Αγώνας δρόμου στην έρευνα για τις μεταλλάξεις του ιού

Ο διευθυντής του Ινστιτούτου Μικροβιολογίας της Χάλε ισχυρίζεται ότι απειλείται το εμβόλιο

• Του Μιχάλη Ψύλου

Τα εμβόλια κατά του Covid-19 θα είναι αποτελεσματικά για την αντιμετώπιση του νέου μεταλλαγμένου ιού; «Είναι η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου ευρώ» λέει ο Γερμανός επιδημιολόγος Αλεξάντερ Κεκουλέ, διευθυντής του Ινστιτούτου Μικροβιολογίας στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Χάλε.

«Οι μεταλλάξεις των ιών αποτελούν κίνδυνο για το εμβόλιο και για τη συγκεκριμένη μετάλλαξη δεν έχουμε καμία εικόνα. Το θέμα είναι σε εξέλιξη και περιμένουμε περισσότερα στοιχεία. Είναι κάτι που μας απασχολεί» τονίζει ο Γερμανός επιδημιολόγος. «Οι ιοί προσαρμόζονται, όπως προσαρμοζόμαστε και εμείς οι άνθρωποι» λέει ο Κεκουλέ και προσθέτει: «Τη στιγμή που ολοένα περισσότεροι άνθρωποι ανοσοποιούνται, ο κορονοϊός αναπτύσσει επίσης τρόπους περαιτέρω εξάπλωσης. Εμφανίζονται παραλλαγές του ιού, που μπορούν να επικρατήσουν. Αυξάνουν βέβαια τη μεταδοτικότητα, αλλά μειώνουν τη θνησιμότητα».

Άλλοι συνάδελφοί του είναι πιο καθησυχαστικοί. «Δεν θεωρώ ιδιαίτερα ανησυχητική τη νέα εξέλιξη» λέει ο Αυστριακός καθηγητής Αντρέα Μπεργκτάλερ από την Αυστριακή Ακαδημία Επιστημών (CeMM) στη Βιένη, προσθέτοντας ότι «δεν είναι ασυνήθιστο να εμφανίζονται μεταλλάξεις των ιών».

Σημειώνει πάντως ότι προς το παρόν είναι άγνωστο εάν οι παρατηρούμενες αλλαγές θα έχουν καθοριστική επίδραση στις ιδιότητες του παθογόνου ιού. «Αυτό που δεν είναι γνωστό επί του παρόντος είναι εάν κάποια από αυτές τις μεταλλάξεις οδηγεί σε δραστικές αλλαγές στον ιό» λέει ο Μπεργκτάλερ. Και οι αλλαγές αυτές θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη μετάδοση του ιού ή την κλινική πορεία της νόσου… «Οι κορονοϊοί μεταλλάσσονται συνεχώς, συνεπώς δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι εμφανίζονται νέες παραλλαγές του SARS-CoV-2» λέει ο Τζούλιαν Χίσκοξ, καθηγητής Γενετικής στο πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ. Όμως, τονίζει ότι «είναι σημαντικό να προσδιοριστεί εάν αυτή η μετάλλαξη έχει ιδιότητες που επηρεάζουν την υγεία του ανθρώπου, τη διάγνωση και κυρίως τα εμβόλια».

Αναμφίβολα, τα εμβόλια θεωρούνται κρίσιμα για την τελική εξάλειψη της πανδημίας που τώρα σαρώνει την Ευρώπη και την Αμερική. Ο δρ Βίβεκ Μάρθι, που ορίστηκε από τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν νέος γενικός χειρουργός των Ηνωμένων Πολιτειών, κάλεσε τους Αμερικανούς να μην αφήσουν τις ανησυχίες για το νέο στέλεχος να κλονίσουν την πίστη τους στον εμβολιασμό. «Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι τα εμβόλια που έχουν αναπτυχθεί δεν θα είναι αποτελεσματικά και κατά του ιού» τόνισε ο δρ Μάρθι στην εκπομπή «Meet the Press» του NBC.

Πόσο αποτελεσματικά είναι, όμως, τα εμβόλια που έχουν αναπτυχθεί μέχρι σήμερα έναντι του νέου στελέχους του κορονοϊού, που συνδέεται πιο εύκολα με το ανθρώπινο κύτταρο και έτσι αυξάνει τον κίνδυνο μόλυνσης; «Η νέα μετάλλαξη πιθανότατα δεν θα έχει αρχικά αρνητική επίδραση στην αποτελεσματικότητα των εμβολίων» λέει ο επιδημιολόγος Ρίτσαρντ Νέχερ, επικεφαλής του Biozentrum, στο πανεπιστήμιο της Βασιλείας. Ο 41χρονος Γερμανός καθηγητής ερευνά εδώ και χρόνια το πώς μεταλλάσσονται τα βακτήρια και οι ιοί. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθεί μαζί με τους συνεργάτες του να ανακαλύψει τους γενικούς νόμους της εξέλιξης των ιών. Εδώ και αρκετούς μήνες μελετά τη γενετική ανάπτυξη του παθογόνου SARS-CoV-2. «Είναι απόλυτα φυσιολογικό» λέει «να μεταλλάσσονται αυτοί οι ιοί. Τους τελευταίους μήνες έχω περάσει πολύ χρόνο εξηγώντας ότι οι περισσότερες από αυτές τις μεταλλάξεις δεν είναι κάτι ανησυχητικό».

Προειδοποιεί, όμως, ότι «τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά τώρα. Βλέπουμε πραγματικά πολλές μεταλλάξεις στη σχετική επιφανειακή πρωτεΐνη του ιού. Αυτό είναι καινούργιο. Και συνέβη δύο φορές αυτές οι μεταλλάξεις να εξαπλωθούν σχετικά γρήγορα. Το πόσο έχει να κάνει αυτό ουσιαστικά με τον ιό και το ποιος είναι ο ρόλος των επιδημιολογικών παραγόντων, όπως η υπερδιάδοση του νέου στελέχους, δεν έχουν διευκρινιστεί οριστικά. Αλλά είναι προφανές ότι το νέο στέλεχος εξαπλώνεται γρηγορότερα από πριν. Και γι’ αυτό υπάρχει πράγματι λόγος ανησυχίας».

Και το χειρότερο! Οπως λέει ο Ογκμπονάγια Ομένκα, αναπληρωτής καθηγητής και ειδικός Δημόσιας Υγείας στο πανεπιστήμιο Butler στην Ινδιανάπολη, «το νέο στέλεχος μπορεί να μην είναι το τελευταίο».

Ο καθηγητής Νέχερ σε συνέντευξή του στο γερμανικό περιοδικό «Der Spiegel» τονίζει ότι «θεωρητικά οι μεταλλάξεις μπορούν επίσης να επηρεάσουν την αποτελεσματικότητα του εμβολίου». Δεν αποκλείει, μάλιστα, τα εμβόλια να γίνουν λιγότερο αποτελεσματικά στο μέλλον, καθώς «το ανοσοποιητικό σύστημα των εμβολιασμένων ατόμων μπορεί να μην αναγνωρίζει πλέον νεότερες παραλλαγές του ιού, σε κάποιο σημείο. Αυτό πρέπει να εξεταστεί προσεκτικά. Αλλά τα επόμενα δύο ή τρία χρόνια δεν περιμένω να αλλάξουν πολύ οι ιδιότητες του ιού». Ωστόσο, «το εμβόλιο που χρησιμοποιείται επί του παρόντος προκαλεί ανοσολογικές αντιδράσεις έναντι όλων των ακίδων της πρωτεΐνης» λέει ο Νέχερ, εξηγώντας ότι «ακόμη και αν υπάρχει μετάλλαξη, δεν θα εμποδίσει το ανοσοποιητικό σύστημα να το αναγνωρίσει». Με άλλα λόγια, οι μεμονωμένες μεταλλάξεις δεν μπορούν να ξεφύγουν από το περίπλοκο ανοσοποιητικό σύστημα… Φυσικά, η ελπίδα του εμβολίου δεν πρέπει να υποκαθιστά τα βασικά: το πλύσιμο των χεριών, τη χρήση μάσκας, την κοινωνική απόσταση.

Μάθημα

Το εμβόλιο δεν μπορεί επίσης να αποτελεί άλλοθι, ούτε απαλλάσσει όμως την Πολιτεία, που είναι επιφορτισμένη με την προστασία της δημόσιας υγείας, από την κύρια ευθύνη λήψης όλων των απαραίτητων μέτρων. Ειδικά μετά το πρώτο κύμα της πανδημίας, όταν οι ειδικοί προειδοποιούσαν τις κυβερνήσεις ότι ο «ταχυδρόμος» Covid θα χτυπήσει και δεύτερη φορά, το φθινόπωρο, αλλά οι Ευρωπαίοι ηγέτες έκλειναν τα μάτια, βυθισμένοι στις ιδεοληψίες τους ότι όλα θα λυθούν με μαγικό τρόπο από την ελεύθερη αγορά!

«Ο κορονοϊός ήταν άλλο ένα μάθημα για την κολοσσιαία αποτυχία της νεοφιλελεύθερης εκδοχής του καπιταλισμού» είπε ο μεγαλύτερος εν ζωή Αμερικανός διανοούμενος Νόαμ Τσόμσκι. «Μετά την επιδημία SARS το 2003, οι επιστήμονες γνώριζαν πολύ καλά ότι θα υπάρξουν και άλλες πανδημίες που θα προέλθουν πιθανώς από κορονοϊούς. Θα μπορούσαμε να προετοιμαστούμε. Ολα αφέθηκαν και πάλι στην ελεύθερη αγορά. Και τώρα» λέει ο Τσόμσκι «αν δεν διδαχθούμε από αυτό το μάθημα, ο εφιάλτης θα επαναληφθεί την επόμενη φορά».