Εργασιακά: Πέντε θετικές αλλαγές, τρεις νάρκες και ένα… μυστήριο!

Ο Κωστής Χατζηδάκης παρουσίασε το νομοσχέδιο, το οποίο τίθεται σε δημόσια διαβούλευση δύο εβδομάδων προτού κατατεθεί στη Βουλή

Ριζικές αλλαγές στα εργασιακά περιλαμβάνει το νομοσχέδιο που παρουσίασε χθες, έπειτα από πολλές καθυστερήσεις, ο Κωστής Χατζηδάκης και το οποίο τίθεται σε δημόσια διαβούλευση δύο εβδομάδων προτού κατατεθεί στη Βουλή.

Με στόχο να μετριάσει τις αντιδράσεις, η κυβέρνηση επέλεξε να συνδυάσει θετικές και αυτονόητες παρεμβάσεις που θα έπρεπε να έχουν γίνει εδώ και χρόνια με αρνητικές αλλαγές που μπορούν να δυσχεράνουν σημαντικά την καθημερινότητα των εργαζομένων, εάν δεν συνοδευτούν από μια σοβαρή παρέμβαση των ελεγκτικών μηχανισμών, ώστε να τηρείται η νομοθεσία.

Το ΣΕΠΕ ως ανεξάρτητη Αρχή

Μετά την υποβάθμιση του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας, τον Ιούλιο του 2019, από ειδική γραμματεία σε… γενική διεύθυνση εντός του υπουργείου Εργασίας, η κυβέρνηση επιλέγει τώρα να αντιγράψει το μοντέλο της ΑΑΔΕ. Έτσι, το ΣΕΠΕ στο εξής θα λειτουργεί ως ανεξάρτητη Αρχή στα πρότυπα της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων, με τον διοικητή να διορίζεται από τον εκάστοτε υπουργό Εργασίας έπειτα από ανοιχτό διαγωνισμό.

Σύμφωνα με τον Κωστή Χατζηδάκη, στόχος είναι να μην υπάρχει δυνατότητα πολιτικών παρεμβάσεων στο έργο της Επιθεώρησης Εργασίας. Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι επί των ημερών του και για μεγάλο χρονικό διάστημα το ΣΕΠΕ δεν έχει δώσει στη δημοσιότητα τα αποτελέσματα των ελέγχων που διενήργησε, και μάλιστα στην ιδιαίτερα ευαίσθητη περίοδο της πανδημίας, με τους επιθεωρητές τους προηγούμενους μήνες να «ικετεύουν» την πολιτική ηγεσία να τους δώσει οδηγίες, ώστε να κάνουν τη δουλειά τους!

Ψηφιακή κάρτα εργασίας

Θετικής κατεύθυνσης, αλλά με πολλά ερωτήματα για την εφαρμογή της είναι η θέσπιση της ψηφιακής κάρτας εργασίας, που κατά τον υπουργό αποτελεί τη σημαντικότερη δικλίδα ασφαλείας για την τήρηση της νομιμότητας.

Όπως ανακοινώθηκε, με την ψηφιακή κάρτα εργασίας το «Εργάνη ΙΙ» θα ενημερώνεται σε πραγματικό χρόνο για το ωράριο εργασίας των εργαζομένων και θα χαρακτηρίζει αυτόματα κάθε ώρα εργασίας ως κανονικό ωράριο, υπερεργασία, υπερωρία ή διευθέτηση, όπως, επίσης, τα διαλείμματα, τις ώρες και ημέρες απουσίας, τις άδειες κ.λπ.

Η ψηφιακή κάρτα θα είναι εφαρμογή στο κινητό τηλέφωνο ή η υφιστάμενη κάρτα εργασίας που χρησιμοποιούν ήδη επιχειρήσεις και, σύμφωνα με το υπουργείο, «αποτελεί πρωτοποριακό εργαλείο ελέγχου και πάταξης της αδήλωτης, υποδηλωμένης εργασίας και της εισφοροδιαφυγής».

Η εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας θα γίνει σταδιακά, αρχής γενομένης από τις μεγάλες επιχειρήσεις που διαθέτουν ήδη σύστημα μέτρησης του χρόνου εργασίας και θα επεκταθεί με βάση χρονοδιάγραμμα στις μεσαίες και μικρές, ενώ η υλοποίηση των σχετικών υποδομών έχει προταθεί για χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Η ψηφιακή κάρτα εργασίας αξιοποιείται από την Επιθεώρηση Εργασίας για τον έλεγχο τήρησης του ωραρίου των επιχειρήσεων. Εάν, κατά τον επιτόπιο έλεγχο σε επιχείρηση, διαπιστωθεί ότι η ψηφιακή κάρτα εργαζομένου δεν είναι ενεργοποιημένη, επιβάλλεται στον εργοδότη πρόστιμο 10.500 ευρώ ανά εργαζόμενο που δεν έχει ενεργοποιημένη ψηφιακή κάρτα. Σε περίπτωση που σε τρεις ελέγχους, εντός χρονικού διαστήματος 12 μηνών, διαπιστωθεί παράβαση επιβάλλεται προσωρινή διακοπή λειτουργίας της επιχείρησης για 15 ημέρες.

Ωράρια-λάστιχο με… συμφωνία

Τις μεγαλύτερες αντιδράσεις συναντούν οι αλλαγές στη διευθέτηση του χρόνου εργασίας και τις υπερωρίες. Η πρώτη σημαντική παρέμβαση αφορά την αύξηση του ορίου των υπερωριών (εξίσωση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο την ονομάζει η κυβέρνηση) σε 150 ώρες ανά έτος, όταν σήμερα το όριο είναι 96 ώρες στις βιομηχανίες και 120 ώρες στους υπόλοιπους κλάδους. Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι ειδικά στις βιομηχανίες, μία τέτοια αύξηση εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων και αυξάνει τις πιθανότητες εργατικών ατυχημάτων.

Παράλληλα, όμως, δίνεται η δυνατότητα επιβολής, μέσω ατομικών συμβάσεων, 10ωρης εργασίας, με τον εύσχημο τίτλο της «διευθέτησης του χρόνου εργασίας». Καθώς μέχρι σήμερα η δυνατότητα αυτή υπάρχει μόνο αν υπάρξει συμφωνία μεταξύ των εργοδοτών και των συλλογικών οργάνων των εργαζομένων (σε κλαδικό ή επιχειρησιακό επίπεδο), τώρα πια οι εργοδότες μπορούν να υποχρεώνουν τους εργαζομένους, όταν το απαιτούν οι ανάγκες μιας επιχείρησης, να τους απασχολούν πέραν του 8ώρου χωρίς προσαυξήσεις. Σε αντάλλαγμα, οι εργαζόμενοι θα έχουν παραπάνω ρεπό ή ημέρες αδείας, ακόμη και να δουλεύουν 4 ημέρες την εβδομάδα.

Επομένως, σε μία περίοδο που οι άνεργοι ξεπερνούν το 1.000.000, αντί να γίνονται προσλήψεις, έστω εποχικού χαρακτήρα και μερικής απασχόλησης, θα «ξεζουμίζονται» οι ήδη εργαζόμενοι σε μία επιχείρηση όταν είναι αυξημένες οι ανάγκες της. Ως αντιστάθμισμα, θα προβλέπεται στο νομοσχέδιο ότι σε περίπτωση απόλυσης εργαζομένου που θα αρνηθεί να συναινέσει σε διευθέτηση του χρόνου εργασίας, αυτή θα είναι άκυρη.

Διαλείμματα

Την ίδια στιγμή, αυστηροποιείται και γίνεται πάρα πολύ συγκεκριμένο το πλαίσιο για τα διαλείμματα, καθώς ήταν σύνηθες «παραθυράκι» καταστρατήγησης των ωραρίων. Έτσι, προβλέπεται ότι το διάλειμμα θα χορηγείται έπειτα από τέσσερις ώρες εργασίας, αντί για έξι ώρες που ίσχυε ως τώρα. Επίσης, ξεκαθαρίζεται η διάρκειά του θα είναι 15-30 λεπτά. Ορίζεται, επίσης, ότι απαγορεύεται η χορήγηση του διαλείμματος συνεχόμενου με την έναρξη ή τη λήξη της εργασίας.

Απολύσεις

Δραστικές αλλαγές επιφέρει το νομοσχέδιο και στο πλαίσιο προστασία από τις απολύσεις. Αφενός μεν διευρύνει τη λίστα των λόγων για τους οποίους μία απόλυση θεωρείται άκυρη, προσθέτοντας σε αυτούς την άρνηση για διευθέτηση του χρόνου εργασίας, την προστασία και των πατέρων μετά τη γέννηση παιδιού (κατά τα πρότυπα της προστασίας των μητέρων που ισχύει σήμερα) ή την καταστρατήγηση της τηλεργασίας και των νέων ρυθμίσεων για τις γονικές άδειες. Αφετέρου, δε, εάν μία απόλυση δεν κριθεί ως καταχρηστική από το δικαστήριο, τότε παύει να υφίσταται επί της ουσίας η υποχρέωση επαναπρόσληψης του εργαζόμενου. Εφόσον το ζητήσει αυτός ή ο εργοδότης του, τότε, αντί της επαναπρόσληψης, επιδικάζεται υπέρ του εργαζομένου ποσό πρόσθετης αποζημίωσης, το οποίο δεν μπορεί να είναι μικρότερο των τακτικών αποδοχών τριών μηνών, ούτε μεγαλύτερο του διπλάσιου της νόμιμης αποζημίωσης.

Τηλεργασία

Δεκατέσσερις μήνες μετά το πρώτο lockdown κι ενώ ο τέως υπουργός Εργασίας Γιάννης Βρούτσης είχε ανακοινώσει τον περασμένο Ιούλιο ότι… θα νομοθετήσει έναν τομέα που παραμένει αρρύθμιστος, μπαίνει, επιτέλους, ένα σύγχρονο πλαίσιο κανόνων στην τηλεργασία, με κυριότερη πρόβλεψη αυτή στο δικαίωμα στην «αποσύνδεση». Δηλαδή, στο δικαίωμα των εργαζομένων να αρνούνται την παροχή εργασίας πέραν των συμφωνημένων ωραρίων ή κατά τις ημέρες αδείας.

Η τηλεργασία θα συμφωνείται εγγράφως μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου κατά την πρόσληψη ή με τροποποίηση της σύμβασης εργασίας, ενώ κατ’ εξαίρεση επιβάλλεται μονομερώς:

α) από τον εργοδότη, για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας και για όσο χρόνο διαρκεί η ανάγκη αυτή,

β) από τον εργαζόμενο, σε περίπτωση τεκμηριωμένου κινδύνου υγείας του, ο οποίος θα αποφευχθεί αν εργάζεται μέσω τηλεργασίας και όχι στις εγκαταστάσεις του εργοδότη, και για όσο χρόνο διαρκεί η ανάγκη αυτή.

Κατά την τηλεργασία ο εργοδότης αναλαμβάνει το κόστος που προκαλείται στον εργαζόμενο από αυτή τη μορφή εργασίας, όπως το κόστος του εξοπλισμού, εκτός εάν συμφωνηθεί να γίνεται χρήση εξοπλισμού του εργαζομένου των τηλεπικοινωνιών, της συντήρησης του εξοπλισμού, της αποκατάστασης των βλαβών. Οι σχετικές δαπάνες δεν αποτελούν αποδοχές, αλλά εκπιπτέα δαπάνη για την εργοδοτική επιχείρηση, και δεν υπόκεινται σε οποιοδήποτε φόρο ή τέλος.

Aπεργίες

Το νομοσχέδιο βάζει τέλος στα φαινόμενα αυθαιρεσίας και κατάχρησης σχετικά με την άσκηση του δικαιώματος στην απεργία. Έτσι, διασφαλίζεται η κάλυψη των αναγκών του κοινωνικού συνόλου κατά τη διάρκεια απεργιών σε κρίσιμους κλάδους της οικονομίας, καθώς ορίζεται ότι θα πρέπει να παρέχεται τουλάχιστον το ένα τρίτο της συνήθως παρεχόμενης υπηρεσίας κατά τη διάρκεια απεργίας σε επιχειρήσεις δημόσιου χαρακτήρα ή κοινής ωφέλειας στους κλάδους: υγείας, ύδρευσης, ηλεκτροδότησης, διύλισης πετρελαίου, μεταφορών, τηλεπικοινωνιών, αποκομιδής απορριμμάτων, φορτοεκφόρτωσης και αποθήκευσης εμπορευμάτων στα λιμάνια, πολιτικής αεροπορίας, μισθοδοσίας στο Δημόσιο (συντάξεις).

Εξίσου σημαντική είναι και η απαγόρευση της παρεμπόδισης εργαζομένων που επιθυμούν να εργαστούν κατά τη διάρκεια της απεργίας.

Θεσπίζεται, επίσης, υποχρεωτική εγγραφή των συνδικαλιστικών οργανώσεων σε ηλεκτρονικό μητρώο, όπου θα καταχωρίζονται βασικά στοιχεία, όπως το καταστατικό, η έδρα και ο αριθμός των μελών. Η εγγραφή στο μητρώο θα αποτελεί προϋπόθεση για συλλογική διαπραγμάτευση, κήρυξη απεργίας και υπογραφή συλλογικής σύμβασης.

Σε ό,τι αφορά τον συνδικαλισμό, προβλέπει ότι προϋπόθεση για την κήρυξη απεργίας και την εκλογή διοικητικού συμβουλίου είναι να υπάρχει διαθέσιμο σύστημα ηλεκτρονικής ψηφοφορίας.