Του Κ. Λούλη
Η 15η Ιουλίου 1965, ήταν η ημέρα που διασπάστηκε η Ένωση Κέντρου, τέσσερα χρόνια μετά την ίδρυσή της (19 Σεπτεμβρίου 1961) έχοντας αρχηγό τον Γεώργιο Παπανδρέου (1888 – 1968).
Αρχικά, στις 3 Νοεμβρίου 1963 είχε σχηματίσει κυβέρνηση με 138 έδρες (10 περισσότερες από την Ε.Ρ.Ε. του Κ. Καραμανλή) και την στήριξη της Ε.Δ.Α.
Πενήντα ημέρες αργότερα, στις επαναληπτικές εκλογές της 16ης Φεβρουαρίου 1964, με ποσοστό 52,7% εξέλεξε 171 βουλευτές και ορκίστηκε αυτοδύναμη κυβέρνηση.
Υπουργός Προεδρίας στην κυβέρνηση αυτή ανέλαβε ο 45χρονος τότε γιός του πρωθυπουργού, Ανδρέας Παπανδρέου (1919 – 1996).
Έχοντας αποφοιτήσει από το πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ των Η.Π.Α. και στην συνέχεια έχοντας διδάξει ως τακτικός καθηγητής στα πανεπιστήμια της Μινεσότα και του Μπέρκλεϊ, είχε διαγράψει μια αξιόλογη επιστημονική πορεία, η οποία σε συνδυασμό με τα ηγετικά του χαρίσματα και τον πατρικό του δεσμό με τον πρωθυπουργό, πυροδότησε τις μεγάλες του πολιτικές φιλοδοξίες με αποτέλεσμα την υπέρβαση κάθε ορίου αρχομανίας.
Η δυναμική είσοδός του στην πολιτική σκηνή και ο υπεροπτικός χαρακτήρας του δημιούργησαν πολλά προβλήματα στο κόμμα και σοβαρές δυσαρέσκειες στα περισσότερα παλαίμαχα στελέχη της Ενώσεως Κέντρου που είχαν φέρει στην εξουσία τον πατέρα του.
Ο Γεώργιος Παπανδρέου παρά την αδυναμία που του είχε σαν πατέρας, δήλωσε μερικά χρόνια αργότερα αναλογιζόμενος τα γεγονότα:
“Ο Ανδρέας για το κόμμα ήταν ό,τι οι τέσσερεις πράξεις της αριθμητικής. Πρόσθεσε λίγους, αφαίρεσε πολλούς, πολλαπλασίασε τα προβλήματα και διαίρεσε την παράταξη…”.
Η ενέργεια του να προσπεράσει την άνοιξη του 1965, το αυτοκίνητο του αντιπροέδρου της κυβερνήσεως και προϊσταμένου του, υπουργού συντονισμού Στέφανου Στεφανόπουλου (καθ’ ότι εκείνος ήταν αναπληρωτής υπουργός), την στιγμή που η πομπή εισήρχετο στην πόλη της Λάρισας, ανάμεσα σε πλήθος κόσμου, ενόχλησε και προβλημάτισε όλους τους παρευρισκόμενους βουλευτές, αλλά και έφερε στο φως τις αχαλίνωτες αρχηγικές του τάσεις καθώς και την έλλειψη κοινοβουλευτικού σεβασμού που επεδείκνυε, καθ’ ότι η πολιτική του διαδρομή ήταν ιδιαίτερα βραχύβια για να καταξιωθεί ως διάδοχος του 77χρονου πατέρα του στην ηγεσία της Ενώσεως Κέντρου.
Στις 18 Μαΐου 1965 καταγγέλλεται για πρώτη φορά στον τύπο, από την επαρχιακή εφημερίδα “Κήρυκας της Λάρισας” (όργανο του πανίσχυρου στελέχους της Ε.Ρ.Ε. και πρώην προέδρου της Βουλής Κων. Ροδόπουλου), η ύπαρξη αριστερής συνωμοτικής οργάνωσης, με την ονομασία Α.Σ.Π.Ι.Δ.Α (Αξιωματικοί Σώσατε Πατρίδα, Ιδανικά, Δημοκρατία, Αξιοκρατία), με αρχηγό τον γιο του πρωθυπουργού, αναπληρωτή υπουργό συντονισμού Ανδρέα Παπανδρέου.
Το συνταρακτικό νέο αναμεταδόθηκε αμέσως από όλα τα Μ.Μ.Ε.
Όπως είναι φυσικό δημιουργήθηκε σάλος σε ολόκληρη την χώρα και οι εξελίξεις υπήρξαν ραγδαίες.
Την επόμενη ημέρα η στρατιωτική δικαιοσύνη άρχισε τις ανακρίσεις. Στις 5 Ιουνίου 1965 το πόρισμα της ανακριτικής επιτροπής κατέληξε να παραπεμφθεί η υπόθεση στο Στρατοδικείο.
Αμέσως μετά, ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου ζητά από τον 26χρονο τότε, Βασιλιά Κωνσταντίνο την έγκριση να αναλάβει αυτός εκτός του Υπουργείου Παιδείας επιπλέον και το Υπουργείο Άμυνας, κάτι που επέτρεπε το σύνταγμα.
Ο νεαρός βασιλιάς, έχοντας διευθυντή του γραφείου του τον έμπειρο νομικό Κων. Χοϊδα, του απάντησε πως αυτό ήταν αδύνατον την στιγμή που κλάδος του υπουργείου αυτού (η στρατιωτική δικαιοσύνη) διενεργούσε ανακρίσεις για μια παράνομη οργάνωση μέσα στο στράτευμα και που φερόμενος αρχηγός της ήταν ο γιος του Ανδρέας.
Η όλη κατάσταση έγινε εκρηκτική με συνεχείς διαβουλεύσεις, παρασκήνιο, ανακοινώσεις και εκατοντάδες διαδηλώσεις σε ολόκληρη τη χώρα.
Η Ελλάδα άρχισε κυριολεκτικά να παραλύει.
Στις 7 Ιουλίου 1965 ο προϊστάμενος των ανακρίσεων συνταγματάρχης Παντελής Λαγάνης κάλεσε τον Ανδρέα Παπανδρέου για ανάκριση.
Ο κλοιός γύρω από τον Ανδρέα “έσφιγγε”.
Η αγωνία στην οικογένεια Παπανδρέου είχε κορυφωθεί.
Εάν απεδεικνύετο η εμπλοκή του Ανδρέα τότε εκείνος ενδεχομένως να αντιμετώπιζε ακόμη και την εσχάτη των ποινών.
Οργή και αγωνία είχε όμως και η πλειοψηφία της κοινοβουλευτικής ομάδας, γιατί ένα τέτοιο σκάνδαλο, με πρωταγωνιστή τον γιό του Προέδρου του κόμματος, θα διέλυε κυριολεκτικά την Ένωση Κέντρου.
Ο Ανδρέας, δεδηλωμένος θαυμαστής του Φιντέλ Κάστρο και του Τσε Γκεβάρα, έβλεπε προφανώς στο πρόσωπό του έναν νέο «κομαντάντε»!
Στις 9 Ιουλίου 1965, ο Γεώργιος Παπανδρέου ζήτησε την αποπομπή του υπουργού Άμυνας Πέτρου Γαρουφαλιά επιμένοντας να αναλάβει αυτός το υπουργείο.
Ο βασιλιάς τότε του έκανε δυο εναλλακτικές προτάσεις:
1) Να αναλάβει ο Γεώργιος Παπανδρέου το υπουργείο Άμυνας, αλλά σε αυτή την περίπτωση την ανάκριση για την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ να διεξαγάγει η πολιτική δικαιοσύνη και όχι η στρατιωτική.
2) Να συνεχίσει την ανάκριση η στρατιωτική δικαιοσύνη αλλά να ορίσει σε αυτή την περίπτωση, για λόγους τάξεως ο Γεώργιος Παπανδρέου άλλο πρόσωπο της εμπιστοσύνης του για υπουργό Άμυνας.
Ο Γεώργιος Παπανδρέου απέρριψε και τις δυο αυτές προτάσεις επιμένοντας στην άνευ όρων ανάληψη του υπουργείου Άμυνας από τον ίδιο, φοβούμενος την ενοχή του γιού του.
Οδηγούμενος από το πατρικό φίλτρο προστασίας του γιου του, έθεσε στο περιθώριο ακόμη και την κοινοβουλευτική του ομάδα την οποία απαξίωσε.
Ο γέρος της Δημοκρατίας Γεώργιος Παπανδρέου, που κανείς δεν αμφισβητούσε τις δημοκρατικές του αρχές, αντιμετώπισε αυτή την “λαίλαπα” βασικά ως οικογενειακή υπόθεση και δευτερευόντως ως πολιτική κρίση που αφορούσε το σύνολο της κοινοβουλευτικής ομάδας. Επικεντρώθηκε τις κρίσιμες εκείνες ημέρες σε συνεχείς συζητήσεις με τον γιό του Ανδρέα, υποτιμώντας τις απόψεις βασικών στελεχών και των βουλευτών του.
Κάτι ανάλογο δεν θα συνέβαινε σε κανένα δημοκρατικό κράτος που λειτουργούσε με σεβασμό στις κοινοβουλευτικές αρχές.
Η προσπάθεια του Ανδρέα να δημιουργήσει “κόμμα μέσα σε κόμμα”, έχοντας βασικό πυρήνα τους βουλευτές Αλευρά, Χαραλαμπόπουλο καθώς και άλλους, είχε ενοχλήσει την πλειοψηφία της κοινοβουλευτικής ομάδος, που πίστευε πως η διαδοχή στην αρχηγία του κόμματος έπρεπε να γίνει μέσα από δημοκρατικές κομματικές διαδικασίες.
Σ’ αυτή την περίπτωση τις μεγαλύτερες πιθανότητες συγκέντρωνε ο ευφυέστατος 47χρονος Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, με 20χρονη υποδειγματική κοινοβουλευτική πορεία, πετυχημένος υπουργός, νομικός – οικονομολόγος, με εμπειρία, διοικητικά προσόντα, σημαντική αντιστασιακή δράση στα χρόνια της κατοχής, άριστη γνώση της Ελληνικής πραγματικότητας και συντριπτικά μεγαλύτερη εκτίμηση και αποδοχή στην Κοινοβουλευτική ομάδα της Ενώσεως Κέντρου.
Ο επίσης ευφυέστατος αλλά και, πολιτικά, αθεράπευτα δημαγωγικός Ανδρέας Παπανδρέου γνώριζε πολύ καλά την βαρύτητα του εσωκομματικού του αντιπάλου καθώς και τα δικά του αδύνατα σημεία (άγνοια της Ελληνικής πραγματικότητας, εθνικότητα των Η.Π.Α και θητεία στο ναυτικό αυτής της χώρας, πλήρη απουσία στην αντίσταση).
Η απόφαση του Γεώργιου Παπανδρέου να απορρίψει τις δυο προτάσεις και να καταγγείλει τον βασιλιά για συνταγματική εκτροπή, καλώντας τον λαό στο πεζοδρόμιο, πυροδότησε και εκτροχίασε την κατάσταση.
Στις 15 Ιουλίου ο Γεώργιος Παπανδρέου δηλώνοντας την απόφαση του να παραιτηθεί ήρθε σε οριστική σύγκρουση με τον Βασιλιά, ο οποίος όρκισε αμέσως την κυβέρνηση Γεωργίου Νόβα – Αθανασιάδη.
Σταδιακά αποχώρησαν από την Ένωση Κέντρου 39 βουλευτές, που ανάμεσα τους ήταν όμως και πολύ μεγάλες προσωπικότητες, όπως οι Ηλ. Τσιριμώκος, Στεφ. Στεφανόπουλος, Κων. Μητσοτάκης, Στ. Κωστόπουλος, Στ. Αλαμανής, Φωκ. Ζαϊμης, Γεωργ. Μελάς, Γεωργ. Μπακατσέλος, Αθαν. Ρουσόπουλος, Κων. Στεφανάκης, Ιωαν. Τούμπας, Ιωαν. Τσουδερός, Δημ. Παπασπύρου κα.
Όλοι αυτοί ήταν πολιτικοί καταξιωμένοι, με υψηλή μόρφωση, περγαμηνές, καθηγητές, ακαδημαϊκοί και γενικά πρόσωπα με κύρος και αξία.
Ήταν πρόσωπα που δεν μπορούσαν να ανεχθούν την καταστρατήγηση των δημοκρατικών διαδικασιών στο κόμμα και την απαράδεκτη συμπεριφορά, τόσο στο παρασκήνιο όσο και στο προσκήνιο, του γιου του πρωθυπουργού, Ανδρέα.
Σε καμία περίπτωση δεν ήταν αποστάτες ούτε ενήργησαν για ίδιο όφελος.
Έκαναν ό,τι μπορούσαν για να διατηρήσουν το κόμμα μακριά από τις ίντριγκες του Ανδρέα, ο οποίος όταν ήλθε στην εξουσία μετά από 16 χρόνια, εκτροχίασε την χώρα με την πολιτική των παροχών και του εξωτερικού αλόγιστου δανεισμού, για να φτάσει στην σημερινή τραγική κατάσταση.
Ο μεγάλος ένοχος των Ιουλιανών του 1965 και της διαλύσεως της Ένωσης Κέντρου ήταν ο γιός του πρωθυπουργού, ο οποίος κατάφερε να στοχοποιήσει τον μοναδικό πολιτικό που φοβόταν, τον Κων. Μητσοτάκη ως … υπαίτιο αυτής της καταστάσεως!
Ο Ανδρέας, προκειμένου να σώσει τον εαυτό του και το πολιτικό του μέλλον, ξεκίνησε, με πρωτοφανή ένταση και πάθος, έναν αμείλικτο πόλεμο βαθαίνοντας ακόμη περισσότερο το ρήγμα του εθνικού διχασμού.
Μόνον όποιος γνωρίζει τα γεγονότα από την αρχή, μπορεί να καταλάβει αντικειμενικά αυτή την υπόθεση, που κάθε άλλο παρά υπόθεση αποστασίας ήταν.
Η Ένωση Κέντρου είχε ιδρυθεί το 1961 ως συνασπισμός 19 κομμάτων (!) από τις παρυφές του παράνομου τότε Κ.Κ.Ε. (Ηλ. Τσιριμώκος) μέχρι την ακροδεξιά (Τουρκοβασίλης, βουλευτές της Κ.Α.Ε. του πρώην αρχηγού της Χ στρατηγού Γρίβα).
Από τα πρώτα στελέχη του συνασπισμού ήταν ακόμη και επίσημοι συνεργάτες των Γερμανών, τους οποίους είχε αποκλείσει από την Ε.Ρ.Ε. ο Κ. Καραμανλής, όπως ο Εμμ. Λουλακάκης που είχε διορισθεί από τους ναζί Γενικός Διοικητής Κρήτης καθώς και ο φόβος και τρόμος των κομμουνιστών Μεσσηνίας Ευαγ. Μαγγανάς.
Ο χωρίς προηγούμενο ευρύτατος αυτός συνασπισμός, κρίθηκε αναγκαίος ως η μόνη δυνατότητα για να κερδηθεί η εξουσία από την Ε.Ρ.Ε. του Κων. Καραμανλή.
Η ίδρυση της Ενώσεως Κέντρου είχε θεμελιωθεί στο ότι υπήρχαν 8 συναρχηγοί και ο Γ. Παπανδρέου, καθ’ ότι ήταν ο καλύτερος ρήτορας όλων των πολιτικών εκείνης της εποχής, θα ήταν ο πρώτος μεταξύ ίσων. Ενώ λοιπόν είχε ρητά συμφωνηθεί πως για όλα έπρεπε να συναποφασίζουν όλοι, για μια τόσο σημαντική υπόθεση ο Γ. Παπανδρέου και ο γιός του Ανδρέας, αντιλαμβανόμενοι τους κινδύνους που έκριναν το μέλλον τους, αυτονομήθηκαν και, αναιρώντας την ιδρυτική συμφωνία, ενεργούσαν σαν να ήταν η Ένωση Κέντρου ένα προσωποπαγές κόμμα όπως η Ε.Ρ.Ε. ή αργότερα το ΠΑΣΟΚ.
Αυτό εξόργισε τους συναρχηγούς Τσιριμώκο, Νόβα, Στεφανόπουλο και Μητσοτάκη (ο οποίος μετά τον θάνατο του Σοφ. Βενιζέλου το 1964 ήταν ουσιαστικά ο ηγέτης της ομάδας των Φιλελευθέρων) καθώς και άλλους, οι οποίοι μετά το “σπάσιμο” αυτής της βασικής ιδρυτικής συμφωνίας, βλέποντας τον Γεώργιο Παπανδρέου να άγεται και να φέρεται από τον γιό του, αποφάσισαν να αποχωρήσουν και να αυτονομηθούν και αυτοί.
Τότε ο χαρισματικός στο να γοητεύει αλλά και δαιμόνιος στην εφαρμογή των εξ Αμερικής νέων μεθόδων ανορθόδοξου πολιτικού πολέμου και πολιτικής μηχανορραφίας, Ανδρέας Παπανδρέου, εξαπέλυσε καταιγισμό πολιτικής εκμεταλλεύσεως χωρίς προηγούμενο!
Με επίκεντρο τις λέξεις “αποστασία, προδοσία και συνταγματική εκτροπή” αποπροσανατόλισε την πλειοψηφία της κοινής γνώμης ενοχοποιώντας και στιγματίζοντας σημαντικές πολιτικές φυσιογνωμίες, που δεν είχαν σχέση με τέτοιες πολιτικές συμπεριφορές.
Δεκάδες περιπτώσεις πολιτικών που απεχώρησαν από τα κόμματά τους, όπως του Σπ. Μαρκεζίνη από τον Συναγερμό το 1954, του Γ. Ράλλη και Παν. Παπαληγούρα από την Ε.Ρ.Ε. το 1958, του Κ. Στεφανόπουλου το 1985 από την Ν.Δ. μαζί με 9 βουλευτές (ΔΗΑΝΑ), του Γερ. Αρσένη το 1986 από το ΠΑ.ΣΟ.Κ., του Αντώνη Σαμαρά το 1991 (ΠΟΛ.ΑΝ), του Δημ. Τσοβόλα το 1995 από το ΠΑ.ΣΟ.Κ (ΔΗΚΚΙ), του Δημ. Αβραμόπουλου το 2001 (Κ.Ε.Π), του Παναγιώτη Λαφαζάνη το 2015 από το ΣΥΡΙΖΑ (Λαϊκή Ενότητα) και πολλών άλλων, δεν χαρακτηρίστηκαν ως αποστασία αλλά αποχώρηση.
Μόνον εκείνη του 1965, που ενώ ήταν απόλυτα δικαιολογημένη χαρακτηρίστηκε ως …”αποστασία”!
Σήμερα πάντως, μετά από μισό αιώνα, τα γεγονότα και οι εξελίξεις οδηγούν τον κάθε αντικειμενικό και πολιτικά σκεπτόμενο άνθρωπο στα παρακάτω συμπεράσματα:
Ο Ανδρέας Παπανδρέου τα “έπαιξε όλα για όλα” και κατάφερε από κατηγορούμενος να γίνει κατήγορος της δήθεν πολιτικής ανηθικότητας και εκτροπής των άλλων!!
Ταυτόχρονα δε να υποδυθεί τον λαϊκό ιεροκήρυκα της πολιτικής ορθοδοξίας και του ήθους των πολιτικών ανδρών!!
Στην δίκη του ΑΣΠΙΔΑ που άρχισε τον Νοέμβριο του 1966, το πόρισμα του δικαστού Σωκ. Σωκρατίδη, που ζήτησε την προφυλάκιση του Ανδρέα, ήταν πραγματικός καταπέλτης για την ενοχή του.
Δεν υπάρχουν ακόμη στοιχεία για τις πιέσεις που δέχθηκε αργότερα το στρατιωτικό καθεστώς, όχι μόνο να μην αναμοχλεύσει την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ, αλλά να δώσει διαβατήριο και να προσφέρει ακόμη και το αεροπορικό εισιτήριο για το εξωτερικό στον φερόμενο αρχηγό της οργάνωσης αυτής Ανδρέα Παπανδρέου ώστε να φύγει ανενόχλητος από την χώρα.
Αξιωματικοί – μέλη του ΑΣΠΙΔΑ όπως ο Α. Μπουλούκος, Δ. Χονδροκούκης, Τ. Παπαγεωργόπουλος, εξελέγησαν βουλευτές με το ΠΑΣΟΚ και άλλοι όπως Θ. Τόμπρας, Γ. Πανούτσος έλαβαν μετά το 1981, υψηλές κυβερνητικές θέσεις.
Το ποιος ευθύνεται για την διάλυση της Ενώσεως Κέντρου, στοχεύοντας από την αρχή στην μετάλλαξη της σε ένα προσωποπαγές, οικογενειακό, Παπανδρεϊκό κόμμα, και ποιος έπλασε τον μύθο της “αποστασίας”, είναι ηλίου φαεινότερον.
Επίσης είναι πλέον σαφές, τόσο ότι τότε ουσιαστικά ξεκίνησε ο εκτροχιασμός της πορείας της χώρας μας, όσο και ποιος ήταν ο βασικός πρωτεργάτης της πορείας προς την καταστροφή.
Τα δείγματα γραφής των ικανοτήτων του Ανδρέα Παπανδρέου και του Κων. Μητσοτάκη απεδείχθησαν στα 10 χρόνια διακυβερνήσεως του πρώτου και στα 3,5 του δευτέρου.
Ο Ανδρέας παράλληλα με την διχαστική πολιτική του και την διάλυση της κρατικής μηχανής, ακολουθώντας τον εύκολο δρόμο του συνεχούς εξωτερικού δανεισμού και δεκαπλασιάζοντας το εξωτερικό χρέος στα 8 πρώτα χρόνια, δημιούργησε τις προϋποθέσεις εκείνες, ώστε η Ελλάδα σήμερα, εξαρτώμενη πλήρως από τους δανειστές της, να μην ανήκει πλέον στους Έλληνες.
Εκτός αυτού όμως η Ελλάδα με αυτά τα γεγονότα, την δημαγωγία, τον λαϊκισμό και την λασπολογία, δεν μπόρεσε να αξιοποιήσει προς όφελος της για πολλές 4ετίες έναν ικανότατο και άξιο πολιτικό, τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη.
Υ.Γ. Αξίζει να αναφερθεί πως η κυβέρνηση του 1966 με πρωθυπουργό τον Στεφ. Στεφανόπουλο και υπουργό συντονισμού και οικονομικών Κων. Μητσοτάκη πέτυχε τους μακράν καλύτερους οικονομικούς δείκτες από όλες τις κοινοβουλευτικές κυβερνήσεις στην Ελληνική ιστορία. Δυστυχώς όμως ακόμη και σήμερα η περίοδος εκείνη χαρακτηρίζεται ως … “μαύρη” σελίδα!
Επίσης πρέπει να υπογραμμιστεί και ένα άλλο σημαντικό γεγονός τη χρονιά εκείνη. Ήταν η πρωτοβουλία του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη να ζητήσει την αμνήστευση όλων των εμπλεκομένων στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ (!) δείχνοντας έτσι την μεγαλοψυχία και το υψηλό πολιτικό του ανάστημα.
Μ.Η.Τ. 232120