Πρόγνωση (για βραβείο) ΕΜΥ

Ξενάγηση live στον θάλαμο επιχειρήσεων που επί 24 ώρες ενημερώνει για τα καιρικά φαινόμενα! Οι προβλέψεις, τα έκτακτα δελτία και οι ραδιοβολίδες

{Από το περιοδικό «δ» που κυκλοφορεί με την «κυριακάτικη δημοκρατία»}

Οταν μια ατμοσφαιρική διαταραχή ξεκινήσει το «ταξίδι» της στην Ελλάδα, το επιχειρησιακό κέντρο της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας (ΕΜΥ) παίρνει φωτιά. Οι υπάλληλοι, που συγκεντρώνουν καθημερινά πληροφορίες για κάθε επικείμενη μετεωρολογική μεταβολή -ενίσχυση των ανέμων, βροχές, χιόνια, απότομη βουτιά ή κατακόρυφη άνοδος της θερμοκρασίας- στέλνουν σήμα σε κάθε γωνιά της χώρας και ενημερώνουν για τα καιρικά φαινόμενα.

«Βασική δουλειά μας είναι να προειδοποιούμε. Προτιμούμε να μας βρίσουν δύο φορές γιατί είπαμε ότι θα χιονίσει και δεν χιόνισε, παρά να συμβεί κάτι και η περιφέρεια, για παράδειγμα, να μην έχει προετοιμαστεί ώστε να ρίξει αλάτι για να μην κλείσουν οι δρόμοι» λέει στη «δημοκρατία» ο διευθυντής προγνώσεων της ΕΜΥ Αντώνης Λάλος. Στον θάλαμο επιχειρήσεων της ΕΜΥ, ο οποίος λειτουργεί με βάρδιες 24 ώρες το 24ωρο όλες τις ημέρες του χρόνου, υπάρχουν τρία διαφορετικά πόστα. Στο πρώτο, το προσωπικό της υπηρεσίας ελέγχει τις καιρικές συνθήκες στα αεροδρόμια της χώρας, στο δεύτερο, οι υπάλληλοι παρατηρούν τις μετεωρολογικές μεταβολές στη θάλασσα και στο τρίτο γίνονται οι προγνώσεις.

«Η πληροφορία που πρέπει να έχει ο πιλότος την ώρα που φεύγει από το αεροδρόμιο ή έρχεται σε αυτό πρέπει να είναι η καλύτερη δυνατή. Για την ασφάλεια των πτήσεων βγάζουμε προγνωστικά αεροδρομίων που περιγράφουν τις συνθήκες που θα επικρατήσουν» εξηγεί ο κ. Λάλος.

Αεροδρόμια

Ορισμένα από τα αεροδρόμια της χώρας έχουν ιδιομορφίες και με την παραμικρή μεταβολή της διεύθυνσης και της έντασης των ανέμων παρουσιάζουν προβλήματα. «Χαρακτηριστικότερη είναι η περίπτωση της Ρόδου, που λόγω της ιδιαιτερότητάς της, με το βουναλάκι στο αεροδρόμιο, αν φυσήξει νοτιοανατολικός άνεμος, ακόμα και αν έχει μικρή πνοή, μπορεί να υπάρξουν έντονες αναταράξεις» σημειώνει ο ίδιος. Εκτός από την παρατήρηση στα αεροδρόμια, η ΕΜΥ προειδοποιεί για καταιγίδες στο FIR Αθηνών ή για ηφαιστειακή σκόνη που μεταφέρεται στον αέρα από την Αίτνα. Ολα αυτά τα δεδομένα συνδέονται σε ένα σύστημα μετεωρολογικής πληροφόρησης όχι μόνο σε εθνικό, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Για αυτό, άλλωστε, και τα ρολόγια στα γραφεία της ΕΜΥ δεν δείχνουν ώρα Ελλάδος, αλλά είναι συντονισμένα στην κοινή για όλο τον πλανήτη ώρα Γκρίνουιτς (UTC).

Ιδιαίτερα κρίσιμο είναι το «κομμάτι» των θαλασσών. Η ΕΜΥ δεν ελέγχει μόνο το Αιγαίο, αλλά είναι υπεύθυνη για τη διασπορά προγνώσεων ναυτιλίας και προειδοποιήσεων θυελλωδών ανέμων για όλη τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα. «Το επίσημο δελτίο σε όλο τον κόσμο που κυκλοφορεί για τη ναυτιλία το εκδίδουμε εμείς τέσσερις φορές την ημέρα και αν χρειαστεί, εκδίδουμε και έκτακτα δελτία» τονίζει ο διευθυντής της ΕΜΥ. Επιπλέον, η υπηρεσία εκδίδει ειδικά δελτία για κάποιες διαδρομές που είναι «προφυλαγμένες», ανεξάρτητα αν στα πελάγη πνέουν μανιασμένοι άνεμοι. Μία τέτοια περίπτωση είναι ο Σαρωνικός και το θαλάσσιο τμήμα που χωρίζει την Κρήτη από τη Γαύδο.

Η μεγαλύτερη πρόκληση για τους μετεωρολόγους είναι η πρόγνωση. «Η πρόγνωση, με την έννοια της έγκυρης δεν υπάρχει, γιατί, πολύ απλά, μιλάμε για πρόγνωση. Η ατμόσφαιρα είναι μια χαοτική διαδικασία και δεν είναι αξιόπιστη για μεγάλο διάστημα, ειδικά για μεταβατικές περιόδους, όπως, για παράδειγμα, από την άνοιξη προς το καλοκαίρι» διευκρινίζει ο κ. Λάλος. Με την πρόοδο των επιστημών οι προβλέψεις στηρίζονται πια στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, οι οποίοι τρέχουν αριθμητικά μοντέλα (πολύπλοκες εξισώσεις) και δίνουν μια εικόνα για την κίνηση της ατμόσφαιρας στο μέλλον.

«Πλέον, ειδικά στις σταθερές περιόδους, τον χειμώνα και το καλοκαίρι, η πρόγνωση είναι αξιόπιστη μέχρι και για επτά μέρες, χωρίς όμως να περιέχει μεγάλες λεπτομέρειες. Τις δυο τρεις πρώτες μέρες το “σκορ” είναι μεγάλο και οι πιθανότητες μπορεί να είναι ακόμα και 90%. Σταματάμε την έβδομη ημέρα γιατί οι πιθανότητες να πέσουμε μέσα είναι 50-50, σαν να παίζεις ΠΡΟ-ΠΟ» τονίζει ο κ. Λάλος. Και συμπληρώνει: «Είμαστε μια προγνωστική επιστήμη. Αύριο μπορεί να πω ότι θα βρέξει στην Αθήνα. Αν δεν βρέξει, δεν χάλασε και ο κόσμος».

Η ΕΜΥ, εκτός από την ενημέρωση του κοινού, εξυπηρετεί και πολλούς ιδιώτες πελάτες, όπως ναυτιλιακές εταιρίες κ.ά. Πάντως, και οι «μεταφράσεις» που κάνουν τα μοντέλα έχουν τα προβλήματά τους. Οπως λέει ο κ. Λάλος, πρόκειται ουσιαστικά για βοηθήματα: «Εμείς παίρνουμε τα δεδομένα και τα ερμηνεύουμε. Αν δεν μπει και το ανθρώπινο χέρι, τότε μιλάμε για το τέλος της μετεωρολογίας και του ανθρώπου». Ο τελευταίος εκσυγχρονισμός στην ΕΜΥ έγινε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. «Μπορεί να έχουμε μια στέρηση σε εξοπλισμό και να έχουν κλείσει κάποιοι μετεωρολογικοί σταθμοί, με αποτέλεσμα να χάνουμε κάποιες πληροφορίες, αλλά το καλό είναι ότι είμαστε μέλη του Ευρωπαϊκού Μετεωρολογικού Οργανισμού, ο οποίος έχει την ευθύνη να αναπτύσσει τα μοντέλα που χρησιμοποιούμε» δηλώνει ο κ. Λάλος.

Meteo-συναγερμός

Από τον Μάρτιο του 2007 λειτουργεί στην ιστοσελίδα της ΕΜΥ μια σημαντική υπηρεσία, σχεδιασμένη να ενημερώνει το κοινό για επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα στην Ευρώπη. Πρόκειται για το Meteoalarm, που αποτελεί πρωτοβουλία του δικτύου Ευρωπαϊκών Μετεωρολογικών Υπηρεσιών (EUMETNET) και στηρίζεται από τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (WMO). Μαζί με την Ελλάδα συμμετέχουν οι παρακάτω χώρες: Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, Ελλάδα, Βρετανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ισλανδία, Κύπρος, Λετονία, Λουξεμβούργο, Νορβηγία, Ολλανδία, Ουγγαρία, Πορτογαλία, Σουηδία, Φινλανδία. Τα βασικά χρώματα στους χάρτες των χωρών είναι το πράσινο, το κίτρινο, το πορτοκαλί και το κόκκινο, έχουν διαβαθμισμένη σημασία και συμπληρώνονται από σύμβολα για τον άνεμο, την καταιγίδα κ.λπ.

Η πρώτη οργανωμένη μετεωρολογική δραστηριότητα στη χώρα μας καταγράφεται το 1890, όταν με πρωτοβουλία του Δημητρίου Αιγινήτη δημιουργείται στο Αστεροσκοπείο Αθηνών μετεωρολογικό δίκτυο, αποτελούμενο από επτά σταθμούς επιφάνειας. Στη συνέχεια έρχεται η ίδρυση της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας το 1931, η οποία περνά στην τότε Βασιλική Αεροπορία, με κύρια αποστολή τη μετεωρολογική υποστήριξη των φορέων της εθνικής άμυνας και της οικονομίας της χώρας μας. Η ΕΜΥ υπάγεται στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας και το προσωπικό της είναι «μεικτό». Αποτελείται, δηλαδή, από αξιωματικούς μετεωρολόγους, αποφοίτους της Σχολής Ικάρων και πολιτικούς υπαλλήλους, που είναι πτυχιούχοι Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης. Εκτός από την ΕΜΥ, υπάρχουν ακόμα δύο περιφερειακά μετεωρολογικά κέντρα, στη Λάρισα και στη Θεσσαλονίκη. Οι εγκαταστάσεις της ΕΜΥ βρίσκονται από το 1971 στο Ελληνικό, στην περιοχή του πρώην ανατολικού αερολιμένα.

Ευτράπελα

Οι πολίτες δεν παίρνουν τηλέφωνα στην ΕΜΥ όπως παλιά, καθώς τα τελευταία χρόνια ενημερώνονται για το μετεωρολογικό «μενού» από το ίντερνετ. Κατά καιρούς, βέβαια, δεν λείπουν και τα ευτράπελα: «Θυμάμαι το περασμένο καλοκαίρι μάς έπαιρνε κάθε Πέμπτη και Παρασκευή ένας τύπος που ζητούσε να μάθει αν θα φυσάει πολύ το Σαββατοκύριακο. Οταν τον ρώτησα τι δουλειά κάνει, εκείνος απάντησε ότι πουλά δολώματα για ψάρεμα. “Αν τα πάρω και δεν τα πουλήσω, καταστράφηκα, είναι ζωντανά δολώματα και πρέπει να φύγουν” μου είπε» διηγείται ο διευθυντής προγνώσεων της ΕΜΥ. Πολλές είναι οι περιπτώσεις στις οποίες… οι νεόνυμφοι ενδιαφέρονται να μάθουν αν θα βρέξει το βράδυ στη δεξίωση του γάμου. Για τον κ. Λάλο είναι και θέμα τύχης: «Ακόμα και το κατακαλόκαιρο μπορεί μια καταιγίδα να περάσει από την Αττική και να πέσει πάνω σου. Εγώ, πάντως, λέω σε φίλους που παντρεύονται να βρουν ένα μαγαζί που να έχει στέγαστρο».

Ραδιοβολίδα

Εως το 1930 οι μετεωρολόγοι μπορούσαν να κάνουν μετρήσεις μόνο στην επιφάνεια. Η επανάσταση ήρθε με την εφεύρεση της ραδιοβόλισης, μέθοδος η οποία τους επέτρεψε να παρατηρούν και την ανώτερη ατμόσφαιρα. Οι καταγραφές γίνονται από τη ραδιοβολίδα, μια συσκευή που μετρά το ύψος, την ατμοσφαιρική πίεση, την υγρασία, τη θερμοκρασία, τη διεύθυνση και την ταχύτητα των ανέμων. Η ραδιοβολίδα προσδένεται σε ένα μεγάλο
μπαλόνι που περιέχει ήλιο και το οποίο την ανεβάζει έως και τα 10.000 πόδια (περίπου τρία χλμ.). Πάνω της έχει μία μπαταρία και μία κεραία με διάφορους ακροδέκτες, καθένας από τους οποίους καταγράφει τα καιρικά φαινόμενα και τα στέλνει σε έναν ηλεκτρικό υπολογιστή. Οταν το μπαλόνι φτάσει σε ένα συγκεκριμένο ύψος, σκάει, η ραδιοβολίδα πέφτει και χάνεται κάπου στο έδαφος, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά.
Στην Ελλάδα γίνονται τρεις ραδιοβολίσεις την ημέρα. Μία στην Αθήνα, γύρω στις 12 το μεσημέρι, και από μία σε Θεσσαλονίκη και Ηράκλειο στις 12 τα μεσάνυχτα. Παλαιότερα γίνονταν ημερησίως έξι ραδιοβολίσεις, αλλά μειώθηκαν λόγω κόστους (κάθε ραδιοβολίδα στοιχίζει περίπου 150 ευρώ). «Μία βασική στάθμη είναι στα 1.500 μέτρα, γιατί εκεί σταματάνε τα μικρά λοφάκια και είναι πιο στρωτή η ροή του αέρα, κάτι που μας βοηθά να δούμε, για παράδειγμα, πώς θα εξελιχθεί η θερμοκρασία ή αν θα χιονίσει. Πιο ψηλά, βλέπεις αβίαστα πώς κινούνται ορισμένες αέριες μάζες και τι επιπτώσεις θα έχουν στην επιφάνεια» συμπληρώνει ο κ. Λάλος.

Στάθης Βασιλόπουλος
Φωτό:Βαγγέλης Μασσιάς