Ο πόλεμος γραφέων – στρατιωτών

Πάντα η συμμετοχή σε πόλεμο υπέρ πατρίδος θα φαντάζει ενδοξότερη πράξη από μυριάδες φιλολαϊκά νομοσχέδια

«Οι γραφείς θεωρούσαν το αξίωμα του στρατιωτικού κατώτερο από το δικό τους. Οι μαθητές τους, ωστόσο, που τους θάμπωνε η εξωτερική εμφάνιση, έφθαναν καμιά φορά στο σημείο να προτιμούν το σπαθί και το τόξο, και ιδιαίτερα το άρμα με τα δυο σφριγηλά άλογα, από τον κάλαμο και την πλάκα. Στους τρελούς αυτούς νέους έπεσε το καθήκον να περιγράψουν τα βάσανα του στρατιώτη. Η απαρίθμηση των δυστυχιών του πιάνει ένα μεγάλο μέρος ανάμεσα στα διάφορα είδη γραπτού λόγου που μας άφησε η εποχή των Ραμσή».

 PierreMontet, «Η καθημερινή ζωή στην αρχαία Αίγυπτο», εκδόσεις Παπαδήμα, σελ. 244.

Από τη φαραωνική Αίγυπτο της 18ης και της 19ης δυναστείας ως τις ημέρες μας δεν έχει αλλάξει σχεδόν τίποτα στην ανθρώπινη συμπεριφορά και όλα όσα συνθέτουν τις θετικές και τις αρνητικές πτυχές του χαρακτήρα του είδους μας. Η δουλοκτησία έχει καταργηθεί (τουλάχιστον στους τύπους) στις περισσότερες χώρες της υδρογείου, αλλά η δουλοπρέπεια ποτέ.

Οι πολίτες δεν υποβιβάζονται σε ανδράποδα λόγω οφειλών σε τρίτους αλλά συχνά εγκλείονται στις φυλακές γι’ αυτόν τον λόγο ή αντιμετωπίζονται σαν δούλοι, ακόμα και από τα οικεία τους πρόσωπα, αν δεν έχουν τους πόρους που αγοράζουν -στα μάτια των άλλων- αξιοπρέπεια και σεβασμό.

Επισήμως, η τυραννία και η απολυταρχία καταδικάζονται ως φαύλοι τρόποι διαχείρισης των κοινών υποθέσεων, αλλά όλοι οι ηγέτες μακαρίζουν (από μέσα τους) τους φαραώ και τους «μεγάλους βασιλείς» και τους τυράννους όποτε χρειάζεται να εξηγήσουν μια «δύσκολη», δηλαδή αντιδημοφιλή απόφασή τους στο κοινό.

Μελάνι και αίμα

Υπό αυτό το πρίσμα εύκολα εξηγείται γιατί δεν έχει συμφωνηθεί ούτε μία ανακωχή στον ακήρυχτο πόλεμο, που διεξάγεται επί χιλιετίες, μεταξύ των «γραφιάδων» και των στρατιωτικών. Στις παλαιότερες εποχές, όταν η εχθρότητα και οι ανταγωνισμοί μεταξύ των εθνών εκδηλώνονταν με ταχύτητα, τραχύτητα και τρόπο απροκάλυπτο, οι γραφείς ήταν εξαιρετικά προσεκτικοί στην επιλογή μεθόδου υπονόμευσης της θέσης και των εξουσιών των στρατιωτικών. Τα «κινήματα» ήταν υπόθεση ρουτίνας και οι πόλεμοι, τοπικοί, περιφερειακοί αλλά και εμφύλιοι, δεν φάνταζαν τόσο εξωπραγματικά ενδεχόμενα όσο στον δυτικό κόσμο της νεωτερικότητας. Οι στρατιωτικοί επέστρεφαν από τα πεδία των μαχών δαφνοστεφείς, σωματικά τραυματισμένοι, ψυχολογικά κλονισμένοι, αλλά η φήμη τους ήταν ακέραια. Πάντα η συμμετοχή σε πόλεμο υπέρ πατρίδος θα φαντάζει χιλιάδες φορές ενδοξότερη πράξη από μυριάδες φιλολαϊκά νομοσχέδια και «μεταρρυθμίσεις».

Αυτό το γνώριζαν οι «γραφείς» και δεν εξέθεταν με τόση σαφήνεια τις προθέσεις τους να ελέγχουν το στράτευμα μέχρις εξουθενώσεως των οπλιτών και ταπεινώσεως των αξιωματικών. Στην εποχή μας και ειδικά στη χώρα μας η τάξη των «γραφέων» έχει μικρότερη χρησιμότητα από εκείνην της αρχαίας Αιγύπτου αλλά μεγαλύτερη και βαθύτερη εξουσία.

Οι γραφείς, κατά βάσιν απόφοιτοι πανεπιστημίων του εξωτερικού και αναθρεμμένοι με παραστάσεις μη ελληνικές, έχουν ταυτιστεί με την πολιτική εξουσία. Ο αρχέγονος τρόμος τους για τη στολή εκδηλώνεται πρώτα και κύρια με τη δική τους ανυποταξία ή οικτρή στρατιωτική θητεία σε κάποιο σημείο της πρωτευούσης, στη… θαλπωρή γραφείων και σε απόσταση ασφαλείας από τη σκόνη, τον ιδρώτα και τον άγριο ήχο της ζωής των στρατοπέδων.

Η μόνη τους σχέση με τη στρατιωτική ιδέα είναι η βαριεστημένη παρουσία τους στην εθιμοτυπία και το ξεφούρνισμα μπαγιάτικων λέξεων σε ομιλίες για μάχες, θυσίες, ιδέες και οράματα που δεν ενστερνίστηκαν ποτέ. Είναι αληθινά απορίας άξιον πώς θα μπορούσε κάποιος έντιμος αξιωματικός να ανέχεται τέτοια υποκριτικά κοάσματα από πρόσωπα που έχουν υποσκάψει σε τέτοιο βαθμό το ηθικό των Ελλήνων και έχουν υποτιμήσει εμπράκτως τον ρόλο του Στρατού στην πατρίδα μας.

Στην αρχαία Αίγυπτο, πάντως, η ζωή του στελέχους των Ενόπλων Δυνάμεων πόρρω απείχε από το να χαρακτηρίζεται «ειδυλλιακή». Στο βιβλίο από το οποίο προέρχεται το απόσπασμα που παρατέθηκε στην αρχή του κειμένου διαβάζουμε για τους αρχαίους Αιγύπτιους αξιωματικούς: «Ο υποψήφιος αξιωματικός του πεζικού άρχιζε να γυμνάζεται από την κούνια του. Μόλις έφτανε τις δύο πήχες ύψος κλεινόταν στον στρατώνα. Τον υπέβαλλαν σε τόσο σκληρή εξάσκηση, που γρήγορα το κεφάλι και το σώμα του αυλακώνονταν από πληγές που δεν έκλειναν ποτέ. Μόλις τολμούσε να ξεκουραστεί, τον έδερναν άγρια».

 Παναγιώτης Λιάκος