του διαβητικού ποδιού παίζει η πρόληψη. Γι’ αυτό, πέρα από την ρύθμιση του σακχάρου που αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της θεραπείας, οι ασθενείς θα πρέπει να είναι σχολαστικοί ως προς την καθημερινή φροντίδα του διαβητικού ποδιού, να ακολουθούν κατά γράμμα τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού και να μην αμελούν τον τακτικό τους ιατρικό έλεγχο.
Το διαβητικό πόδι είναι μια από τις πιο επικίνδυνες επιπλοκές τους σακχαρώδους διαβήτη. Τι ακριβώς ορίζουμε ως «διαβητικό πόδι» και ποια είναι τα συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται;
Ορίζουμε σαν διαβητικό πόδι το σύνολο των συμπτωμάτων που εμφανίζονται στον άκρο πόδα σε κάθε διαβητικό ασθενή μετά από 10-15 χρόνια παρουσίας του διαβήτη. Τα συμπτώματα αυτά αφορούν την νευρολογική κατάσταση του άκρου ποδός, την αγγειακή του τροφοδοσία, την κατάσταση δέρματος και υποδόριου ιστού, την αρτιμέλειά του, τη δυνατότητα και την απόσταση βάδισης χωρίς πόνο, τη δύναμή του και όλα τα εν γένει προβλήματα που εμφανίζονται σε αυτό. Είναι ολοφάνερο από τα παραπάνω ότι ο διαβήτης μετά την πρώτη δεκαετία αρχίζει και προκαλεί “διαβητικές” φθορές σε νεύρα, αγγεία του άκρου ποδός και αυτό προκαλεί συμπτώματα. Η διαβητική νευροπάθεια κατ’ αρχήν επηρεάζει τα αισθητικά νεύρα και προκαλεί έλλειμμα αισθητικότητας στα δάκτυλα των ποδιών, ώστε ένα επιπόλαιο τραύμα να μη γίνει αντιληπτό και να λειτουργήσει σαν “πύλη εισόδου” μικροβίων. Κατά δεύτερο λόγο προκαλεί στην ηρεμία (κυρίως το βράδυ στην κατάκλιση) πολλαπλούς πόνους στα άκρα σαν “τρύπημα” από χιλιάδες βελόνες. Αργότερα, επιδεινώνεται η λειτουργία των κινητικών νεύρων με εμφάνιση μυϊκής αδυναμίας και εύκολη κόπωση. Συγχρόνως, το δέρμα γίνεται ατροφικό, άτριχο και με το παραμικρό ανοίγει σε πληγή (άτονο έλκος). Επίσης, εμφανίζονται τύλοι (κάλοι) στο πέλμα που προκαλούν πληγές που δεν πονάνε καθόλου και επίσης είναι “πύλη” εισόδου μικροβίων.
Όλα τα παραπάνω έχουν κοινή αιτία: τη διαβητική νευροπάθεια. Η διαβητική αρτηριοπάθεια είναι η σταδιακή στένωση και μετά η πλήρης απόφραξη των μικρών περιφερειακών αρτηριών και τριχοειδών στον άκρο πόδα που σημαίνει σταδιακά μειωμένη αγγειακή τροφοδοσία με αίμα στο πόδι. Συγχρόνως, ωστόσο το ίδιο φαινόμενο (λίγο πιο αργά) συμβαίνει και στα μεγάλα αγγεία του ποδιού ιδιαίτερα αν συνυπάρχουν κάπνισμα, υπερχοληστεριναιμία, υπέρταση και παχυσαρκία. Η κακή αιμάτωση μαζί με την περιφερική νευροπάθεια αν προκαλέσουν άτονο έλκος τότε η νόσος γίνεται δύσκολη περιπέτεια. Η διαβητική αγγειοπάθεια αν δεν προσεχτεί από έμπειρο αγγειοχειρουργό οδηγεί είτε σε νέκρωση δακτύλων καταρχήν είτε σε μεγάλες φλεγμονές στον άκρο πόδα μαζί με νέκρωση (υγρή γάγγραινα). Στο διαβητικό πόδι, ο ασθενής φθάνει στον ειδικό είτε για γάγγραινα, είτε για έλκος, είτε για “κάλο”, είτε για πόνο στη βάδιση πάνω από 150μέτρα, είτε για τους νυχτερινούς πόνους της νευροπάθειας.
Πώς δημιουργείται το διαβητικό πόδι;
Το διαβητικό πόδι δημιουργείται λόγω της αμέλειας των ασθενών που υποτιμούν τον διαβήτη, ενώ αυτός προκαλεί συστηματικά και “κρυφά” φθορές μεγάλες στο σώμα μας. Υπάρχουν ασθενείς με 30 χρόνια διαβήτη χωρίς ουσιαστικά προβλήματα, αλλά φροντίζουν τα πόδια τους και υπάρχουν ασθενείς με 10 χρόνια διαβήτη που έχουν αρχίσει τα άτονα έλκη επειδή δεν υπακούν στις οδηγίες. Για το διαβητικό πόδι υπάρχουν κανόνες. Όσοι τους παραβαίνουν γίνονται οι πιο καλοί επισκέπτες του αγγειοχειρουργού, ενώ είναι κακοί ασθενείς. Όσοι δεν αλλάζουν τακτική με μαθηματική ακρίβεια οδηγούνται σε κάποιον ακρωτηριασμό.
Το διαβητικό πόδι είναι υπεύθυνο για ένα μεγάλο ποσοστό ακρωτηριασμών. Τι μπορεί να κάνει ο ασθενής για να αποσοβηθεί ο κίνδυνος αυτής της απευκταίας κατάληξης;
Στην Ελλάδα κάθε έτος πραγματοποιούνται 3.300 ακρωτηριασμοί εκ των οποίων το 50% οφείλεται στον διαβήτη και το 15% είναι μείζονες ακρωτηριασμοί πάνω ή κάτω από το γόνατο. Αυτή η τραγική κατάληξη έχει έναν βασικό υπεύθυνο: τον ασθενή που δεν τηρεί τις προϋποθέσεις οι οποίες είναι 1. επίσκεψη στον διαβητολόγο δύο φορές ανά έτος. 2. Ρύθμιση των άλλων παραγόντων: ρύθμιση παχυσαρκίας, διακοπή καπνίσματος, ρύθμιση χοληστερίνης. 3. Τήρηση κανόνων υγιεινής άκρου ποδός, οι οποίοι είναι: καθημερινή παρατήρηση για έλκη, τραυματισμούς, καθαρισμός με χλιαρό νερό και σαπούνι και στέγνωμα καλό, μαλακά παπούτσια, κάλτσες χωρίς λάστιχο, απαγόρευση βάδισης χωρίς παπούτσια, φροντίδα σε νύχια και κάλους από ποδολόγο. 4. Επίσκεψη στον αγγειοχειρουργό για έλεγχο της κυκλοφορίας του αίματος ανά έτος, λήψη αγγειοδιασταλτικών φαρμάκων κλπ. Η συμβολή του αγγειοχειρουργού είναι μεγάλη, διότι ελέγχει τόσο την επιδείνωση της μικροκυκλοφορίας όσο και τις πιθανές βλάβες στα μεγάλα αγγεία του ποδιού και παρεμβαίνει είτε με αγγειοπλαστική (stent) ώστε να διορθώσει μια σοβαρή στένωση >65-70%, είτε και με bypass ώστε να παρακάμψει μια απόφραξη αρτηρίας.
Από την εμπειρία σας, τα περιστατικά που καταλήγουν σε ακρωτηριασμό αφορούν κυρίως παραμελημένες περιπτώσεις; Με άλλα λόγια, πόσο καθοριστικός είναι ο ρόλος του ασθενούς και η επιμελής φροντίδα από τη πλευρά του στην αποτελεσματική διαχείριση του προβλήματος;
Οι παραμελημένες περιπτώσεις πράγματι οδηγούν σε ακρωτηριασμό. Είναι μάταιο να “διατηρούμε” ένα νεκρωμένο δάκτυλο με κίνδυνο να επιμολυνθεί και να κινδυνέψει όλος ο άκρος πόδας ή και όλο το πόδι. Η φροντίδα του διαβητικού ασθενούς στον εαυτό του, η επιμελής επίσκεψη στους ειδικούς προληπτικά, οι καθημερινές ασκήσεις, η βάδιση και η έγκαιρη ενημέρωση του θεράποντος αγγειοχειρουργού σε κάθε πρόβλημα είναι συνθήκες που σώζουν πόδια.
Ευχαριστούμε θερμά για τις επιστημονικές πληροφορίες τον θωρακοχειρουργό-αγγειοχειρουργό Κωνσταντίνο Μαρκόπουλο. Ο Κωνσταντίνος Μαρκόπουλος, Διευθυντής Κλινικής Ιατρικού Κέντρου Ψυχικού είναι στη διάθεσή σας για περισσότερες πληροφορίες και υπεύθυνη ενημέρωση στο 693 747 4174 .
Εναλλακτικά επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.drmarkopoulos.gr
Ιατρείο Χαλκίδας
Ελ. Βενιζέλου 40, Χαλκίδα 34100
Τηλ: +30 22210 79850
Μ.Η.Τ. 232120