Σκηνικό ανάφλεξης διαμορφώνεται στην ανατολική Μεσόγειο, ύστερα από τις τελευταίες εξελίξεις. Με φόντο πάντα τα ενεργειακά ζητήματα και συμφέροντα, η κίνηση της ελληνικής πλευράς στη γεωπολιτική σκακιέρα με την υπογραφή της συμφωνίας για την ΑΟΖ με την Αίγυπτο ήταν στην παρούσα φάση ματ, στριμώχνοντας την Τουρκία και αποκαλύπτοντας άλλη μια φορά τον ρόλο της ως διεθνούς ταραχοποιού. Η αναζωπύρωση των απειλών υπό το κράτος (πραγματικού ή φαινομενικού) πανικού του Ερντογάν έχει σημάνει στο μεταξύ συναγερμό σε στρατιωτικό επίπεδο, ενώ πυροδοτεί και τις πολιτικές διεργασίες.
- Από τον
Ανδρέα Καψαμπέλη
Αν και μήνας διακοπών ο Αύγουστος και η Βουλή βρίσκεται ήδη σε διακοπές, παρατηρείται κινητικότητα και τα κομματικά επιτελεία βρίσκονται σε ετοιμότητα διά παν ενδεχόμενο και απρόοπτο. Οι παλαιότεροι θυμούνται μάλιστα ότι και τον Αύγουστο του 1996 ο Κ. Σημίτης, που ήθελε να πάει σε πρόωρες εκλογές, άδραξε την αφορμή και τις προκήρυξε όταν συνέβησαν τα γεγονότα με τη δολοφονία των Ισαάκ και Σολωμού στην Κύπρου, ενώ άλλη ήταν η πραγματική του στόχευση…
Τα επόμενα εικοσιτετράωρα αναμένονται ιδιαίτερα κρίσιμα. Η δήλωση του «σουλτάνου» ότι αρχίζει πάλι τις γεωτρήσεις στην «τουρκολιβυκή ΑΟΖ», σε συνδυασμό με την έκδοση της NAVTEX για ασκήσεις με πραγματικά πυρά, έχει ανεβάσει το θερμόμετρο στα ύψη και πολλοί εκτιμούν ότι αυτή τη φορά η αποκλιμάκωση θα είναι πολύ δυσκολότερη. Εκ των πραγμάτων, οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις είναι έτοιμες για όλα από τη στιγμή που ο Ερντογάν συμπεριφέρεται σαν θηρίο και απειλεί να βγει από το… κλουβί. Η κατάσταση που δημιουργείται υπερβαίνει, τουλάχιστον προς το παρόν, τη συζήτηση για τα συν και πλην της συμφωνίας που υπέγραψε στο Κάιρο ο Ν. Δένδιας με τον Αιγύπτιο ομόλογό του.
Σε πρώτο πλάνο υπάρχει αυτή τη στιγμή ο εξωτερικός εχθρός, ο οποίος προφανώς δεν περίμενε ότι η Ελλάδα θα έκανε μια τέτοια κίνηση παραμονές της έναρξης των «διερευνητικών επαφών» που είχαν δρομολογηθεί. Κατά κοινή ομολογία, ο Ερντογάν πιάστηκε στον ύπνο, έχοντας συνηθίσει (και έχοντας ως εκ τούτου αποθρασυνθεί) να έχει αυτός την πρωτοβουλία των κινήσεων και οι άλλοι να σύρονται. Τώρα που υπέστη ο ίδιος τον αιφνιδιασμό, αποσταθεροποιήθηκε αμέσως και, αν μη τι άλλο, απέδειξε ότι δεν ήταν έτοιμος να δεχτεί μια έστω «ισοδύναμη» απάντηση στο τουρκολιβυκό σύμφωνο που υπέγραψε αυτός τον περασμένο Νοέμβριο. Ενώ, μάλιστα, η κυβέρνηση Φάρατζ της Λιβύης συμφώνησε με την Τουρκία υπό συνθήκες πίεσης και αδιεξόδου, στην περίπτωση Ελλάδας και Αιγύπτου οι δύο χώρες εφάρμοσαν το Διεθνές Δίκαιο ελεύθερα και με τη βούλησή τους.
Εκνευρισμός
Όπως εκτιμούν διπλωματικοί παράγοντες, ο εκνευρισμός του Ερντογάν είναι πολύ πιθανό να μην εντάσσεται αυτή τη φορά μόνο σε ένα παιχνίδι τακτικής για να ενισχύσει κι άλλο, με τις απειλές, τη διαπραγματευτική του θέση έναντι της Ελλάδας. Το αμέσως επόμενο διάστημα αναμένεται να φανεί εάν βρίσκεται εν όψει και μιας κατάστασης απομόνωσης από τους μεγάλους διεθνείς παίκτες στο πλαίσιο της τελικής φάσης των διευθετήσεων για τους αγωγούς και τον εφοδιασμό ενέργειας. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις μάλιστα, το ξέσπασμά του κατά του Βερολίνου, με τη δήλωση ότι χάρη στην έκκληση της Μέρκελ δέχτηκε να παγώσει τις έρευνες στην περιοχή «για τρεις με τέσσερις εβδομάδες», υποκρύπτει και τον φόβο από πλευράς του ότι η Γερμανία τον χρησιμοποίησε για το παιχνίδι των ευρύτερων γεωπολιτικών ισορροπιών.
Υπ’ αυτήν την έννοια, ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι εάν η υπογραφή της συμφωνίας για την ΑΟΖ με την Αίγυπτο ήταν, αν μη τι άλλο, εν γνώσει του διεθνούς παράγοντα, ΗΠΑ και Γερμανίας. Με επιπλέον δεδομένο το γεγονός ότι το καθεστώς Σίσι βρίσκεται στο αμερικανικό άρμα, αυτό είναι και το πιθανότερο. Επομένως, η μεγάλη εικόνα είναι πιο σύνθετη και ενισχύει τις πληροφορίες ότι η κινητικότητα αυτή, όπως εκδηλώθηκε και την Πέμπτη με τη συμφωνία του Καΐρου, θα συνεχιστεί με την υπογραφή και άλλων, πιθανότατα τριμερών συμφωνιών.
Τι κρύβει το «κούρεμα» της ΑΟΖ
Aυτό που πρέπει να κάνουμε, λίγες ημέρες μετά την υπογραφή της συμφωνίας Ελλάδας και Αιγύπτου για την ανακήρυξη ΑΟΖ, είναι ένα βήμα πίσω, για να εξετάσουμε με ψυχραιμία όλα τα δεδομένα και τα αποτελέσματα που παράγουν. Να μείνουν στην άκρη οι θριαμβολογίες από τη μια πλευρά, αλλά και η πλήρης απαξίωση από την άλλη, να μάθουμε όλες τις λεπτομέρειες και να τις δούμε να αποτυπώνονται πάνω στον χάρτη. Από την Πέμπτη το απόγευμα έχουμε μια νέα συμφωνία για ανακήρυξη ΑΟΖ, που, μαζί με αυτήν που συνάψαμε με την Ιταλία, αλλάζει το σκηνικό στη Μεσόγειο.
Από την πρώτη στιγμή που ανακοινώθηκε η συμφωνία, ο πρωθυπουργός μίλησε για σημαντική στιγμή και επιστροφή της νομιμότητας στην ανατολική Μεσόγειο, αλλά υπέπεσε και σε ένα «φάουλ». Είπε ότι με τη συμφωνία: «… αναγνωρίζονται όλα τα δικαιώματα των νησιών μας στις θαλάσσιες ζώνες τους». Μάλλον ο κ. Μητσοτάκης δεν κατάλαβε ότι η κυβέρνησή του και ο ίδιος αποδέχτηκαν ότι ένα νησί του μεγέθους της Κρήτης, που είναι μεγαλύτερη από τη Μάλτα και σχεδόν ίδια με την Κύπρο, με χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να το καταστήσουν και από μόνο του κράτος, έχει περιορισμένη ΑΟΖ.
Η οριοθέτηση που υπογράφηκε είναι τμηματική, δηλαδή αποτελεί τμήμα συνολικής μεταγενέστερης οριοθέτησης μεταξύ των δύο χωρών, σύμφωνα με το ΥΠΕΞ, για τη συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με την Αίγυπτο και αφορά το «δυτικό τμήμα των ΑΟΖ Ελλάδας – Αιγύπτου. Η συμφωνία, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, προβλέπει αντί για τη μέση γραμμή (50% για τις δύο πλευρές) 55% για την Αίγυπτο και 45% για την Ελλάδα! Σύμφωνα με πληροφορίες, να σημειωθεί ότι η αρχική απαίτηση του Καΐρου ήταν η αναλογία να είναι 60% προς 40% και το 55% προς 45% είναι η ελληνική αντιπρόταση! Τώρα, αυτά τα νούμερα ενδεχομένως να είναι και ελαφρώς αλλαγμένα, δηλαδή αντί για 45% η Ελλάδα, στον διαμοιρασμό να έχει 44% και η Αίγυπτος 56%. Αυτό ήδη γνωρίζουμε τι σημαίνει. Αναγνωρίζεται μειωμένη επήρεια 90% ή 88% στην Κρήτη, ανάλογα με τον διαμοιρασμό. Για να γίνει κατανοητό τι πετύχαμε, να δώσουμε το παράδειγμα της ΑΟΖ μεταξύ Ιταλίας και Τυνησίας, όπου ακολουθήθηκε η μεθοδολογία της «μέσης γραμμής», με την Ιταλία να καταφέρνει να αναγνωρίζεται πλήρης επήρεια στα μεγάλα νησιά της. Προφανώς η Ιταλία, στην ΑΟΖ με την Τυνησία, πέτυχε το καλύτερο δυνατόν γι’ αυτήν, όπως το κατάφερε και με την Ελλάδα. Και προφανώς αυτό κατέστη εφικτό, γιατί η Ρώμη αυτές τις διαπραγματεύσεις τις έκανε με άλλα δεδομένα και όχι όπως εμείς, με την «ψυχή στο στόμα» από τις κινήσεις του Ερντογάν, γιατί η συμφωνία της περασμένης Πέμπτης είναι το αποτέλεσμα της περσινής ολιγωρίας που οδήγησε στο «τετελεσμένο» της τουρκολιβυκής συμφωνίας.
Βέβαια, δεν είναι δυνατόν να παραγνωρίσουμε το γεγονός ότι η συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου διεμβολίζει την ψευδεπίγραφη τουρκολιβυκή. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια: «Μετά την υπογραφή της σημερινής συμφωνίας μας, το ανύπαρκτο μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης έχει καταλήξει εκεί που ανήκε από την πρώτη στιγμή: στον κάλαθο των αχρήστων».
Τη συμφωνία αυτή λοιπόν την υπογράψαμε ούτως ώστε να απαντήσουμε, κατά κάποιον τρόπο, στην Τουρκία και τις κινήσεις της. Πριν από από πέντε χρόνια, αυτή τη συμφωνία την ξόρκιζαν και τη θεωρούσαν λάθος, ακόμη και στελέχη της Ν.Δ., όπως ο βουλευτής, σήμερα, Αγγελος Συρίγος, ο οποίος σε άρθρο του στην «Καθημερινή», στις 13/12/ 2015, έγραφε μεταξύ άλλων: «Εκτιμάται ότι η Αίγυπτος θα προτιμούσε να υπογράψει με την Ελλάδα μερική οριοθέτηση μέχρι και την Κρήτη και να άφηνε εκτός την υπόλοιπη περιοχή έως το τριεθνές. Η αποδοχή μιας τέτοιας προτάσεως θα ήταν λανθασμένη. Θα δημιουργούσε την εύλογη εντύπωση ότι η Ελλάδα έχει παραιτηθεί των δικαιωμάτων της στην υπόλοιπη περιοχή».
Αρα λοιπόν είναι λογικό από εδώ και στο εξής να μας απασχολεί και να μας προβληματίζει το νομικό «γκριζάρισμα» των Δωδεκανήσων και της Καρπάθου – Κάσου. Το γκριζάρισμα της έκτασης γύρω από τον 28ο παράλληλο.
Ολα τα δεδομένα ευνοούσαν την επίτευξη της τμηματικής αυτής συμφωνίας, όπως έχει ήδη γίνει κατανοητό. Τόσο η Αθήνα όσο και το Κάιρο έβλεπαν την Τουρκία να γίνεται όλο και πιο απροκάλυπτα επιθετική και απειλητική. Η Ελλάδα ήταν ήδη από τον Σεπτέμβριο στριμωγμένη από την -παράνομη μεν, υπογεγραμμένη και κατατεθειμένη στον ΟΗΕ δε- συμφωνία Αγκυρας – Τρίπολης για τα θαλάσσια σύνορα, που ουσιαστικά αγνοούσε τα δικαιώματα των ελληνικών νησιών, από την Κρήτη μέχρι τα Δωδεκάνησα. Σαν να μην έφτανε αυτό, η Αθήνα αντιμετώπισε τον υβριδικό πόλεμο του Ερντογάν στον Εβρο και τις συνεχείς προκλήσεις στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο, με αποκορύφωμα τη NAVTEX που είχε εκδώσει ο «σουλτάνος» για έρευνες νοτίως της Κρήτης.
Η Αίγυπτος, από την πλευρά της, έβλεπε με συνεχώς αυξανόμενη ανησυχία την εμπλοκή της Τουρκίας στη Λιβύη, στο πλευρό του πρωθυπουργού Φαγιέζ Αλ Σάρατζ, τον οποίο θα ήθελε να δει να χάνει τη μάχη. Σε βαθμό που να απειλεί με δική της εμπλοκή στον λιβυκό εμφύλιο, στην περίπτωση που οι δυνάμεις του Σάρατζ με τη στήριξη των Τούρκων προωθηθούν στην ανατολική Λιβύη. Με αυτά τα δεδομένα, η συγκυρία ήταν υπέρ της συμφωνίας.
Μ.Η.Τ. 232120