Κραυγαλέα κενά στρατηγικής, επικοινωνίας και προετοιμασίας του συστήματος Υγείας
Από τον Βασίλη Γαλούπη
Είναι η στιγμή που συγκλόνισε το πανελλήνιο. Εξαντλημένος σωματικά, ο υπεύθυνος της Κλινικής Covid του γενικού νοσοκομείου στη Λάρισα καταρρέει μπροστά στην κάμερα. Την ώρα που σκύβει και πιάνει φοβισμένος το στήθος του ο Γιάννης Γκαμπράνης, προσπαθεί να ψελλίσει, αποκαμωμένος, για τα δεκάδες περιστατικά που έπρεπε να διαχειριστεί τις τελευταίες ημέρες.
Αυτή η εικόνα είναι πιο δυνατή από κάθε διάγγελμα ωραιοποίησης, κάθε μονότονη συνέντευξη Τύπου με ξύλινα επιχειρήματα, κάθε «έκτακτη» εξαγγελία μέτρων δίχως στόχευση κι αποτελεσματικότητα. Είναι μια εικόνα που δείχνει την πραγματικότητα, ότι το τέταρτο κύμα της πανδημίας «εισβάλλει» στη χώρα μας έχοντας να αντιμετωπίσει έναν αθωράκιστο «αντίπαλο»:
- Ένα ΕΣΥ παρατημένο από την κυβέρνηση, με κατάκοπους γιατρούς και νοσοκόμους που δεν τους παρέχονται καν τα απαραίτητα «όπλα».
- Ένα υπουργείο Υγείας που πάντα τρέχει αιφνιδιασμένο πίσω από τις εξελίξεις, παρά τις προειδοποιήσεις των γιατρών.
- Έναν πρωθυπουργό που διχάζει συστηματικά τους πολίτες αντιμετωπίζοντάς τους με διαφορετικά κριτήρια, θεωρώντας «καλά παιδιά» τα 6.400.000 που έχουν εμβολιαστεί και «αποπαίδια» τα 4.600.000 που δεν το έπραξαν.
- Μια «κλειστή» επιτροπή ειδικών, που παράγει περισσότερη πολιτική αντί επιστήμης.
- Έναν υπουργό Υγείας που δεν είναι γιατρός, αλλά δικηγόρος, που για πρώτη του φορά αναλαμβάνει υπουργείο, που τον Σεπτέμβριο τα έβλεπε όλα καλά, όταν οι γιατροί στη Θεσσαλονίκη φώναζαν για την πληρότητα των ΜΕΘ και που, δίχως την απαραίτητη γνώση, καλείται να διαχειριστεί το τέταρτο κύμα.
- Ένα σύστημα περίθαλψης που παρατάει στα ράντζα τους πολίτες, δίχως φροντίδα κι οξυγόνο, μέσα σε τριτοκοσμικές συνθήκες.
Κι όλα αυτά, ενώ ο πρόεδρος της ΠΟΕΔΗΝ Μιχάλης Γιαννάκος επιβεβαίωσε πρόσφατο ρεπορτάζ της «δημοκρατίας» για τη ραγδαία «εξαφάνιση» ΜΕΘ μετά τον Μάιο, δηλώνοντας ότι «σήμερα λειτουργούν 508 κρεβάτια ΜΕΘ Covid-19, ενώ στο τρίτο κύμα τον Απρίλιο λειτουργούσαν 973».
Κι όμως, ο κ. Πλεύρης στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου για τον Covid έκανε λόγο για… 1.300 ΜΕΘ, μια δήλωση-πρόκληση. Αλήθεια, με… 1.300 διαθέσιμες ΜΕΘ στη χώρα, πώς γίνεται σε δεκάδες νοσοκομεία η πληρότητα να φτάνει στο 100% με μόλις 434 διασωληνωμένους με κορονοϊό;
Η «δημοκρατία» ακτινογραφεί σήμερα τους δέκα λόγους μιας προαναγγελθείσης αποτυχίας, κι ενώ η πανδημία είναι παρούσα στις ζωές όλων μας σχεδόν δύο χρόνια.
1. Χωρίς σχέδιο
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν χάραξε ποτέ συγκεκριμένο σχέδιο για το πώς ακριβώς θα γίνει η διαχείριση της πανδημίας. Σχεδόν μία διετία δεν έχει ακόμα ξεκάθαρη στρατηγική για το τι ακριβώς προσπαθεί να αποφύγει. Προσπαθούμε να αποτρέψουμε τους θανάτους; Τη νοσηλεία σε νοσοκομείο; Ή να αποτρέψουμε τη μετάδοση;
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η κατάληξη της πανδημίας είναι λίγο πολύ γνωστή: ο κορονοϊός θα γίνει ενδημικός και θα μάθουμε να ζούμε μαζί του. Όμως η κυβέρνηση δεν έχει απαντήσεις με ποια στρατηγική θα διαχειριστεί τη μετάβαση στην ενδημικότητα. Δεν υπάρχει σαφής χάρτης για το επόμενο διάστημα και διαρκώς «τρέχουμε» πίσω από την πανδημία χωρίς σχεδιασμό, με έκτακτα μέτρα που αποφασίζονται άρον, άρον υπό πίεση, όπως χθες.
Το χειρότερο απ’ όλα είναι ότι από το καλοκαίρι μέχρι και πριν από λίγες ημέρες η κυβέρνηση προσπαθούσε επικοινωνιακά να πείσει για την «κανονικότητα», αδιαφορώντας για τη νέα επέλαση του ιού. Ξεχνώντας όλα όσα όφειλε να πράξει στο διάστημα της ύφεσης της πανδημίας το καλοκαίρι για να θωρακίσει τη χώρα, όπως την ενίσχυση του ΕΣΥ, την ιχνηλάτηση και τους εντατικούς ελέγχους.
2. Η φθίνουσα ανοσία
Τα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν πλέον ξεκάθαρα ότι έπειτα από ένα διάστημα 6-8 μηνών τα εμβόλια χάνουν μέρος της ικανότητάς τους να μας προστατεύουν. Η φθίνουσα ανοσία έγινε ήδη πρόβλημα σε χώρες που έκαναν νωρίς εμβόλια. Η αρχική ταχύτητα της Βρετανίας στον εμβολιασμό των πολιτών μείωσε τα κρούσματα στις αρχές του έτους. Σε απάντηση, η χώρα «ξανάνοιξε» από το καλοκαίρι, επιτρέποντας ουσιαστικά στον κόσμο να ζει χωρίς περιορισμούς και μάσκες. Όμως σήμερα, με το 80% των ενηλίκων στη Βρετανία να έχει εμβολιαστεί, τα κρούσματα εκτοξεύονται ξανά, οι θάνατοι αυξάνονται και τα νοσοκομεία γεμίζουν. Ομως, η ελληνική κυβέρνηση και οι επιτροπές της υποβαθμίζουν σταθερά αυτά τα επιστημονικά δεδομένα, δημιουργώντας από την αρχή την αίσθηση περί «άτρωτων εμβολιασμένων».
3. Τα λάθος μηνύματα
Τον Ιούνιο η κυβέρνηση πανηγύριζε κι έλεγε στους εμβολιασμένους να πετάξουν τις μάσκες. Από τις καθημερινές δηλώσεις στελεχών της δίνεται η εντύπωση πως οι εμβολιασμένοι δεν χρειάζεται να τηρούν κανένα μέτρο και δεν κινδυνεύουν από τίποτα. Πρόκειται για παραπλανητική εικόνα, που δεν συνάδει με καμία σοβαρή επιστημονική μελέτη στο εξωτερικό. Οι εμβολιασμένοι και κολλούν, και μεταδίδουν τον ιό, και νοσούν αλλά και, δυστυχώς, κάποιοι εξ αυτών πεθαίνουν. Ναι μεν τα ποσοστά σε νοσηλείες, θανάτους είναι σαφώς μικρότερα από αυτά των ανεμβολίαστων, όμως κινδυνεύουν και οι εμβολιασμένοι, ειδικά όσο η επιρροή του εμβολίου εξασθενεί. Έτσι, το ποσοστό των εμβολιασμένων ασθενών στις ΜΕΘ αυξάνεται σταθερά και αγγίζει πλέον το 15%, από 8-10% που ήταν προ διμήνου.
4. Μισές αλήθειες
Τα πιστοποιητικά εμβολιασμού δεν διαρκούν για πάντα, κάτι που δεν τονίζεται από την ελληνική κυβέρνηση και τις επιτροπές της. Στις αρχές Οκτωβρίου το Ισραήλ πήρε πίσω το «πράσινο πιστοποιητικό» από 2.00.000 εμβολιασμένους που δεν είχαν κάνει την αναμνηστική δόση.
Μόλις τις τελευταίες ημέρες, και μετά τα ρεκόρ κρουσμάτων στη χώρα μας, αρχίζει πλέον να ακούγεται δημοσίως η παραδοχή ότι η ανοσία των εμβολιασμένων φθίνει και θα χρειαστεί τρίτη δόση σε όλους.
5. «Πολιτικοποίηση»
Η επιτροπή ειδικών έχει εξελιχθεί σε ένα ολιγομελές κλαμπ που μπορεί να κοιτάξει στα μάτια ευκολότερα την κυβέρνηση, αλλά πολύ δύσκολα τους πολίτες. Μια… ακαταδίωκτη επιτροπή, που σφραγίζει τις πόρτες στις συνεδριάσεις της, που δεν ακούει τις αγωνίες των πολιτών και που δεν χαλάει εύκολα τα χατίρια του κ. Μητσοτάκη. Ρόλος της επιτροπής ήταν εξαρχής να αποφευχθεί ο πανικός στα πρώτα στάδια κάθε κύματος πανδημίας, αλλά και να αποτραπούν τα χειρότερα. Απέτυχε και στα δύο. Πώς, για παράδειγμα, είναι δυνατόν μια επιστημονική επιτροπή να δίνει πράσινο φως για συνωστισμό επί τόσες εβδομάδες 30-40.000 εμβολιασμένων φιλάθλων κάθε Σαββατοκύριακο στα γήπεδα, όταν το ιικό φορτίο που θα δημιουργηθεί στις εξέδρες θα μεταφερθεί αμέσως μετά στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στους χώρους εργασίας και στα σπίτια;
Όσο για τα μέτρα που προτείνει η επιτροπή; Με εξαίρεση το πρώτο κύμα, αποδεικνύονται άκρως αναποτελεσματικά.
6. Οι θεραπείες
Η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Μίνα Γκάγκα δήλωσε ότι «η πρώτη παραγγελία για τα μονοκλωνικά φάρμακα που θα έρθει για τη χώρα μας είναι 2.000 δόσεις στις 11 Νοεμβρίου», επισημαίνοντας ωστόσο ότι θα δίνονται κατά προτεραιότητα σε ανοσοκατεσταλμένους.
Αποτελεί τεράστια αποτυχία, με μοιραία αποτελέσματα, το γεγονός ότι ακόμη δεν διαθέτουμε το «όπλο» των συγκεκριμένων φαρμάκων για όσους αντιμετωπίζουν κίνδυνο σοβαρής νόσησης. Οπως δήλωσε τον Αύγουστο ο δρ Αντονι Φάουτσι, ο επικεφαλής επιδημιολόγος των ΗΠΑ, «η έγκαιρη χρήση μονοκλωνικών αντισωμάτων προτού ένας ασθενής χρειαστεί νοσοκομείο μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο νοσηλείας και θανάτου ως και 85%».
Στις ΗΠΑ, ήδη από τις αρχές Σεπτεμβρίου η ΔΩΡΕΑΝ και μαζική θεραπεία μονοκλωνικών αντισωμάτων είναι διαθέσιμη από τις πρώτες ημέρες της ασθένειας ή ακόμα και από την έκθεση στον κορονοϊό
7. Αδιαφορία για το ΕΣΥ
Η ολέθρια απόφαση της κυβέρνησης να μειώσει δραματικά τις ΜΕΘ για Covid αποτυπώνεται από τον Σεπτέμβριο, όταν αυξήθηκαν ξαφνικά οι διασωληνωμένοι, μέχρι και σήμερα. Μόνο στη Θεσσαλονίκη οι ΜΕΘ για Covid έφτασαν την άνοιξη να ξεπερνούν τις 200, ενώ στη συνέχεια μειώθηκαν στις 70-75. Δίχως να υπάρχει κάποιο plan B από την άνοιξη και μετά για τυχόν νέα έξαρση.
Ο υπουργός Υγείας δήλωσε χθες «δίνουμε κίνητρα στους ιδιώτες ιατρούς να ενταχθούν στο σύστημα», κάτι που δείχνει ότι οι ελλείψεις που δημιουργήθηκαν επειδή τέθηκαν στο περιθώριο όσοι υγειονομικοί δεν εμβολιάστηκαν ουδέποτε καλύφθηκαν.
Οι πρόσφατες αγωνιώδεις εκκλήσεις γιατρών στην κεντρική και βόρεια Ελλάδα για δημιουργία κατάλληλων κλινών για Covid αντί για τα ράντζα της ντροπής, για ελλείψεις οξυγόνου, για επιπλέον προσωπικό και για νοσοκομεία που καταρρέουν, καθρεφτίζουν την κυβερνητική ανεπάρκεια και αδιαφορία στη θωράκιση του ΕΣΥ μετά τον Μάιο.
8. «Κρυφή» υποχρεωτικότητα
Η κυβέρνηση έχει ήδη επιβάλει την υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών, έστω κι αν επίσημα το αρνείται. Οχι μόνο άμεσα, όπως σε περιπτώσεις επαγγελματικών ομάδων, αλλά και έμμεσα, για το σύνολο του ανεμβολίαστου πληθυσμού.
Το μέτρο, για παράδειγμα, του επί πληρωμή rapid test για όποιον ανεμβολίαστο εργαζόμενο ή μη θέλει απλώς να μπει σε μια τράπεζα ή ένα κατάστημα, όπως ανακοινώθηκε χθες από τον Πλεύρη, δεν στοχεύει τόσο στον κίνδυνο διασποράς, πράγμα που θα έλυνε η απλή χρήση μάσκας, αλλά στο να καταστήσει ασύμφορη οικονομικά την καθημερινότητα χωρίς πιστοποιητικό εμβολιασμού. Προκαλεί, δηλαδή, οικονομική ασφυξία στους ανεμβολίαστους.
Ωστόσο, το μέτρο της υποχρεωτικότητας των εμβολιασμών αμφισβητείται. Ιστορικά, με βάση τα στοιχεία του ΠΟΥ και του CDC για εμβόλια κατά άλλων ασθενειών, όπως ιλαρά, μηνιγγίτιδα κ.ά., καταγράφεται ότι τα ποσοστά εμβολιασμού δεν αυξήθηκαν σημαντικά όταν αυτός έγινε υποχρεωτικός. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, η αυστηροποίηση της υποχρεωτικότητας έφερε αύξηση περίπου 1,1%.
9. Επικοινωνιακά τρικ
Όταν η κυβέρνηση είπε «πετάξτε τις μάσκες» ήταν φανερό πως μετέτρεπε την υγειονομική πολιτική της σε εμβολιαστική, επενδύοντας μόνο σ’ αυτή τη λύση. Έκτοτε «καλοπιάνει» τους εμβολιασμένους, ενώ θέτει στο περιθώριο τα 4.500.000 ανεμβολίαστου πληθυσμού, χαρακτηρίζοντάς τους «αντιεμβολιαστές» ή «ψεκ».
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη πλασάρεται ως επικοινωνιακά ισχυρή. Η πράξη διαψεύδει αυτή την εκτίμηση. Η εμμονική επανάληψη περί εμβολιασμού δεν απέδωσε. Και η μονόπλευρη αντιμετώπιση του σύνθετου προβλήματος της πανδημίας οδήγησε σε «ποδοσφαιροποίηση» της δημόσιας υγείας, ένα… ντέρμπι μεταξύ εμβολιασμένων – ανεμβολίαστων, με δημόσιες απειλές φερέφωνων για αποκλεισμό από τις ΜΕΘ των ανεμβολίαστων.
Έτσι, για τους ανεμβολίαστους που αγωνιούσαν για τις παρενέργειες και ήθελαν να γνωρίζουν αν και τι επίδραση θα έχει το εμβόλιο δεν έγινε ποτέ μια επικοινωνιακή προσπάθεια αναγνώρισης των περιπτώσεων που υπέστησαν βλάβη λόγω εμβολίου και στη συνέχεια πειθούς τους από επιστήμονες να εμβολιαστούν, με διάθεση πρώτα να ακούσουν και να μιλήσουν με τον κόσμο. Μια επιλεκτική αλήθεια με δόσεις δεν μπορεί να πείσει το σύνολο ενός λαού. Δίχως διαφάνεια και αξιοπιστία δεν μπορεί να χτιστεί εμπιστοσύνη.
10. Για να μπορεί ο κάθε πολίτης να αποφασίσει τι είναι σωστότερο, θα πρέπει να έχει πρόσβαση στα στοιχεία.
Και τα στοιχεία της πανδημίας, που παρουσιάζει καθημερινά ο ΕΟΔΥ, είναι ελλιπέστατα.
Για παράδειγμα, ναι μεν αναφέρονται τα ποσοστά εμβολιασμένων – ανεμβολίαστων που βρίσκονται διασωληνωμένοι στις ΜΕΘ, αλλά όχι και τα ανάλογα στοιχεία από τα κρούσματα και τους θανάτους. Το ερώτημα είναι «γιατί;».
Τα θύματα και οι νοσήσαντες σε ΜΕΘ, διαχρονικά, αναφέρονται σε υπερβολικά διευρυμένες ηλικιακές ομάδες, όπως π.χ. 40-64, όταν δεν είναι το ίδιο ευάλωτος ένας 40χρονος με έναν 64χρονο. Τέτοιο τσουβάλιασμα περιπτώσεων δεν βοηθά. Τα στοιχεία με μικρότερη διεύρυνση ηλικιών δεν παρουσιάζονται ευκρινώς, αλλά μόνο με ένα δυσνόητο γράφημα.
Μ.Η.Τ. 232120