Προσεκτική ρήξη με το καταρρέον καθεστώς Καντάφι -έπειτα από χρόνια στενών πολιτικών κι άλλων σχέσεων- επιλέγει η κυβέρνηση Παπανδρέου, μεταφέροντας σε ξένες κυβερνήσεις «απογοήτευση για την αναξιοπιστία» του Λίβυου ηγέτη και υιοθετώντας non paper του ΝΑΤΟ (εμπνεύσεως των ΗΠΑ) για τις διαδικασίες εδραίωσης νέων κυβερνητικών δομών στη βορειοαφρικανική χώρα.
Λόγω της μακράς στενής συνεργασίας και των «κρυφών χαρτιών» που εκτιμάται ότι διαθέτει ο Καντάφι έναντι αρκετών Ευρωπαίων ηγετών, η πολιτική στροφή της κυβέρνησης και του ΠΑΣΟΚ δεν φτάνει πάντως ως την αναγνώριση των αντικαθεστωτικών της Βεγγάζης. Το Μέγαρο Μαξίμου επιλέγει την αδράνεια, αν και οι σημερινοί αντικαθεστωτικοί θα μπορούσαν σύντομα να προσφέρουν πολύτιμα ανταλλάγματα για την Ελλάδα στον ορισμό των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών στη Μεσόγειο.
Η άρνηση αναγνώρισης συνεχίζεται σχεδόν επί τρίμηνο, παρά το γεγονός ότι οι αντικαθεστωτικοί εκφράζουν αντίθεση προς τον ηγεμονικό ρόλο της Τουρκίας στη Μεσόγειο. Η επιμονή της Αγκυρας για ισχυρή παρουσία στη «νέα Λιβύη» είναι τόσο μεγάλη ώστε προτίθεται να οργανώσει δική της ανθρωπιστική αποστολή, αν και είναι αντίθετοι τόσο οι ίδιοι οι επαναστάτες όσο και το ΝΑΤΟ, τονίζοντας ότι θα μπορούσε να υλοποιηθεί μόνο στο πλαίσιο της Ατλαντικής Συμμαχίας και όχι μονομερώς από κάποιο μέλος της.
«Αναξιοπιστία» του Καντάφι
Σύμφωνα με έγκυρες διπλωματικές πηγές ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου και, κυρίως, ο υπουργός Εξωτερικών Δ. Δρούτσας έχουν εκφράσει στους ξένους συνομιλητές τους απογοήτευση και «λύπη για το γεγονός ότι το καθεστώς Καντάφι έχει αποδειχτεί απολύτως αναξιόπιστο ως προς την προοπτική αποδοχής και εφαρμογής συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός». Η συγκεκριμένη διατύπωση, που έχει αναπαραχθεί και σε σειρά υπηρεσιακών εγγράφων του υπουργείου Εξωτερικών, αποτελεί, ταυτόχρονα, και παραδοχή της αποτυχίας των διαμεσολαβητικών προσπαθειών του κ. Παπανδρέου.
Ο πρωθυπουργός φέρεται ότι είχε διαβεβαιώσει αρκετούς Δυτικούς ηγέτες ότι θα μπορούσε να καθορίσει μια «στρατηγική εξόδου» για τον Καντάφι και για την Ατλαντική Συμμαχία. Ωστόσο οι συζητήσεις του κ. Παπανδρέου με τον ειδικό απεσταλμένο του Καντάφι και ασκούντα καθήκοντα υπουργού Εξωτερικών Α. Ομπέιντι (με περίεργη δράση, στην Αθήνα, τη δεκαετία του ΄80) και με τον μεσολαβητή του ΟΗΕ Α. Χαντίμπ αφενός κατέληξαν σε αδιέξοδο και αφετέρου υποβάθμισαν ακόμα περισσότερο την εικόνα του Ελληνα πρωθυπουργού σε διεθνές επίπεδο.
Υπό τον φόβο των «κρυφών χαρτιών» του Καντάφι και παρά την αναγνώριση του Μεταβατικού Εθνικού Συμβουλίου των επαναστατών από άλλες κυβερνήσεις, η Αθήνα αποφεύγει τα τολμηρά βήματα και ακολουθεί μια διπλή τακτική:
Πρώτον, ενημερώνει την Ουάσινγκτον για τις διστακτικές επαφές του κ. Δρούτσα και του υφυπουργού Εξωτερικών Δ. Δόλλη με το Μεταβατικό Εθνικό Συμβούλιο και, ειδικά, για ορισμένες ευαίσθητες συνεννοήσεις του τελευταίου με τον άτυπο υπουργό Αμυνας των επαναστατών.
Δεύτερον, συζητεί με άλλες χώρες της περιοχής και στις συνεδριάσεις των αρμόδιων οργάνων της Ατλαντικής Συμμαχίας την ανάγκη αποφυγής ευθείας ανάμειξης του ΝΑΤΟ στην «επόμενη ημέρα» της Λιβύης. Η υποβάθμιση του ρόλου του ΝΑΤΟ και η αναβάθμιση της πιθανής μελλοντικής δράσης άλλων διεθνών οργανισμών, όπως ο ΟΗΕ και η Ευρωπαϊκή Ενωση, αποτελούν, στην παρούσα φάση, την κύρια διπλωματική επιλογή των ΗΠΑ. Σε αυτό το πλαίσιο οι Αμερικανοί συνομιλητές των κ. Παπανδρέου και Δρούτσα σημειώνουν ότι «το ΝΑΤΟ θα αναμειχθεί, αλλά δεν θα ηγείται» προαναγγέλλοντας, σε κάθε περίπτωση, ότι θα συνεχίσει να είναι παρόν με την εφαρμογή της ζώνης απαγόρευσης πτήσεων και την επιτήρηση της εκεχειρίας.
– Επαφές Αθήνας – Ουάσινγκτον
Παράλληλα, όπως σημειώνουν πηγές του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, η αμερικανική πλευρά ευνοεί, βραχυπρόθεσμα, μια αποστολή σταθεροποίησης και οικοδόμησης της ειρήνης (stabilization and peace building), ενώ γίνεται σχεδιασμός για την ένταξη της «νέας Λιβύης», μεσοπρόθεσμα, στον Μεσογειακό Διάλογο με το ΝΑΤΟ.
Οι αμερικανικές προτάσεις κινούνται μεν προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά υπάρχουν ερωτηματικά για τον χαρακτήρα της μελλοντικής αποστολής «σταθεροποίησης», αφού η Ουάσινγκτον έχει αποκλείσει την αποστολή χερσαίων δυνάμεων στη Λιβύη. Με αυτό το δεδομένο εκτιμάται ότι οι ΗΠΑ απορρίπτουν την εμπλοκή χερσαίων δυνάμεων μόνον την τρέχουσα περίοδο, αλλά θα την ευνοούσαν μελλοντικά, ιδίως αν η στρατιωτική αποστολή βρίσκεται υπό την ηγεσία της Ε.Ε. Αν μια τέτοια προοπτική γίνει πραγματικότητα, τότε η Ελλάδα θα πρέπει να αποφασίσει αν θα συμμετάσχει στην αποστολή της Ε.Ε., ενώ θα πρέπει να θεωρούνται βέβαιες νέες τριβές Αθήνας – Αγκυρας για τη χρήση των μέσων του ΝΑΤΟ που θα υποστηρίξουν την ευρωπαϊκή στρατιωτική δύναμη.
Είναι ενδεικτικό δε ότι σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Εθνικής Αμυνας την Πέμπτη ο κ. Βενιζέλος πρότεινε, στη Σύνοδο Υπουργών του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, «να καταστεί η Κρήτη κέντρο της ανθρωπιστικής επιχείρησης που πρέπει να αναπτυχθεί μετά το τέλος των στρατιωτικών επιχειρήσεων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, με τη συμμετοχή της Ε.Ε. και με υποστηρικτικό απλώς ρόλο του ΝΑΤΟ».
Αλέξανδρος Τάρκας
Μ.Η.Τ. 232120