Ουσιαστικά ο Θεός και ο λαός ενώνουν το παρόν με το παρελθόν και εξασφαλίζουν το μέλλον των ανθρώπων
«Οριζε να μην ορκίζονται ποτέ στο όνομα των θεών καταχρηστικά. Γι’ αυτό ο Σύλλος, ένας από τους Πυθαγόρειους του Κρότωνα, προκειμένου να μην ορκιστεί πλήρωσε χρήματα, παρ’ όλο που δεν θα ψευδορκούσε. […] Ελεγε ακόμα ο Πυθαγόρας ότι οι άνθρωποι πρέπει να προσφέρουν σπονδές τρεις φορές και ότι ο Απόλλωνας κάνει τις μαντείες του από τρίποδα γιατί από την τριάδα δημιουργήθηκε ο αριθμός. […] Ορίζει ακόμα, αν τύχει να χυθεί αίμα μέσα σε ιερό, να γίνει καθαρμός με χρυσάφι ή με νερό της θάλασσας, με αυτό δηλαδή που υπήρξε πρώτο και με το ωραιότερο απ’ όλα. […] Υπαγορεύει επίσης να μη γίνεται τοκετός μέσα σε ναό· γιατί δεν επιτρέπεται να γίνεται μέσα σε ιερό τόπο η φυλάκιση του θεϊκού στοιχείου της ψυχής μέσα στο σώμα. […] Δεν επέτρεπε την καύση των νεκρών, όπως και οι μάγοι, επειδή δεν ήθελε να συμμετέχει κάτι το θνητό σε τίποτε από τα θεία».
Ιαμβλίχου «Περί του Πυθαγορείου Βίου», Προσωκρατικοί, 5ος Τόμος (Πυθαγόρας 2), εκδόσεις Κάκτος, σελ. 229-230
Σε αυτό το απόσπασμα από το έργο του Ιαμβλίχου ακόμα και ο πιο αδαής μπορεί να αντιληφθεί ότι οι… προλήψεις ή ορισμένες περί θείου αντιλήψεις μας είναι παλαιότερες των μνημείων που μας κατέλιπαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι. Οι Ελληνες μετά Χριστόν, σε πείσμα των κηρύκων της ιστορικής ασυνέχειας του έθνους μας, διατηρούν πάμπολλα προχριστιανικά έθη! Μία από τις αναρίθμητες αποδείξεις είναι αυτό το σημείο της βιογραφίας του Πυθαγόρα που έγραψε ο Ιάμβλιχος. Εδώ ασχολείται με την παράθεση παραγγελμάτων, συμβόλων, αριθμών, καταστάσεων και μεταβολών που αποτελούσαν τους οδοδείκτες της πυθαγόρειας ατραπού προς την αρετή. Η τριάς, η φύση και προέλευση του αριθμού, η ιερότητα του όρκου, το αίμα, η συμπεριφορά εντός των ναών, ο θάνατος και η γέννηση – όλα κομμάτια από τον θραυσθέντα καθρέφτη στον οποίον οι πυθαγόρειοι αντίκριζαν ολόκληρη την εικόνα αλλά και το νήμα που τους συνέδεε με τον θεό.
Η Ελλάς ως ιδέα παραμένει κάτι τέλειο και εκθεωμένο. Ως αποτύπωση στον κόσμο μας, στη διάσταση της φθοράς, όμως, η Ελλάς παραμένει ζητούμενο. Με την πάροδο των αιώνων καθίσταται δυσχερής η απόδοση ενός ακριβούς ορισμού της λέξεως αλλά και η προσέγγιση της αρμονίας που διαπότισε τις καλύτερες στιγμές και πτυχές του πολιτισμού μας.
Η ελπίδα
Ομως, παρά τις αναπόφευκτες αβαρίες του εθνικού σκάφους στο ατέρμονο ταξίδι του στους ωκεανούς του χρόνου, ο παρατηρητής διαπιστώνει κάτι εξαιρετικά ελπιδοφόρο. Η ουσία του λατρευτικού και θρησκευτικού περιεχομένου δεν έχει μεταβληθεί. Μπορεί η ερμηνεία των συμβολισμών και των τελετουργικών να έχει χαθεί και σήμερα να απομένει ένα άθροισμα προλήψεων και δεισιδαιμονιών, αλλά ο λαός ακολουθεί πιστά, έστω και ασυναίσθητα, τη ροή της ελληνικότητας. Ο εσωτερικός κύκλος του Πυθαγόρα γνώριζε γιατί δεν πρέπει να καίγονται οι νεκροί και να χύνεται αίμα στο ιερό. Τώρα έχουν μείνει μόνο τα συνθήματα, τα κελύφη της αλήθειας. Αλλά κι αυτό είναι πολύ σημαντικό.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η σκυταλοδρομία της ελληνικής θεολογίας και του ενοποιητικού συστήματος βάσει του οποίου εξετάστηκε το «εν» και το «παν» δεν άρχισε την εποχή του Πυθαγόρα. Στο ίδιο έργο (παρ. 146 & 147), ο Ιάμβλιχος αποδίδει την αρχή στον Ορφέα:
«Αν και θα ήθελε να μάθει κάποιος από πού παρέλαβαν οι άντρες αυτοί την τόσο μεγάλη ευσέβεια, πρέπει να πούμε ότι στον Ορφέα βρίσκει κανείς ένα ευκρινές υπόδειγμα της πυθαγορικής θεολογίας με βάση τους αριθμούς. Δεν υπάρχει πλέον καμιά αμφιβολία ότι ο Πυθαγόρας με αφετηρία του τον Ορφέα συνέταξε τον λόγο του περί θεών, τον οποίον γι’ αυτόν τον λόγο ονόμασε Ιερό, γιατί αποτελεί απάνθισμα από τα πιο μεγάλα μυστήρια του ορφισμού. […] Είναι φανερό από αυτά ότι παρέλαβε από τους Ορφικούς την ιδέα πως η φύση των θεών καθορίζεται από τον αριθμό. Μέσω των αριθμών έκανε ακόμα θαυμαστές προγνώσεις και λάτρευε τους θεούς σύμφωνα με τους αριθμούς, διότι η φύση τους είναι πολύ συγγενική με τη φύση των θεών».
Η περί του θείου φιλοσοφική αντιμετώπιση και λαϊκή πρακτική είναι η ενοποιητική υπερχορδή που σχημάτισε το θαύμα που αποκλήθηκε «Ελλάς». Ουσιαστικά, ο Θεός και ο λαός ενώνουν το παρόν με το παρελθόν και εξασφαλίζουν το μέλλον μας.
Παναγιώτης Λιάκος
Μ.Η.Τ. 232120