Η αλήθεια για τη Σύνοδο Κορυφής, που έβγαλε (τελικά) συμφωνία για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης των 750 δισ. ευρώ
Ρεπορτάζ Θεανώ Καρούτα
Η ταν λίγο πριν από τις 7 το πρωί της Τρίτης όταν οι 27 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ε.Ε. κατάφεραν να συμφωνήσουν στις λεπτομέρειες του σχεδίου ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας μετά την πανδημία του νέου κορονοϊού. Έχοντας εισέλθει στην πέμπτη μέρα των διαβουλεύσεων και με μόλις 20 λεπτά να τους χωρίζουν από το να σπάσουν το ρεκόρ της μεγαλύτερης σε διάρκεια Συνόδου Κορυφής (τα πρωτεία κρατά ακόμα η Σύνοδος της Νίκαιας), οι Ευρωπαίοι ηγέτες έδωσαν τη μάχη τους και τελικά κατέληξαν σε συμφωνία για τον τρόπο που οι οικονομίες τους θα ξεπεράσουν το πλήγμα από την παγκόσμια πανδημία. Σαν να ήταν εξουθενωμένος, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, αρκέστηκε να ανακοινώσει τα ευχάριστα με ένα λιτό «τιτίβισμα»: «Deal!» (Συμφωνία!) έγραψε ο Βέλγος στα αγγλικά.
Την αρχική αισιοδοξία για την επίτευξη συμφωνίας ήρθαν λίγο αργότερα να καλύψουν οι λεπτομέρειές της. Τα δύο βασικά προβλήματα είναι οι όροι επιτήρησης που θα επιβληθούν για την παροχή των κονδυλίων αλλά και ότι η διάθεση των ποσών των επιχορηγήσεων θα ξεκινήσει το καλοκαίρι του 2021!
Το μεγαλύτερο «αγκάθι» και πεδίο προστριβών ανάμεσα στις λεγόμενες «ολιγαρκείς» χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά, από τη μια, και τη Γαλλία και τη Γερμανία, από την άλλη, κατά τις τέσσερις μέρες των διαπραγματεύσεων ήταν το σχέδιο ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ, ποσού που θα αντληθεί με την έκδοση -πρώτη φορά- κοινού ευρωπαϊκού χρέους και θα εγγραφεί στο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο της Ε.Ε. (2021-2027), ύψους 1.074 δισ. ευρώ. Αποτέλεσμα σκληρών και εντατικών διαπραγματεύσεων, το τελικό κείμενο της συμφωνίας προβλέπει ότι το ποσό που θα χορηγηθεί υπό μορφή επιχορηγήσεων θα ανέλθει σε 390 δισ. ευρώ, είναι δηλαδή μειωμένο κατά 110 δισ. σε σχέση με ό,τι προβλεπόταν αρχικά, σε μια χειρονομία κατευνασμού των λεγόμενων «σκληρών» κυβερνήσεων του Βορρά (Ολλανδία, Σουηδία, Δανία, Αυστρία, Φινλανδία), που κατάφεραν να περάσουν τη δική τους «γραμμή», κόντρα στην -πρώτη φορά μειλίχια- Άνγκελα Μέρκελ.
Επιπλέον 360 δισ. θα διανεμηθούν στα κράτη-μέλη μέσω αποπληρωτέων δανείων. Ο κορμός των πόρων ανασυγκρότησης θα αφιερωθεί στη χρηματοδότηση μεταρρυθμιστικών προγραμμάτων που θα καταρτιστούν από τα κράτη-μέλη (312,5 δισ. σε επιχορηγήσεις), ενώ το 70% των προβλεπόμενων επιχορηγήσεων από τα εθνικά προγράμματα ανασυγκρότησης θα διατεθούν την περίοδο 2021-2022 ανάλογα με κριτήρια «ανθεκτικότητας» (πληθυσμός, επίπεδο ανεργίας των τελευταίων πέντε ετών). Το υπόλοιπο 30% θα διατεθεί το 2023 και θα ληφθεί υπ’ όψιν η απώλεια σε ΑΕΠ της περιόδου 2020-2021, που θα αποτελεί ευθεία συνέπεια της κρίσης του κορονοϊού.
Τα εθνικά προγράμματα ανασυγκρότησης θα αξιολογούνται από την Κομισιόν και στη συνέχεια θα επικυρώνονται με ενισχυμένη πλειοψηφία των «27» (55% των χωρών και 65% του πληθυσμού), ενώ εισάγεται μηχανισμός έκτακτης τροχοπέδησης, ο οποίος επιτρέπει σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη, που θεωρούν ότι οι στόχοι που έχουν τεθεί στα προγράμματα μεταρρυθμίσεων δεν εκπληρώνονται, να ζητήσουν την εξέταση του φακέλου στο πλαίσιο ευρωπαϊκής Συνόδου Κορυφής.
Πρώτη φορά στο κείμενο των συμπερασμάτων τονίζεται «η σημασία της προστασίας των οικονομικών συμφερόντων» της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε συνάρτηση με τον «σεβασμό του κράτους δικαίου». Αυτό σημαίνει πως θα εισαχθεί ένα «καθεστώς αιρεσιμότητας» και ένα πλαίσιο υπό το οποίο η Κομισιόν θα προτείνει μέτρα σε περίπτωση παραβιάσεων, τα οποία θα υιοθετούνται με ενισχυμένη πλειοψηφία. Η Ουγγαρία και η Πολωνία, οι κυβερνήσεις των οποίων είναι υπόλογες απέναντι στις Βρυξέλλες για παραβιάσεις της ελευθερίας του Τύπου και του κράτους δικαίου, κατέβαλλαν μεγάλες προσπάθειες για να καλλωπίσουν αυτήν τη ρύθμιση.
Επιπλέον, η συμφωνία ορίζει πως το 30% των συνολικών δαπανών θα αφιερωθεί στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ενώ στον προϋπολογισμό περιλαμβάνεται και ειδικό ταμείο 5 δισ. ευρώ για βοήθεια προς τις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από το Brexit.
Τέλος, για την αποπληρωμή του δανείου των 390 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανασυγκρότησης η Ε.Ε. θα αποκτήσει νέες πηγές εσόδων, μέσω της θέσπισης νέων φόρων. Εξάλλου, παρά την επιμονή πολλών χωρών, ανάμεσά τους και η Γαλλία, οι επιστροφές που χορηγούνται στις χώρες που κρίνουν ότι η συνεισφορά τους στην Ένωση είναι δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με ό,τι λαμβάνουν διατηρούνται και αυξάνονται.
Όλοι ικανοποιημένοι (!) μετά τον συμβιβασμό
Κάποιοι ικανοποιημένοι, άλλοι λιγότερο, ορισμένοι συγκρατημένα αισιόδοξοι και μερικοί αλαζόνες. Οι αρχηγοί των 27 κρατών και κυβερνήσεων της Ε.Ε. αλλά και επικεφαλής των ευρωπαϊκών οργάνων υποδέχθηκαν καθένας με τον τρόπο του την πολυπόθητη συμφωνία. Η Ανγκελα Μέρκελ, παρά τη χλιαρή στάση που τήρησε, δεν μπορούσε να κρύψει την ικανοποίησή της.
«Πρόκειται για ένα σημαντικό μήνυμα ότι η Ε.Ε. μπορεί να δράσει» δήλωσε σε δημοσιογράφους κατά τη διάρκεια κοινής συνέντευξης Τύπου με τον Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος έκανε λόγο για «ιστορική μέρα για την Ευρώπη». «Η Ευρώπη έθεσε τις βάσεις για μια απάντηση στην κρίση του covid-19 χωρίς να χάσει το όραμά της» είπε ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ, χαρακτηρίζοντας τη συμφωνία «ένα πραγματικό σχέδιο Μάρσαλ», ενώ οι Λετονοί πήραν σαμπάνια για πρωινό για να γιορτάσουν τη συμφωνία. Ικανοποιημένος με το φιλόδοξο σχέδιο ήταν και ο Ιταλός Τζουζέπε Κόντε, ενώ στον αντίποδα ο Ολλανδός Μαρκ Ρούτε αρνήθηκε να μιλήσει για μια «ιστορική» συμφωνία: «Αυτός είναι ένας όρος που δεν θα χρησιμοποιούσα».
Κι ο Σεμπάστιαν Κουρτς διαφοροποίησε τη στάση του. «Ύστερα από τέσσερις ημέρες καταφέραμε να φτάσουμε σε ένα καλό αποτέλεσμα για την Ευρώπη και την Αυστρία. Ευχαριστώ όλους τους συναδέλφους και ειδικά τους frugals (σ.σ.: τους ολιγαρκείς)» έγραψε στο twitter σε φωτογραφία με τους ηγέτες της Δανίας, της Σουηδίας και της Ολλανδίας. Ικανοποίηση δήλωσαν επίσης η Κριστίν Λαγκάρντ και ο Σαρλ Μισέλ, αναφερόμενοι στην Ευρώπη που «συνασπίζεται και προχωρεί».
Μ.Η.Τ. 232120