Αντιδράσεις για τη μελέτη της μεταμόρφωση του κτήματος, που απειλεί να μετατρέψει σημαντικά κτίρια σε καφετέριες και μπιραρίες
Η… ξεχασμένη από το 2012 μελέτη του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας για την αξιοποίηση του πρώην βασιλικού κτήματος στο Τατόι βγήκε από το συρτάρι, επικαιροποιήθηκε και απειλεί να μετατρέψει κάποια από τα ιστορικά κτίρια της έκτασης σε καφετέριες, μπιραρίες και ταβέρνες. Η δημόσια διαβούλευση για το σχέδιο της Κοινής Υπουργικής Απόφασης (ΚΥΑ), που προβλέπει αλλαγές στις χρήσεις γης, σε κήπους και κτίσματα, με τελικό σκοπό τη μεταμόρφωση του κτήματος σε πάρκο αναψυχής, ολοκληρώνεται σήμερα τα μεσάνυχτα (αν και δεν αποκλείεται να δοθεί νέα παράταση), με το Σωματείο Φίλοι Κτήματος Τατοΐου, δήμους, συλλόγους, φορείς και κατοίκους της ευρύτερης περιοχής να διατυπώνουν σοβαρές ενστάσεις για τις προωθούμενες αλλαγές.
«Σε ποσοστό 70% η μελέτη είναι εξαιρετική. Ωστόσο, στο κρίσιμο ζήτημα των νέων χρήσεων που θα έχουν τα ιστορικά κτίρια είναι… εκτός τόπου και χρόνου. Το Τατόι δεν είναι απλώς ένας χώρος πρασίνου, δεν μπορεί λοιπόν να έρθει μια υπουργική απόφαση που θα αλλοιώσει την ιστορική φυσιογνωμία του» λέει στην «κυριακάτικη δημοκρατία» ο πρόεδρος του Σωματείου Φίλοι Κτήματος Τατοΐου Βασίλης Κουτσαβλής. Η μελέτη που αναρτήθηκε πριν από λίγες ημέρες, προς διαβούλευση, στην ιστοσελίδα του υπουργείου Περιβάλλοντος προβλέπει τη μετονομασία του πρώην βασιλικού κτήματος σε Μητροπολιτικό Πάρκο Τατοΐου Ελεύθερης Πρόσβασης και τον διαχωρισμό της έκτασης σε τρεις ζώνες.
Στην πρώτη (περιοχή αναψυχής και υπαίθριων αθλητικών δραστηριοτήτων), που καταλαμβάνει το βόρειο κομμάτι του κτήματος προς την Ιπποκράτειο Πολιτεία, επιτρέπονται η εγκατάσταση και η λειτουργία περιπτέρων πληροφόρησης, περιβαλλοντικής και ιστορικής ενημέρωσης, αναψυκτηρίων και χώρων ενοικίασης ποδηλάτων. Στη δεύτερη ζώνη (κεντρικό κομμάτι) αναμένεται να διαμορφωθούν μονοπάτια και ποδηλατικές διαδρομές και να λειτουργήσουν μουσείο, γραφεία, πωλητήριο, καφέ – εστιατόριο και βοηθητικοί χώροι, ενώ στην τρίτη (προς την πλευρά της Βαρυμπόμπης) θα δημιουργηθούν ερευνητικά κέντρα, εργαστήρια, κέντρα περιβαλλοντικής μελέτης, ιατρείο, καταστήματα πώλησης τροφίμων που θα παράγονται στο πάρκο και χώροι εστίασης.
Προβλέπονται, επίσης, γεωργικές χρήσεις (αναβίωση του αμπελώνα και του ελαιώνα του κτήματος), δημιουργία βουστασίου, ποιμνιοστασίου και ιπποστασίου, εγκατάσταση υπαίθριου θεματικού χώρου για τον σιδηρόδρομο σε μια έκταση έξι στρεμμάτων, χώροι στάθμευσης και παρατηρητήρια μελέτης του τοπίου και της άγριας ζωής. «Το σχέδιο που παρουσίασε το υπουργείο Περιβάλλοντος έχει πολλά θετικά στοιχεία. Ακόμα και αυτά όμως δεν μπορούν να υλοποιηθούν, αν δεν υπάρξει τροποποίηση των διαταγμάτων του 2007 και του 2008, που καθορίζουν τις χρήσεις γης, με βάση το καθεστώς προστασίας του ορεινού όγκου της Πάρνηθας» αναφέρει ο κ. Κουτσαβλής. Υπάρχουν, όμως, και σημεία που προκαλούν την έντονη αντίδραση των μελών του σωματείου, όπως η πρόβλεψη για μετατροπή του ιστορικού ξενοδοχείου «Τατόιον» σε ταβέρνα.
«Η προστασία του κτιρίου και της φυσιογνωμίας του ξενοδοχείου αποτελεί για εμάς κόκκινη γραμμή. Πρόκειται για ένα ξενοδοχείο οκτώ δωματίων, που, με τις απαραίτητες εργασίες συντήρησης, θα μπορούσε να λειτουργήσει ξανά, στην ίδια θέση. Ακόμα όμως και αν αυτό δεν συμβεί, δεν υπάρχει καμία λογική εξήγηση για τη μετατροπή του κτίσματος σε ταβέρνα. Συνολικά, προβλέπεται να λειτουργήσουν στο Τατόι (και μάλιστα στον πυρήνα του) τουλάχιστον πέντε χώροι εστίασης, αριθμός που κατά την εκτίμησή μας υπερβαίνει σημαντικά τη φέρουσα ικανότητα του κτήματος. Το Τατόι μπορεί να αντέξει συγκεκριμένο αριθμό επισκεπτών, ειδικά σήμερα που δεν υπάρχει η δυνατότητα φύλαξης της έκτασης».
Μεταξύ των κτιρίων που πρόκειται να… θυσιαστούν, ώστε να λειτουργήσουν στο κτήμα εστιατόρια και καφετέριες, βρίσκονται η οικία του αρχικηπουρού, οι παλιοί στρατώνες, οι κατοικίες των εποχικών εργατών και τα μαγειρεία των ανακτόρων. «Σαν σωματείο, συμφωνούμε μόνο με την αλλαγή χρήσης στα μαγειρεία, όπου πιστεύουμε ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει ένα (και μοναδικό) καφέ – αναψυκτήριο και πωλητήριο. Το παράδοξο, όμως, είναι ότι αυτή η -θετική και απολύτως λογική, κατά τη γνώμη μας- μετατροπή προσκρούει στο ισχύον θεσμικό πλαίσιο» λέει ο κ. Κουτσαβλής.
Οι Φίλοι Κτήματος Τατοΐου αντιδρούν επίσης στη δημιουργία συνεδριακού κέντρου στις εγκαταστάσεις του νέου βουστασίου, όπου θα μπορούσαν να εκτεθούν τα αυτοκίνητα-μνημεία και οι άμαξες της πρώην βασιλικής οικογένειας. «Δυστυχώς, στο σχέδιο που παρουσίασε το υπουργείο Περιβάλλοντος δεν προβλέπεται πουθενά χωροθέτηση Μουσείου Βασιλικών Αμαξών και Αυτοκινήτων. Το νέο βουστάσιο αποτελεί το μοναδικό σημείο του κτήματος που θα μπορούσε να φιλοξενήσει αυτόν τον χώρο και η μετατροπή του σε συνεδριακό κέντρο δεν αφήνει κανένα περιθώριο για τη δημιουργία του συγκεκριμένου μουσείου» σημειώνει ο ίδιος.
Το σωματείο, καθώς και άλλοι σύλλογοι και φορείς που συμμετέχουν στη διαβούλευση για την αξιοποίηση του πρώην βασιλικού κτήματος στο Τατόι, διατυπώνουν ερωτήματα και για μια σειρά άλλων ζητημάτων (π.χ. για τη δυνατότητα συντήρησης του κήπου και των κτιρίων, λόγω της δύσκολης οικονομικής συγκυρίας) και προειδοποιούν ότι, αν το υπουργείο Περιβάλλοντος -σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού- δεν προχωρήσει στις αναγκαίες αλλαγές στην ΚΥΑ, ώστε να διαφυλαχθεί ο ιστορικός χαρακτήρας της έκτασης, θα ακολουθήσουν τον δρόμο της Δικαιοσύνης.
Σκουριάζουν ακόμη τα αυτοκίνητα της τέως βασιλικής οικογένειας
Σχεδόν 20 ημέρες πέρασαν από την ανακοίνωση της απόφασης του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ) που χαρακτήριζε μνημεία 10 από τα αυτοκίνητα της τέως βασιλικής οικογένειας, αλλά οι τρεις Rolls-Royce, το λευκό Fiat με τα ψάθινα καθίσματα, τα δύο MG Cabrio, το Jeep και τα τρία οχήματα που βρίσκονταν εκτεθειμένα στον κήπο εξακολουθούν να σκουριάζουν στο Τατόι, χωρίς κανείς να μπορεί να… προβλέψει ποια θα είναι τελικά η τύχη τους.
«Η ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού δείχνει να μην ασχολείται με το θέμα, ενώ οι εργαζόμενοι στις αρμόδιες διευθύνσεις έχουν όλη την καλή διάθεση να προχωρήσουν στη συντήρηση των αυτοκινήτων, αλλά σηκώνουν τα χέρια ψηλά λόγω έλλειψης χρημάτων. Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει πού θα πάνε αυτά τα οχήματα, αν θα τοποθετηθούν σε κάποιο γκαράζ ή αν θα παραμείνουν στις αποθήκες και στους κήπους του κτήματος, μέχρι να καταστραφούν εντελώς» αναφέρει ο κ. Βασίλης Κουτσαβλής.
Την ίδια ώρα παραμένει στο τραπέζι η πρόταση του σωματείου να αναλάβει πλήρως το κόστος της επισκευής, της συντήρησης και της αποθήκευσης των αυτοκινήτων σε ασφαλές σημείο, αλλά και να συμβάλει με κάθε τρόπο στην προσπάθεια διάσωσης των πρώην βασιλικών αμαξών, που παραμένουν κλειδωμένες από το 1967 στον στάβλο του βασιλιά Γεωργίου Α΄.
Από τη φωτιά που έκαψε 33.000 στρέμματα (και ελαφάκια) στην κρατική εγκατάλειψη!
Η ιστορία του πρώην βασιλικού κτήματος στο Τατόι άρχισε το 1872, όταν ο Γεώργιος Α΄ αγόρασε από την οικογένεια Σούτσου μια έκταση 16.000 στρεμμάτων αντί 300.000 δραχμών, που καταβλήθηκαν σε τέσσερις δόσεις. Δύο χρόνια αργότερα ολοκληρώθηκε η κατασκευή ενός λιτού διώροφου σπιτιού, που επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί ως βασιλικός ξενώνας, ενώ την περίοδο 1884-1886 χτίστηκε η έπαυλη της πρώην βασιλικής οικογένειας, που εγκαινιάστηκε επισήμως τον Μάιο του 1889. Στο ίδιο διάστημα (με παραχωρήσεις ή αγορές νέων οικοπέδων) η έκταση του κτήματος αυξήθηκε στα 47.427 στρέμματα, ενώ το Τατόι απέκτησε δύο ναούς, υπασπιστήριο, τηλεγραφείο, οινοποιείο, βουτυροκομείο, στάβλους, αποθήκες, εργατικές κατοικίες και καταλύματα για τη φρουρά.
Σταδιακά προστέθηκαν γέφυρες και τεχνητές λίμνες (Χήνα και Κιθάρα), δασικοί δρόμοι, συστήματα πυρασφάλειας και υδροδότησης, στρατώνες, κτίρια για το προσωπικό αλλά και το μικρό ξενοδοχείο «Τατόιον», που πολύ σύντομα κέρδισε μια θέση στους ευρωπαϊκούς τουριστικούς οδηγούς της εποχής. Η πυρκαγιά του 1916, που έκαψε 33.000 στρέμματα, εκατοντάδες ελάφια, το ανάκτορο του Κωνσταντίνου, τον ναό του Προφήτη Ηλία και άλλα κτίσματα, αποτελεί σταθμό στην ιστορία του κτήματος, όπως και η απαλλοτρίωση της έκτασης από το ελληνικό κράτος το 1924, μετά την εγκαθίδρυση της αβασίλευτης δημοκρατίας. Με την επαναφορά της βασιλείας, τα ανάκτορα του Τατοΐου ενισχύθηκαν με νέα κτίρια, όπως το διευθυντήριο και τα πέτρινα φυλάκια, ενώ από το 1948 αποτέλεσαν τη μόνιμη κατοικία της πρώην βασιλικής οικογένειας.
Διαπραγματεύσεις
Το 1972 ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος προχώρησε στην πώληση 1.560 στρεμμάτων σε ιδιωτική εταιρία. Το 1973 η χούντα δήμευσε το κτήμα, ενώ τη δεκαετία του 1980, με αίτημα του τέως βασιλιά, ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις με τις ελληνικές κυβερνήσεις, με σκοπό τη συνολική ρύθμιση του ζητήματος της πρώην βασιλικής περιουσίας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος φόρτωσε σε κοντέινερ και απομάκρυνε από το Τατόι χιλιάδες αντικείμενα, ενώ ακολούθησε πολύχρονη δικαστική διαμάχη με το Ελληνικό Δημόσιο, που το 2003 απέκτησε τελικά την κυριότητα της έκτασης, καταβάλλοντας στην πρώην βασιλική οικογένεια περίπου 13.200.000 ευρώ.
Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους το κτήμα Τατοΐου κηρύχθηκε διατηρητέο από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ). Ωστόσο, από τότε η έκταση εγκαταλείφθηκε πλήρως, τα κτίρια υπέστησαν σημαντικές φθορές, ενώ πολύτιμα αντικείμενα (πίνακες, έγγραφα, άμαξες κ.λπ.) έμειναν να σαπίζουν σε σφραγισμένες αποθήκες ή βρέθηκαν στο… έλεος των τρωκτικών και των πλιατσικολόγων. Το τελευταίο διάστημα πραγματοποιούνται εργασίες αναστήλωσης και συντήρησης σε κτίσματα όπως το οινοποιείο, η οικία του αρχικηπουρού και ο ναός της Αναστάσεως, ενώ σειρά θα πάρουν το ξυλουργείο, το σιδηρουργείο και οι κατοικίες του προσωπικού.
Γεράσιμος Κόντος
Μ.Η.Τ. 232120