Η Ελλάδα σήμερα έχει ανάγκη τη δική της Magna Carta ή τον δικό της Σωκράτη
Η εμπέδωση και η ενίσχυση της δημοκρατίας περνά για κάθε λαό από διάφορα στάδια. Το κατά πόσο σέβεται ή όχι τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το κατά πόσο έχει επιτύχει στο εσωτερικό του την εξίσωση των δυο φύλων, τη διαγραφή του σεξισμού, του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Την ανάδειξη του απόλυτου σεβασμού προς οποιαδήποτε θρησκεία, πεποίθηση και θέση, ανάγοντας την ανεκτικότητα και τον σεβασμό προς το άλλο ως κεντρική στάση ζωής. Μα πάνω από όλα, τον σεβασμό στο γράμμα και το πνεύμα του νόμου.
Πριν από μερικές ημέρες εορτάσθηκαν σε όλο τον κόσμο τα 800 χρόνια από τότε που η Magna Carta Libertatum αποτέλεσε το βασικό σύμφωνο πολιτικής και αστικής συνύπαρξης μεταξύ του μονάρχη Ιωάννη της Αγγλίας και των επαναστατημένων βαρόνων. Οι δεύτεροι επιθυμούσαν να θέσουν οριστικό τέλος στο σύστημα διοίκησης του Ιωάννη, το γνωστό «vis et voluntas» (επιβολή και θέληση), που στην ουσία τοποθετούσε τη μοίρα του κράτους και των πολιτών του υπό την απόλυτη και σε αρκετές των περιπτώσεων αυθαίρετη βούληση του μονάρχη. Το κείμενο που υπογράφηκε σε έναν αγρό στην επαρχία του Σάρεϊ στη νότια Αγγλία, το γνωστό Runnymmede, έθεσε τον θεμέλιο λίθο για την αναγνώριση της πρωτοκαθεδρίας του σεβασμού απέναντι στον νόμο για τα πολιτεύματα του δυτικού κόσμου.
Οποιαδήποτε παρέκκλιση αυτής της αρχής, έστω και σε επίπεδο μιας ύστατης θεωρίας διάσωσης, παράγει ισχυρές δονήσεις στα πολιτειακά θεμέλια της κοινωνίας που επιλέγει τη δημοκρατία ως το αξιολογότερο αφήγημα.
Στην Ελλάδα η αξία και η συμβολή της Magna Carta είναι εμφανώς υποβαθμισμένες. Ισως γιατί ο ιδιόμορφος γνωσιολογικός συγκεντρωτισμός που εκφράζεται μέσω της συλλογικής νόρμας της ομφαλοσκόπησης αδυνατεί να συλλάβει πως κάτι το τόσο κομβικό για την οικοδόμηση του δυτικού κόσμου και της δυτικής κοσμοαντίληψης γεννήθηκε έξω από το κλασικό ελληνικό περίγραμμα. Παραβλέποντας προς στιγμή την ακαλαίσθητη νοηματοδότηση της ομφαλοσκόπησης για χάρη του επιχειρήματος, θα τολμούσα να πω ότι μια τέτοια στάση θα είχε εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον και θα μπορούσε ίσως να «σταθεί» με αξιώσεις σε μια επιστημονική συζήτηση, αν η ελληνική κοινωνία αναγνώριζε ως πρώτη ανάδειξη της αξίας του «υπεράνω όλων ο νόμος» τη στάση του Σωκράτη απέναντι στην απόφαση του δικαστηρίου της Ηλιαίας να θανατωθεί ως ένοχος για ασέβεια προς τους θεούς και διαφθορά των νέων.
Διαβάζοντας κάποιος τον διάλογο του Σωκράτη με τον Κρίτωνα και συγκεκριμένα τη συλλογιστική του Σωκράτη που επιλέγει να αποκρούσει την πρόταση του μαθητή του να αποδράσει ώστε να γλιτώσει τον θάνατο, βλέπουμε την αναγκαιότητα όχι απλώς της υπακοής, αλλά της προστασίας του πνεύματος και του χαρακτήρα των νόμων ακόμα και με την ίδια μας τη ζωή.
Η Ελλάδα σήμερα έχει ανάγκη τη δική της Magna Carta ή τον δικό της Σωκράτη, που όμως δεν αρκεί να είναι μια πεφωτισμένη μονάδα, αλλά περισσότερο μια μεγάλη πεφωτισμένη κοινωνική κοσμοθεωρία που θα ξεπεράσει τις διλημματικές στενωπούς με απόλυτη συναίσθηση και εμπιστοσύνη στο πνεύμα του νόμου και στην αύρα της δημοκρατίας.
Σπύρος Λίτσας
Μ.Η.Τ. 232120