Δεινοθήρια, τεράστια γομφοθήρια, φοβεροί μαχαιρόδοντες, ψηλόλαιμες, αλλά και κοντόλαιμες καμηλοπαρδάλεις, τριδάκτυλα ιππάρια, γαζέλες με ποικιλόμορφα κέρατα, περίεργα χαλικοθήρια, τριχωτοί ρινόκεροι, νάνοι ιπποπόταμοι, ζώα που κυριαρχούσαν πριν από 23.000.000 χρόνια επιστρέφουν σήμερα στο προσκήνιο και διεκδικούν όχι τον πλανήτη, αλλά την προσοχή μας! Δεν πρόκειται για ταινία επιστημονικής φαντασίας, αλλά για πραγματικότητα. Μια αληθινή ιστορία από τα βάθη των αιώνων εκτυλίσσεται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, στο Σίγρι.
Εκεί, οι τυχεροί επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να δουν μοναδικά απολιθώματα θηλαστικών του Αιγαίου, πού ήλθαν στο φως από ανασκαφές, σε μια σπουδαία έκθεση (έως τις 30 Αυγούστου) με τίτλο «Απολιθώματα στο Αιγαίο – Βιοποικιλότητα θηλαστικών: Από το δεινοθήριο της Λέσβου στον άνθρωπο των Πετραλώνων». Η έκθεση υλοποιήθηκε σε συνεργασία με το Μουσείο Παλαιοντολογίας του Τμήματος Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης.
Συγκεκριμένα, παρουσιάζονται περισσότερα από 40 εντυπωσιακά απολιθώματα θηλαστικών ζώων που έχουν ζήσει στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου κατά τον Καινοζωικό αιώνα. Οι επισκέπτες ταξιδεύουν στο μακρινό παρελθόν και γνωρίζουν από κοντά, μέσω απολιθωμάτων, φωτογραφικού υλικού και αναπαραστάσεων, και πολλά άλλα ζώα, που έζησαν στα τροπικά και υποτροπικά δάση, τις ξηρές σαβάνες ή τις παγωμένες τούνδρες, που αντιπροσωπεύουν οικοσυστήματα τα οποία διαδοχικά κυριάρχησαν στην ανατολική Μεσόγειο στη διάρκεια των τελευταίων 23.000.000 ετών. Παράλληλα, γίνεται ειδική αναφορά στα πρωτεύοντα θηλαστικά, βασισμένη στα παλαιοντολογικά ευρήματα του βορειοελλαδικού χώρου.
Πρόκειται για μια γνωριμία με την τεράστια ποικιλία των ζώων που έζησαν στην περιοχή του Αιγαίου από την εποχή του απολιθωμένου δάσους της Λέσβου μέχρι την εξάπλωση του ανθρώπου, που αντιπροσωπεύεται από το κρανίο του ανθρώπου των Πετραλώνων, το οποίο ανακαλύφθηκε στα μέσα του 20ού αιώνα στη Χαλκιδική και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα παλαιοανθρωπολογικά ευρήματα παγκοσμίως.
Βιοποικιλότητα θηλαστικών – Μουσείο Απολιθωμένου Δάσους
Με περίπου 5.000 είδη, τα θηλαστικά αντιπροσωπεύουν σήμερα ένα μικρό μόνο τμήμα της βιοποικιλότητας, ωστόσο παίζουν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στις βιοκοινωνίες ολόκληρου του Καινοζωικού αιώνα. Δηλαδή του αιώνα που ξεκίνησε πριν από 65.000.000 χρόνια, μετά την εξαφάνιση πολλών πρωτόγονων μορφών ζωής (π.χ. δεινοσαύρων). Τα θηλαστικά θεωρούνται η πιο εξελιγμένη μορφή ζωής, αφού εμφανίστηκαν τελευταία στον γεωλογικό χρόνο. Εδειξαν μεγάλη ποικιλομορφία και εξάπλωση σε όλα τα περιβάλλοντα, τόσο τα ηπειρωτικά όσο και τα θαλάσσια. Η σημαντικότητά τους οφείλεται, μεταξύ άλλων, σε έναν κύριο λόγο: είναι η ομάδα ζώων που περιλαμβάνει και τον άνθρωπο. Ετσι, οι έρευνες για την προέλευση και εξέλιξη των θηλαστικών μπορούν να οδηγήσουν στη γνώση της δικής μας προέλευσης και στη συνειδητοποίηση της θέσης μας στο ζωικό βασίλειο.
Ο ελλαδικός χώρος είναι πολύ πλούσιος σε απολιθώματα θηλαστικών. Από την αρχαιότητα ακόμη, περίεργα οστά άγνωστων ζώων τραβούσαν την προσοχή των κατοίκων της περιοχής του Αιγαίου. Η ύπαρξή τους έδωσε το έναυσμα για τη γένεση πληθώρας μύθων για γίγαντες και αμαζόνες, για τέρατα και μεγαλόσωμους ήρωες. Πολλοί από τους πρωταγωνιστές της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας ήταν δημιουργήματα της φαντασίας των αρχαίων λαών της ανατολικής Μεσογείου, στην προσπάθειά τους να εξηγήσουν την παρουσία τεράστιων οστών μέσα στα πετρώματα.
Οσον αφορά τον ρόλο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, ο διευθυντής του, αναπληρωτής καθηγητής Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου Νικόλαος Ζούρος μας δηλώνει: «Στο Σίγρι της Λέσβου βρίσκεται ένα από τα μοναδικότερα μνημεία της φύσης σε παγκόσμια κλίμακα, το απολιθωμένο δάσος. Δημιουργήθηκε πριν από περίπου 20 εκατομμύρια χρόνια, την περίοδο του Κάτω Μειοκαίνου, όταν ηφαιστειακά υλικά κάλυψαν και απολίθωσαν το ζωντανό δάσος που κάλυπτε τότε τη δυτική Λέσβο. Το απολιθωμένο δάσος Λέσβου ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο της φύσης, με προστατευόμενη περιοχή έκτασης 150.000 στρεμμάτων. Χάρη στην ίδρυση του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου το 1994, μεγάλο μέρος του σπάνιου αυτού φυσικού μνημείου είναι σήμερα επισκέψιμο.
Το μουσείο αποτελεί μοχλό πολιτιστικής, οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της περιοχής, καθώς στις εγκαταστάσεις του πραγματοποιούνται κάθε χρόνο διεθνή επιστημονικά συνέδρια, πολιτιστικές εκδηλώσεις, εκθέσεις, διαλέξεις και προβολές.
Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει δοθεί στην υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και τη δημιουργία υλικού για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης».
Δημήτρης Κυριακόπουλος
Μ.Η.Τ. 232120