Το πολεμικό σκηνικό που στήνεται τις τελευταίες εβδομάδες στο μέτωπο των Σκουριών, με αποκορύφωμα τη μαζική κάθοδο χιλιάδων μεταλλωρύχων στην Αθήνα πριν από μερικές ημέρες, ανασύρει ορμητικά στην επιφάνεια το μέγα σκάνδαλο με το οποίο είναι ταυτισμένη η μεταβίβαση των Μεταλλείων Κασσάνδρας στην Ελληνικός Χρυσός.
Η σκανδαλώδης σύμβαση με την οποία παραχωρήθηκε ο «θησαυρός» των ορυχείων αντί πινακίου φακής σε εταιρία- εξπρές που στήθηκε από τον Ακτορα γι’ αυτήν τη δουλειά, η μνημειώδης εμπλοκή του τότε υφυπουργού Οικονομικών Χρήστου Πάχτα αλλά και το απίστευτης ελαφρότητας Δημόσιο, που δεν έβαλε στα ταμεία του ούτε ένα ευρώ, είναι δεδομένα που συνθέτουν το σκηνικό και στοιχειώνουν τη συλλογική μνήμη.
Στη ζυγαριά όμως μπαίνουν και οι περιβαλλοντικές συνέπειες της μεταλλευτικής επένδυσης, που έχουν σηκώσει στο πόδι την τοπική κοινωνία στη βορειοανατολική Χαλκιδική και προκαλούν συνεχείς καταγγελίες για τη μόλυνση του νερού, των δασών και της ατμόσφαιρας, συνιστώντας άμεση απειλή για τη ζωή των κατοίκων αλλά και την ευημερία της περιοχής.
Στην υπόθεση των Μεταλλείων Κασσάνδρας και της επένδυσης της Ελληνικός Χρυσός η μια οδυνηρή έκπληξη διαδέχεται την άλλη. Η ουσιαστικά «τζάμπα» μεταβίβαση με τις ευλογίες του τότε υπουργού Οικονομικών Νίκου Χριστοδουλάκη και του υφυπουργού του Χρήστου Πάχτα ήταν μόνο η αρχή μιας προκλητικής αλυσίδας. Η απαλλαγή της μεταβίβασης ακόμα και από την υποχρέωση καταβολής φόρου, το γεγονός ότι η σύμβαση δεν προέβλεπε την απόδοση royalties (δικαιωμάτων) στο Ελληνικό Δημόσιο από την εξόρυξη και πώληση των μεταλλευμάτων, όπως συμβαίνει σε όλο τον κόσμο, αλλά και το ότι ως σήμερα δεν έχει γίνει σεβαστή η απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να επιστρέψει η Ελληνικός Χρυσός 15.340.000 ευρώ στο Δημόσιο, επειδή απέκτησε τα μεταλλεία σε τιμή πολύ μικρότερη από την αγοραία, είναι μερικά από τα παράδοξα που μόνο στην Ελλάδα θα μπορούσαν να συμβούν.
Το νήμα της υπόθεσης των μεταλλείων, που οδήγησε σε εμφύλια σύγκρουση, με κίνδυνο να έχουμε νεκρούς, την τοπική κοινωνία, καταλήγει σε ένα μπερδεμένο κουβάρι. Η Ελληνικός Χρυσός, δημιούργημα το 2003 του προέδρου του Ακτορα Δημήτρη Κούτρα, κατάφερε με αρχικό μετοχικό κεφάλαιο μόλις 60.000 ευρώ και καμία γνώση στη μεταλλουργία να πάρει στα χέρια της μια ανεκτίμητη δημόσια περιουσία, χωρίς κανένας να καταλάβει το παραμικρό. Οταν η TVX Hellas, που είχε αγοράσει το 1995 τα κρατικής ιδιοκτησίας Μεταλλεία Κασσάνδρας, οδηγήθηκε το 2003 σε πτώχευση, τα μεταβίβασε στο Ελληνικό Δημόσιο αντί 11.000.000 ευρώ. Την ίδια ημέρα η κυβέρνηση Σημίτη τα πούλησε για το ίδιο ποσό στην Ελληνικός Χρυσός και μάλιστα χωρίς ανοιχτό διαγωνισμό. Η περίεργη αυτή τριγωνική συναλλαγή, που βασίστηκε στο επιχείρημα ότι δεν έπρεπε να χαθούν οι θέσεις εργασίας αλλά να υπάρξει συνέχεια στην επένδυση, δημιούργησε ετεροχρονισμένα πολλά ερωτήματα και βρέθηκε έστω και καθυστερημένα στο επίκεντρο έρευνας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Οσο για την Ελληνικός Χρυσός, υποστήριζε ότι έκανε απλώς μια εξυπηρέτηση στην κυβέρνηση δίνοντας τα 11.000.000 ευρώ των αποζημιώσεων των εργαζομένων της πρώην TVX Hellas, χωρίς άλλο τίμημα, και βγάζοντας μάλιστα το Δημόσιο από τη δύσκολη θέση.
Υπεραξίες
Οπως σημειώνουν οι γνωρίζοντες αλλά και όπως αποδείχθηκε στην πράξη στη συνέχεια, στόχος των ανθρώπων του Ακτορα ήταν όχι να αξιοποιήσουν τη δημόσια περιουσία που πήραν στα χέρια τους αλλά να την μεταπωλήσουν και να καρπωθούν τις υπεραξίες. Ενδεικτικό είναι ότι στις 28 Ιανουαρίου του 2004 βγήκε το ΦΕΚ για τη μεταβίβαση των μεταλλείων και στις 9 Φεβρουαρίου του 2004, δύο εβδομάδες μετά, η Ελληνικός Χρυσός άρχισε να πουλά μέχρι να ξεφορτωθεί αντί σημαντικού τιμήματος το 95% της δημόσιας περιουσίας που της είχε ουσιαστικά χαριστεί.
Χαρακτηριστικό επίσης του ελληνικού παραδόξου είναι ότι το Ελληνικό Δημόσιο πλήρωσε πάνω από 30.000.000 ευρώ για να βάλει σε πρόγραμμα επανακατάρτισης τους απολυμένους της TVX, ώστε να μην επιβαρυνθεί η Ελληνικός Χρυσός με υψηλόμισθους εργάτες.
Η απόφαση της Κομισιόν που αγνοήθηκε
Το 2008 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε έρευνα για την επίμαχη συναλλαγή, έπειτα από καταγγελία, και κατέληξε ότι η τιμή πώλησης των Μεταλλείων Κασσάνδρας αντί 11.000.000 ευρώ ήταν κατά πολύ κατώτερη της πραγματικής αγοραίας αξίας τους και ότι ως εκ τούτου η εταιρία επιδοτήθηκε κατά παράβαση των κοινοτικών κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με υπολογισμούς διεθνούς συμβουλευτικού οίκου του μεταλλευτικού κλάδου, η εύλογη αγοραία αξία των στοιχείων ενεργητικού των Μεταλλείων Κασσάνδρας ήταν 408.000.000 ευρώ στις 30 Ιουνίου του 2004, δηλαδή έξι μήνες μετά την πώληση των μεταλλείων.
Ετσι η Κομισιόν ζήτησε το 2011 από το Ελληνικό Δημόσιο να ανακτήσει από την εταιρία ποσό 15.340.000 ευρώ, συν τους τόκους. Το ποσόν αυτό ήταν ουσιαστικά το ύψος της επιδότησης συν ό,τι προέκυψε από τη μη φορολογική επιβάρυνση της εταιρίας επί των συναλλαγών. Μάλιστα το Δημόσιο επί χρόνια όχι απλώς απέφευγε να διεκδικήσει αυτά που του οφείλονταν, αλλά έγινε και… συνήγορος της Ελληνικός Χρυσός, προσφεύγοντας κατά της απόφασης της Κομισιόν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Η απόφαση αγνοήθηκε από την κυβέρνηση Παπανδρέου, με συνέπεια η Ελλάδα να παραπεμφθεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στα τέλη του 2011 για τη μη συμμόρφωσή της και το 2013 να καταδικασθεί για τον ίδιο λόγο.
Μ.Η.Τ. 232120